O‘zbekiston respublikasi oliy va oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi pedagogik kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Matematik krasvord
Vertikaliga:
1. Bo’lish operatsiyasida «ortiqcha», bo`linmadan kichik son
2. Eng kichik juft son
4. Olti yoshida: 1∙1= 1, 2∙2 = 1 + 3, 3∙3= 1 + 3 + 5, 4∙4 = 1 + 3 + 5 + 7 bo`lishini aniqlagan buyuk matematik kim? 
7. Nazariyani amaliyotga tadbiq qilishning tabiiy yo`li-....
8. Og’rligi 1000 kg teng bo’lgan o’lcham birligi
12. Amallar tartibini o’zgartirish kerak bo’lganida qo’yiladigan belgi
Gorizantaliga:
3. Surati mahrajdan kichik bo’lgan kasr –..... 
5. Bir butun son necha bir xil bo’laklarga bo’linishi kerakligini bildiruvch son...
6. Eng kichik to’rt xonali son 
8. No’malum son va teng belgisi qatnashgan ifoda 
9. Bir necha raqam yig’indisi – 
10. Arifmetik amal – 
11. Sonlarni yozishda zarur bo’lgan belgilar 
13. O’ngacha bo’lgan son 
Javobi:
Vertikaliga:1.Qoldiq 2. Ikki 4. Kolmagarov 7. Masala 8. Tonna 12. Qavs
Gorizantaliga: 3. To`g`rikasr 5.Bo`luvchi 6. Ming 8. Tenglama 9. Son
10. Bo`lish 11. Raqam 13. Besh

^1

^2

^3

^4

^5

^6

^7

^8

^9

^10

^11

^12

^13

Assisment

KO`P JAVOBLI TEST 1. Qo`shish bu …. *a) Ayirish amaliga teskari amal b) Ikkinchi bosqich amali *c)Ikki to`plam elementlarini birlashtirish d) Mantiqiy amal e) Boshlang`ich tushuncha unga ta’rif berilmaydi	MUAMMOLI VAZIYAT
BELGILARI: Konsentrlar-.	AMALIY KO`NIKMALAR:

Golassariy
ko‘paytish, son, Pifagor, konsentr,. Ko‘paytma , ayirma,
ABSTRAKSIYA– (lot. abstractio – chalg‘ish, chetlashish) – narsalar xossa va nisbatlarining boshqalari, mazkur tadqiqotda jiddiy bo‘lmagan va ikkinchi darajali deb ko‘rib chiqilayotganlaridan xayolan ajratib olish (farqlash) jarayoni. Abstraksiya (mavhumlash) natijasi mavhum ob’ektlarning hosil bo‘lishidir.
ALGORITM –Al-Xorazmiy nomining lotinlashtirilgan shakli
ANALOGIYA – (yunon. analogia – o‘xshashlik, aynanlik, muvofiqlik) – namoyish etilmaydigan mulohaza, fikr, xulosa, unda ikki ob’ektning ba’zi belgilariga ko‘ra boshqa belgilar bo‘yicha o‘xshashligi to‘g‘risida xulosa qilinib, o‘xshash(aynan)ligi asosida ularni bilishga erishiladi. 
ARIFMETIKA– [yun. arithmetike - hisob haqidagi fan < arithmos — son] Matematikada sonlarning oddiy xossalarini hamda ular ustida bajariladigan amallarni (qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lishni) o‘rganadigan bo‘lim; hisob. Arifmeti-kaning to‘rt amali. tsh Al-Forobiy mate-matikani arifmetika, geometriya, optika va mexanikadan iborat deb qaradi. «Fan va turmush».
ARIFMETIK–Arifmetikaga oid. Arifmetik masala. Arifmetik amallar.
AYIRISH BELGISI –1) mat. bir sonni ikkinchi sondan olinishi kerakligini ko‘rsatadigan ishora; minus (—) belgisi; 2) tlsh. ayirish belgisi (‘) nomi.
AYIRISH –natijasida yuzaga kelgan son. Besh bilan uchning ayirmasi — ikki
AYIRMA –Ayirish natijasida yuzaga kelgan son. Besh bilan uchning ayirmasi — ikki.
DEDUKSIYA – umumiydan kelib chiqib xususiy hodisa to‘g‘risida xulosa chiqarish uslubi, bunda qator xususiy holatlardan barcha ana shunday holatlar yig‘indisi to‘g‘risida xulosa qilinadi. Bu yerda avvaliga ob’ektning umumiy holati, so‘ng uning alohida elementlari tadqiq etiladi.
FAN – odamlarning real olam to‘g‘risidagi ob’ektiv ma’lumotlarni tizimlashtirishga qaratilgan faoliyat sohasi, tabiat, jamiyat va tafakkurning ob’ektiv qonunlariga oid bo‘lgan, uzluksiz rivojlanib borayotgan bilimlar tizimi.
FORMULA –1) (ixtiro) – bu ixtironing bayoni bo‘lib, tasdiqlangan shakl bo‘yicha tuziladi, ichiga mohiyatining qisqacha bayoni keltiriladi.
2) (kashfiyot) – bu kashfiyot bayoni bo‘lib, tasdiqlangan shakl bo‘yicha tuziladi va uning mazmunini tasvirlaydigan batafsil mohiyatga ega.
GEOMETRIYA – [geo..+ yun. metreo - o‘l-chayman] Matematikaning fazoviy shakllar va ular o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rgana-digan bo‘limi. Yevklid geometriyasi.
INDUKSIYA – (lot. inductio – navedenie) – ko‘pchilik elementlarning belgilari to‘g‘risida ana shu ko‘pchilikdan bir qismining belgilarini o‘rganish asosida mantiqiy xulosa chiqarish, ya’ni xususiy faktlar, qoidalardan umumiy xulosalarga o‘tish, umumlashtirish uslubi. Bunday xulosa doim ishonchli, uzil-kesil emas, balki ehtimoliy yoki haqiqatga yaqin ko‘rinishga ega bo‘ladi. Shuning uchun zamonaviy mantiq fanida uning tasdiqlanish darajasini relevant usullar yordamida olingan haqiqatga yaqin bo‘lgan xulosa deb qaraladi.
KALIT (bosh) so‘z – ilmiy hujjat yoki uning bir qismi mazmunini eng to‘liq va o‘ziga xos tarzda tavsiflaydigan so‘z yoki so‘z birikmasi.
KUB – 1) [r. kub — katta tog‘ora, idish < yun. kybos — idish, kosa] Suyuqliklarni haydash, qaynatish yoki saqlash uchun ishlatiladigan silindr shaklidagi katta yopiq idish.
2) Biror sonning yoki algebraik ifodaning uchinchi darajasi, o‘z-o‘ziga uch marta ko‘paytmasi. 3 sonining kubi 27 bo‘ladi.
KUZATUV – predmetni uni miqdor jihatidan hamda sifat tavsifini o‘lchash orqali o‘rganish. 
MODEL – real voqealikka ideallashtirilgan (sxematik) yaqinlashtirish yoki real voqealik haqida soddalashtirilgan tasavvur.
MODELLASH – o‘rganilayotgan predmet, hodisani asl nusxa tavsiflari belgilariga ega bo‘lgan unga o‘hshagan (analog) shakli, qurilmasi, formal ko‘rinish (masalan, formulalar) bilan almashtirish. 
MODELLASH – o‘rganilayotgan predmet, hodisani asl nusxa tavsiflari belgilariga ega bo‘lgan unga o‘hshagan (analog) shakli, qurilmasi, formal ko‘rinish (masalan, formulalar) bilan almashtirish. 
MONITORING – yuz berayotgan jarayonlar dinamikasini o‘rganish, u yoki bu hodisalarni (shuningdek noxush hodisalarni oldini olish uchun) ob’ekt holati, uning alohida parametrlarini doimiy, muntazam kuzatuv, nazorat qilib borish. 
MUAMMO (problema) (yunon. problema – qiyinchilik, to‘siq) – bilish (idrok etish)dagi ziddiyat, qarama-qarshilik, yangi paydo bo‘lgan faktlar, ma’lumotlar hamda ularni izohlash, tushuntirishning eski usullari o‘rtasidagi nomuvofiqlik bilan ta’riflanadi; bo‘lg‘usi tadqiqot sohasini qamrab olgan ko‘plab shakllantirilgan ilmiy savollarni yirik umumlashtirish. Bugungi kunda muammolarning quyidagi turlari farqlanadi: tadqiqotchilik muammosi – bu bir ilmiy fan doirasidagi va bir qo‘llanish sohasidagi bir-biriga yaqin tadqiqot mavzulari majmuidir; kompleks ilmiy muammo – bu fanning turli sohalariga oid ilmiy-tadqiqotchilik mavzularining xalq xo‘jaligining o‘ta muhim vazifalarini hal etishga qaratilgan o‘zaro bog‘liqligi; ilmiy muammo – bu butun ilmiy-tadqiqotchilik ishini yoki uning bir qismini qamrab oladigan qismi, mazkur sohada bundan keyingi ilmiy yoki texnik taraqqiyotni ta’minlashga qaratilgan muayyan nazariy yoki tajribaviy vazifani hal qilishga oid mavzular yig‘indisidir.
MULOHAZA – bu fikr yordamida biron-nima tasdiqlanishi yoki inkor etilishi. 
O‘LCHASH – ilgaridan ma’lum bo‘lgan o‘lchov birligi vositasida biron kattalikning raqamli qiymatini aniqlash.
QO`SHISH AMALI –Ikki sonning yig`indisini topish amaliga qo`shish amali deb ataladi.
SAVOL (muammo) qo‘yilishi – mantiqiy uslubda tadqiqot o‘z ichiga, birinchidan, tahlil va umumlashtirish talab etadigan faktlarni aniqlash, ikkinchidan, bugungi kunda fan tomonidan hal etilmagan savollar va muammolarni aniqlashni oladi. Har qanday tadqiqot fanda izohlanmagan, tizimlashtirilmagan, uning nazaridan chekkada qolgan faktlarni aniqlash bilan bog‘liq. Ularni umumlashtirish savol (muammo) qo‘yilishining mohiyatini tashkil qiladi. Faktdan muammoga – savol qo‘yish mantiqi ana shunday.
TAHLIL (analiz) – predmetni xayoliy yoki amalda tarkibiy qismlarga ajratish yo‘li bilan elementlar bo‘yicha o‘rganish. 
TEST SINOVI – professional sinovdan o‘tkazish maqsadida qisqa va bir ma’noli javoblar talab qiladigan savollar (vazifalar, sinovdan o‘tayotganlar uchun amaliy ishlar) ro‘yxati ko‘rinishidagi testlarni qo‘llash bilan bog‘liq diagnostik amaliyot).
TUSHUNCHA – bu fikr bo‘lib, unda predmetlarning farqli xususiyatlari va ular orasidagi munosabatlar aks etadi.
TUSHUNISH – ilmiy bilish, idrok etishning o‘ta muhim funksiyasi bo‘lib, inson harakatlari, xulqi ma’nosini ochib berishdan iborat.
YIG‘INDI – Ikki yoki bir necha sonning qo‘shilish natijasi, o‘zaro qo‘shilgan sonlar majmui. Uch, olti va o‘n bir sonlarining yig‘indisi yigirma bo‘ladi.


Xulosa va tavsiyalar.

O‘zbekiston Respublikasi va ko‘pgina yuksak taraqqiy etgan davlatlar o‘quv muassasalarining tajribasi ta’lim sifati hamda o‘quv jarayonining boshqa ko‘rsatkichlarini takomillashtirishda yangi pedagogik texnologiyalardan va didaktik vositalardan foydalanish ta’lim tizimining eng ob’ektiv usullaridan biri ekanligini ko‘rsatmoqda. Bu esa bizning davlatimiz ta’lim tizimidagi innovatsion pedagogik texnologiyalarning yangilarini qo‘llash, didaktik vositalarning zamonaviylaridan foydalanish imkoniyatlarini ko‘rib chiqish zarur bo‘lib qoldi. Shundan kelib chiqib, quyidagi xulosalar va tavsiyalar ishlab chiqildi:

• 
  zamonaviy talablar va fan-texnika taraqqiyotidan kelib chiqqan holda o‘quvchilarning o‘z kasbini ongli ravishda to‘g‘ri belgilash va shu asosda tegishli bilimlarni puxta egallashlariga erishish;
  
• 
  boshlang‘ich sinf mehnat darslarida qog‘oz va kartondan narsalar yasashga o‘rgatishning samarali tizimini yaratish;
  
• 
  har bir mehnat darslarini elektron darslik, multimedia va animatsiya vositalaridan foydalangan holda tashkil etishga erishish;
  
• 
  boshlang‘ich sinf mehnat darslarida innovatsion pedagogik texnologiyalar va o‘qitishning zamonaviy didaktik vositalaridan foydalanish orqali ta’lim samaradorligini oshirishga erishish.
  

Boshlang‘ich sinf mehnat darslarida o‘quvchilarga didaktik vositalar va ergonomik talablarga oid tushunchalarni berish borasida qator tajribalar to‘plangan bo‘lsa-da, ammo bu borada ijtimoiy yechimga ega bo‘lishi lozim bo‘lgan masalalar mavjudligi aniqlandi. O‘quvchilarda didaktik vositalarga oid tushunchalarni shakllantirishda avvalo zamonaviy didaktik vositalar turlari, shuningdek, ta’lim muassasalari va ishlab chiqarish korxonalari hamkorligiga tayanib ish ko‘rish, o‘quvchilarni texnik, texnologik, ijodiy va ratsionalizatorlik g‘oyalari asosidagi bilimlarini oshirishda texnik-texnologik sifatlarini anglab yetishga, ularni ommaviy axborot vositalariga, darslik – adabiyotlariga hamda ishlab chiqarish korxonalariga va turli xil ijtimoiy tadbirlarga jalb qilish orqali ta’lim-tarbiya berish samarali natija beradi.
Xulosa qilib aytganda, boshlang‘ich sinf mehnat darslarida o‘qitish bo‘yicha eng maqbul hisoblangan didaktik vositalarni ta’lim jarayonida qo‘llash va undan foydalanish maqsadga muvofiqdir.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.

1. 
   I.A. Karimov. “Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch”. T.: 2008. “Ma’naviyat”.
   
2. 
   I.A. Karimov. “O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida”. T.: “O‘zbekiston”. 2011 yil. 76-77-betlar.
   
3. 
   O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida” gi Qonuni. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. T.: Sharq. 1997.
   
4. 
   N.A. Muslimov, Sh.S. Sharipov.
   

1^ O`quvchi ma`naviyatini shakllantirish. -Т.: Sharq. .2000. 31-bet.

2^ O`quvchi ma`naviyatini shakllantirish. -Т.: Sharq. .2000. 31-bet.

3^ I.A.Karimov Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. Toshkent:. Ma’naviyat 2008 yil 40-41 bet

4^ I.A.Karimov Barkamol avlod orzusi. Toshkent: “Sharq” nashriyot-matbaa konserni 1999 yil 16- bet

5^ Yo`ldoshev J., .Usmonov S “Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni amaliyotga joriy qilish. –T.: 2008.

6^ Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardayev A. Ta`limda innovatsion tenologiyalar. –T.: 2008.

7^ Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardayev A. Ta`limda innovatsion texnologiyalar. T.: O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Iste`dod” jamg`armasi. 2008. 91-bet.