O‘zbekiston respublikasi bosh prokuraturasi akademiyasi axmedova sabrina shuxrat qizi

“Aybga iqrorlik to‘g‘risida kelishuv” institutining Italiya sud amaliyotida. 
Jinoyat protsessual qonunchiligini isloh qilish Italiyada ham kuzatildi, 1988-yilda 
yangi Jinoyat-protsessual kodeksi qabul qilindi. “Odil sudlov bilan kelishuv” 
huquqiy instituti (patteggiamento – “jazoni tayinlash”) italyancha model bo‘lib, 
ushbu model ko‘pgina protsessual normalarni AQSh modelidan meros qilib olgan 
edi. 
Italiya Jinoyat protsessual kodeksining oldingi variantida asosiy e’tibor yozma 
ish materiallariga berilgan bo‘lsa, yangi tahrirda dastlabki tergovning og‘zaki usulda 
amalga oshirilishi belgilandi. (Jinoyat-protsessual kodeksning III qismi). Natijada, 
sudya ish sudda ko‘rib chiqilgunga qadar qanday dalillar to‘planganligi to‘g‘risida 
ma’lumotga ega bo‘lolmas edi, bu esa unga taqdim etilgan dalillar bazasidan uni 
qiziqtirgan holatlarni va ba’zi faktik holatlarning qat’iyligini aniqlashga imkon 
bermas edi. 

---

81 
Professor M. Langer bo‘lajak o‘zgarishlarni tahlil qilib, Italiyaning dastlabki 
yuridik instituti (AQSh) qoidalarining mohiyatini qabul qilish istiqbollarini ijobiy 
baholadi, xususan, protses ishtirokchilarining huquqlariga alohida e’tibor berdi.
Tortishuvchanlik prinsipi o‘zini protsessda dalillarni to‘plash bo‘yicha 
normaning kiritilishida namoyon etdi. Dalillarni to‘plash sudgacha bo‘lga bosqichda 
ham sud muhokamasi paytida ham mumkin edi hamda unda ikkala taraf ham 
qatnashishi mumkin bo‘ldi. Bu normaning kiritilishi sudyaning maqomini tubdan 
o‘zgartirib, uning dastlabki tergovdagi vakolatlarining oziga xosligini yo‘qotdi: endi 
bu funksiyalar ayblov va himoya o‘rtasida taqsimlandi. 
Italiya Jinoyat-protsessual kodeksining 496-, 498-moddasida ikkita tergov 
harakatini o‘tkazish asoslari keltirib o‘tilgan bo‘lib, ushbu tergov harakatlarining 
biri prokuror, biri esa himoyachi tomonidan o‘tkazilardi. Bu esa sud muhokamasida 
guvohlarni o‘zaro so‘roq qilish imkonini beradi. Italiya Jinoyat-protsessual 
kodeksining 190-, 493.1-, 495.1-, 507-moddasiga ko‘ra, sudya faqat taraflarning 
iltimosnomasiga ko‘ra dalillarni talab qilishi mumkin edi. 
Tomonlarning keng ko‘lamli sud ishlarini yuritmasdan ishni hal qilishda 
o‘zaro manfaatli shart-sharoitlarga erishishi Italiya Jinoyat-protsessual kodeksining 
438–464-moddalarida 
mustahkamlangan. 
Ba’zi 
mualliflar 
jarayonning 
samaradorligini oshirish orqali bunday institutni joriy etishni oqlashadi
114
. 
Ushbu mexanizm “tomonlarning iltimoslariga muvofiq jazoni qo‘llash” 
instituti bo‘lib, italyancha versiyasi