O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| m
2 , Yakkabog‘ tumanidagi “Turon” jamoa xo‘jaligida 1200 m 2 lik kombinatsiyalashtirilgan quyosh issiqxona- meva quritgichlari va pilla qurti boqish uchun mo‘ljallangan gelioqurilmalarning smeta va loyihalari ishlab chiqilib, qurilish ishlari boshlab yuborildi. Qarshi tumanidagi ixtisoslashgan “O‘zbekiston mustaqilligi” jamoa xo‘jaligida ishchi maydoni bir gektar bo‘lgan “Kombinatsiyalashtirilgan quyosh issiqxona - meva quritgichi”ni qurish ishlari qizg‘in olib borilmoqda. Bunday gelioqurilmalarda bahor faslida 10 qutigacha pilla qurti boqish, yoz-kuz faslida 100 t gacha davlat standartlariga mos keladigan, sifatli quritilgan qishloq xo‘jalik mahsulotlari olish, meva, sabzavot va poliz mahsulotlari yetishtirish, shu bilan 40-50 foizgacha tabiiy yoqilg‘i tejashga erishish mumkin. Umuman olganda, gelioqurilmalarda yil davomida ko‘kat, sabzavot, mevalar yetishtirish va meva quritish mumkinligini e’tiborga oladigan bo‘lsak, gelioqurilmaning 1 m 2 foydali maydonidan olinadigan iqtisodiy samara (2009-yil narxida) 140- 150 so‘m -kg , 1 ga maydon uchun 1,4- 1,5 mln so‘mgacha yetadi, sarflangan har bir so‘m 4,96 - 5,88 so‘m daromad keltiradi. O‘tkazilgan tadqiqotlar natijasida ishlab chiqilgan bunday gelioquri lmalar Qashqadaryo viloyatining qator xo‘jaliklarida qurilgan bo‘lib, har bir kv.m sathdan (2009- yil qish, bahor oylari) 448 so‘m gektar hisobiga 4,8 mln so‘m sof foyda olindi, har mavsumda 200-350 t shartli yoqilg‘i tejaldi. Yurtimizda yetishtirilayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlarining katta qismi qayta ishlash jarayonining yetarli darajada mukammal emasligi oqibatiga nobud bo‘lmoqda. Muammoning dolzarbligini hisobga olib, Buxoro va Qarshi Davlat universiteti olimlari hamkorlikda quyosh nuridan foydalangan holda meva-sabzavot saqlashga mo‘ljallangan muzlatgichlar ishlab chiqish uchun Respublika Fan va texnika Davlat qo‘mitasi buyurtmasi asosida ish olib bormoqdalar. Quyosh energiyasidan amaliy foydalanishning eng istiqbolli yo‘nalishlaridan biri issiqlik akkumulyatorli quyosh issiqlik ta’minoti sistemalarining xuddi shunday boshqa energiya manbalari bilan kombinatsiyalashtirilishi hisoblanadi. Masalan, umumiy maydoni 200 m 2 quyosh kollektorli kombinatsiyalashgan quyosh- yoqilg‘i qozonxonasi yoz oylari quyo sh energiyasi hisobiga 20 t suvni 50 єС gacha qizdirishi va bu bilan 200 kishilik yotoqxonani issiq suv bilan ta’minlashi mumkin. Bu bilan yil davomida 50 - 55 foiz yoqilg‘i iqtisod qilinadi. Qarshi Davlat universiteti geliopoligonida olimlar, doktorantlar, aspirantlar tomonidan quyosh energiyasidan foydalanib ishlaydigan samarali variantlarni ishlab chiqish va qishloq xo‘jaligiga joriy etish borasida tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Quyosh energiyasidan foydalanib ishlaydigan Quyosh suv qizdirgichlari, geliodushlar, quyosh suv chuchitish qurilmalari, quyosh energiyasini to‘plash uchun mo‘ljallangan issiqlik akkumulyatorli quyosh parrandaxonalari va qurtxonalari, beton va temir- beton buyumlarni bug‘lash -quritish qurimalari, kombinatsiyalashtirilgan quyosh issiqxona quritgichlarda ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Universitetimiz olimlari O‘zRFA Fizika -texnika instituti olimlari bilan hamkorlikda qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish va quritish uchun mo‘ljallangan (SSU -800) gelioissiqxona loyihasini is hlab chiqdilar va bu qurilmani Muborak, Sho‘rtan gazni qayta ishlash zavodlari va Talimarjon GRES lari qoshida qurish boshlab yuborilgan. Bundan tashqari bu tadqiqotlar uchun ixtiro patenti olindi. Bu issiqxona- quritgich ikki bo‘limdan iborat bo‘lib, birinchisi havo qizdirgich akkumulyator, ikkinchisi quritish kamerasidir. Issiqxonaning janubga oriyentirlangan tiniq yuzasi oyna bilan qoplangan. Oynalarning ajoyib xususiyatlaridan biri, u infraqizil nurlarni ichkariga yaxshi o‘tkazib, bu nurlarning tashqariga qaytishiga yo‘l qo‘ymaydi. Ana shu xususiyatni inobatga olgan holda ishchi maydoni 2000 m 2 bo‘lgan issiqxona -quritgich Qarshi tumani “O‘zbekiston mustaqilligi” jamoa xo‘jaligida qurilmoqda. Uning ishlab chiqarish quvvati bir kecha-kunduzda 2000 kg bo‘lib , bir yilda 150- 200 tonna shartli yoqilg‘i tejaladi. Issiqxona maxsus issiqlik akkumulyatori bilan jihozlangan, yoz-kuz faslida meva- sabzavot quritiladi, qish- bahor faslida esa qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtiriladi. Qurilma avtomat rejim va kichik mexanizatsiya yordamida ishlanganligi sababli 30 % gacha ishchi kuchi qisqaradi. Bunday gelioquritgichlarda meva quritilganda ularning sirtiga havodagi zararli mikromoddalar deyarli tushmaydi. Ikkinchi tomondan, gelioquritgichlarda quritish muddati 75 ochiq havodagiga nisbatan 3- 4 marta tez, ya’ni mahsulot zararli mikromoddalar bilan zararlanib ulgurmasdan yig‘ib olinadi. Natijada, hozirgidek atmosfera havosi ifloslangan bir paytda, mevalar ochiq havoda quritilganlariga nisbatan gelioquritgichlarda quritilganlari ekologik jihatidan toza va xavfsiz bo‘ladi. 16- мавзу: Ер сирти альбедоси. Режа 1. Ер сирти альбедоси хакида тушунча. 2. Атмосфера массаси. Инсоляция. 3. Энергетик ёритилганлик. Географик кенглик,худуд мухити.. 17 – мавзу: Куёш нурланиши оким зичлигини улчаш учун мулжалланган жихозлар. Режа . 1. Актинометрларнинг турлари ва иш жараёнлари. 2. Пергелиометрлар. Улчашнинг принципиал схемалари. 3. Куёш нурланиши тугри ва диффизион йигиндисини улчаш учун мулжалланган курилмалар. 18 – мавзу: Куёш энергетикасида фойдаланадиган атамаларнинг «Узстандарт « агентлигида стандартлаштириш натижалари. Режа 1. Куёш энергетикасида фойдаланадиган атамалар . 2. «Узстандарт» давлат агентлигида стандартлаштириш натижалари. 3. Амалиётда куёш энергетикаси сохасида куп учрайдиган атамалар. |