O‘zbekiston respublikasi bosh prokuraturasi akademiyasi axmedova sabrina shuxrat qizi
Yüklə 9,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Weigend T.
Abgesprochene Gerechtigkeit - Effizienz durch Kooperation im Strafverfarhern? // JuristenZeitung [JZ]. 1990. № 45. S. 774, 775. 99 Herrmann J. Bargaining Justice - A Bargain for German Criminal Justice? // U. Pitt. L. Rev. 1992. №53. P. 755-757. 100 Detlef D. Der strafprozessuale Vergleich II StrafVerteidiger. 1982. № 2. S. 545. 3H Roxin C. Strafverfahrensrecht. München, 1998. S. 95. 73 odil sudlovni amalga oshirishga va javobgarlikni yengillashtirishga olib keladi. Tabiiyki, sudlanuvchining o‘z aybiga iqror bo‘lishi va chin ko‘ngildan pushaymon bo‘lishi protsess boshqa ishtirokchilarining vazifasini osonlashtirdi, lekin bu tartib- taomil sud majlisining o‘tkazilishini bekor qilmadi. 102 . Kelishuvning nemischa varianti shunisi bilan qiziqki, kelishuvni tuzishdan oldin misol uchun dastlabki eshituvdan oldin sudlanuvchi ish materiallari bilan tanishib chiqishi mumkin, buning natijasida sudlanuvchi dalillar bazasi haqida ma’lumotlarga ega bo‘lish bilan birga o‘z imkoniyatlarini ham baholashi mumkin bo‘ladi. Amerikancha variantga to‘xtaladigan bo‘lsak, AQSh Oliy sudining ta’kidlashicha, prokurorning taraflar kelishuvga erishguncha ish materillari bilan sudlanuvchini tanishtirish kabi konstitutsiyaviy majburiyati mavjud emas 103 . Mavjud tafovutlarni tahlil qilar ekanmiz, GFR qonunchiligiga AQSh kelishuv institutini to‘liq ko‘chirish mumkin emas. Chunki AQShdagi sud amaliyoti asosan tortishuvchanlik prinsipi asosida ish yuritadi, GFR jinoyat protsessual qonunchiligida esa asosiy e’tibor sodir etilgan jinoyatlarni to‘la ochishga asoslanadi. O‘z navbatida, ikkala protsessual madaniyat o‘rtasidagi farq amaliyotning to‘liq o‘zlashtirilishiga yo‘l qo‘ymaydi 104 . GFR haqiqatan ham ehtiyotkor islohotlar yo‘lidan bordi, chunki “odil sudlov bilan kelishuv” huquqiy institutining asl variantini rasmiy ravishda joriy etish jinoyat protsessining huquqiy tuzilishida ko‘plab qarama-qarshiliklarni keltirib chiqarar edi. O‘zgarishlar bo‘ldi, lekin ular huquq normalaridan amaliyotga emas, aksincha, amaliyotdan huquqiy normalarga o‘tdi. Aksincha bo‘lganda, huquqiy tizimning o‘zi ham islohotga dosh bera olmagan bo‘lardi. Germaniya Federativ Respublikasining Jinoyat-protsessual kodeksi 155- bo‘limning 2-bandi ko‘ra: “bitim” tuzilayotganda sudya neytrallikni saqlagan holda taraflarning ariza va iltimosnomalariga qo‘shilolmaydi. Sudyaning birdan-bir 102 Herrmann J. Bargaining Justice - A Bargain for German Criminal Justice? // U. Pitt. L. Rev. 1992. №53. P. 764. 103 Дело United States v. Ruiz, 536 U.S. 622 (2002). 104 Langer M. From Legal Transplants to Legal Translations: The Globalization of Plea Bargaining and the Americanization Thesis in Criminal Procedure // Harvard International Law Journal. 2004. № 1.P.41. 74 maqsadi kelishuv tuzilayotganda ish bo‘yicha aniqlangan dalillar va faktlarni tekshirib, ular asosida qonuniy, adolatli qaror chiqarishdir (244-bo‘lim 2-bandi). O‘z-o‘zidan aniq bo‘ladiki, sudya sudlanuvchining o‘z aybiga iqrorligi va kelishuv tuzish istagini ro‘kach qilib, dastlabki eshituvni o‘z xohishiga ko‘ra bekor qilolmaydi va ishni ko‘rishda davom etadi. Shunday qilib, huquqiy institutni amalga oshirish jarayonining mumkin bo‘lgan rivojlanishini amaliy tushunish natijasida eng katta vakolatlar sudyaning qo‘lida to‘planishi oqilona qaror edi. (institut jinoyat protsesiga tergov tusli xarakter berdi). Yuqori sud instansiyalarining prokuror, himoyachi va ayblanuvchi bilan tuzgan kelishuviga munosabatini Federal Konstitutsiyaviy sudning 1987-yil 27- yanvardagi qarori misolida ko‘rishimiz mumkin 105 . Xususan, ushbu bitimlar maqbul qachonki, ular asosiy huquq normalari va protsessual prinsiplarga zid kelmasa. Bundan tashqari, ushbu amaliyotni implementatsiya qilish jarayonida yangicha yondashildi, ya’ni tergov jarayonining umumiy prinsip va qoidalarining ishlash tendensiyasiga zarar yetkazmaslik uchun “odil sudlov bilan kelishuv” kategoriyasi “aybga iqrorlik to‘g‘risida kelishuv” bilan uyg‘unlashtirildi. Germaniya jinoyat-protsessual qonunchiligini isloh qilish jarayoniga juda ehtiyotkorlik va aniq munosabatda bo‘lindi. Sudya oldiga keladigan ishlar sonining ko‘payishi (ularning aksariyati to‘plangan va inkor etilmaydigan faktlar to‘plamidan iborat edi) va sudlanuvchining ishni tezda ko‘rib chiqishga tayyorligi kelishuvlar tuzish amaliyotining rivojlanishiga yordam berdi. “Odil sudlov bilan kelishuv” huquqiy instituti jinoyat-protsessual qonunchiligida bevosita aks etmagan bo‘lsa ham, jinoyat-protsessual muhitida o‘z qiymatini yo‘qotmadi. Yangi paydo bo‘lgan “Odil sudlov bilan kelishuv” huquqiy instituti protsess ishtirokchilarining rolini o‘zgartirmadi: sodir etilgan jinoyatlarga doir ish materiallari va dalillarni o‘rganib chiqib, o‘z ichki ishonchiga asoslangan holda yakuniy qaror chiqaruvchi markaziy o ‘ringa ega sudya; jinoyat protsessining tergov 105 Решение Bundesverfassungsgericht [BverfGE] (Федерального конституционного суда) от 27 января 1987 г. процитировано а работе: Gallcmdi V. Absprachen im Strafprozess //Neue Zeitschrift fur Strafrecht. 1987. S. 419 . 75 qilish xarakteriga ega prinsiplarni saqlashga ko‘maklashuvchi himoya va ayblov taraflari orqa planga o‘tib qoldi. “Kelishuv”ni tuzishning asosiy sharti shaxsning o‘zi sodir etgan jinoyatning tarkibini to‘laqonli tan olishidir. “Aybga iqrorlik to‘g‘risida kelishuv”ning jinoyat sud ishlarini yuritishda bir qancha foydali tomonlari mavjud. Avvalambor, bu protsessual institut jinoyat ishlarini ko‘rish tartib-taomillarini osonlashtiradi, jinoiy odil sudlov sarflaydigan kuch va moddiy chiqimlarni qisqartiradi. Lekin ushbu institutning Germaniya jinoyat-protsessual qonunchiligida qo‘llanilishi Yüklə 9,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|