O„zbekiston respublikаsi oliy vа o„rtа mаxsus tа‟lim vаzirligi buxoro davlat universiteti tahirov Behzod Nasriddinovich axborot xavfsizligi asoslari

Hujumni aniqlash va ogohlantirish
– qaror qabul qiluvchiga maqbul 
javobni amalga oshirish uchun bildirish orqali ataylab qilingan ruxsat etilmagan 
harakatlarning aniqlanishi, korrelyatsiyasi, identifikatsiyalanishi va tavsiflanishi.
Identifikator
– subyekt yoki obyektning farqlanuvchi alomatidan iborat 
foydalanishning 
identifikatsiya 
vositasi. 
Foydalanuvchilar 
uchun 
asosiy 
identifikatsiya vositasi parol hisoblanadi.

---

146 
Identifikatsiya ma‟lumotlari
- tizimda muayyan qatnashchini bir ma‘noli 
identifikatsiyalashga imkon beruvchi, unga tegishli noyob identifikatsiya 
ma‘lumotlari majmui.
Ijtimoiy injeneriya
– xizmatchi xodimlar va foydalanuvchilar bilan, turli 
nayrang, aldash va h. orqali chalg‘itish asosidagi muloqotdan olinadigan axborot 
yordamida axborot tizimining xavfsizlik tizimini chetlab o‘tish.
Ikki faktorli autentifikatsiya
– foydalanuvchilarni ikkita turli faktorlar 
asosida autentifikatsiyalash, odatda, foydalanuvchi biladigan narsa va egalik 
qiladigan narsa (masalan, parol va fizik identifikatori) asosida.
Imzo verifikatsiyasi
- ma‘lumotlardagi raqamli imzoni tekshirish uchun 
raqamli imzo algoritmi va ochiq kalitdan foydalanish.
Insayder
– guruxga tegishli yashirin axborotdan foydalanish xuquqiga ega 
guruh a‘zosi. Odatda, axborot sirqib chiqishi bilan bog‘liq insidentda muhim shaxs 
hisoblanadi. Shu nuqtai nazaridan, insayderlarning quyidagi xillari farqlanadi: 
beparvolar, manipulyatsiyalanuvchilar, ranjiganlar, noxolislar, qo‘shimcha pul 
ishlovchilar va h.
Insident
– ruxsatsiz foydalanish xuquqiga ega bo‘lishga yoki kompyuter 
tizimiga hujum o‘tkazishga urinishning qayd etilgan holi.
Internet–firibgarlik
– kredit-moliya sohasidagi ―yuqori-texnologiyali‘‘ 
jinoyatchilik xili bo‘lib, uyushgan va, odatda, xalqaro xarakterga ega. Jinoiy 
strukturalar tomonidan noqonuniy daromadlar olish maqsadida foydalanishni 
blokirovka qilish hujumi yoki bot-tarmoqlarni yaratish kabi zamonaviy 
texnologiyalar ishlatiladi.