O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

19-rasm. Har xil turdagi RNKlarning oqsil 
sintezidagi roli (Uotsonga ko„ra) 

---

[52] 
qilinadi. Eukariotlarda yuqori molekulyar – RNK ga o‗hshash RNK molekulalari 
topilgan, ular oqsil molekulasini kodlamaydi. Ular ham genlarning namoyon 
bo‗lishida ishtirok etadi. Misol tariqasida sut emizuvchilarda Xist genini keltirish 
mumkin, X-xromosomalarning biriga birikadi va faolsizlantiradi.
Genlarni boshqarishda individual molekulalarning rolidan tashqari, regulyator 
elementlar mRNKning translyasiya qilinmagan 5‘ va 3‘ mintaqalarida hosil bo‗ladi. 
Ushbu elementlar translyasiyaning boshlanishiga to‗sqinlik qilib, mustaqil ravishda 
harakat qilishi yoki oqsillarni biriktirishi mumkin. 
RNK prosessingi.
Ko‗pgina RNKlar boshqa RNKlar modifikasiyasida ishtirok 
etadi. Intronlar boshlang‘ich iRNKdan splaysasoma yordamida kesiladi, 
splaysasomalar tarkibida oqsillardan tashqari bir qancha kichik yadro RNKlari ham 
bo‗ladi. Bundan tashqari, intronlar o‗zlarining xususiy kesilishini katalizlaydi. 
Transkripsiya 
natijasida 
sintezlangan 
RNK 
kimyoviy 
jihatdan 
modifikasiya 
qilinishi 
mumkin. 
Eukariotlarda 
RNK 
nukleotidlarining 
kimyoviy 
modifikasiyasi, masalan, ularning 
metillanishi, kichik yadro RNKlari – 
60-300 
nukleotidlardan 
tashkil 
topgan ketma-ketliklar tomonidan 
amalga oshiriladi. RNKning bu turi 
yadrochada va Kahal tanachalarida 
joylashgan. Kichik yadro RNKlari 
fermentlar bilan assotsiasiyasi yuz 
bergandan so‗ng, ular RNK-nishon 
bilan bog‘lanadi ikki molekula 
asoslari orasida juftliklar hosil 
20-rasm. 
Poliovirus 
misolida 
RNK