O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta„lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
ijodkori,
 
eng avvalo, xalqdir. Xalq madaniyatida 
avlodlar yaratgan moddiy va ma‘naviy boyliklar jamlangan.
 
Ularni 
o‗zlashtirmay, bilmay turib madaniyatli kishi bo‗lib yetishish qiyin. 
Shuning uchun barkamol insonni shakllantirishda madaniyatning o‗rni 
katta.
2.Til va milliy madaniyat mushtarakligi.
Til madaniyatning 
ko‗zgusi bo‗lib, unda nafaqat insonni o‗rab olgan real borliq, uning real 
yashash sharoitlari, balki xalqning ijtimoiy o‗zini o‗zi anglashi, uning 
mentaliteti, milliy xarakteri, hayot tarzi, an‘analari, urf-odatlari, axloqi, 
qadriyatlar yig‗indisi va dunyoqarashi ham aks etadi. Til madaniyat 
tashuvchisi bo‗lib, u ajdodlardan avlodlarga milliy madaniyat xazinasini 
meros qilib qoldiradi. Yosh avlod ona tili barobarida ajdodlarning boy 
madaniy tajribasini ham o‗zlashtiradi. Til – madaniyatning quroli, 
vositasidir. U xalq madaniyati vositasida inson shaxsiyatini, til sohibini 
shakllantiradi. Agar tilga uning strukturasi, vazifalari va uni 
o‗zlashtirish jihatidan qaraladigan bo‗lsa, u holda ijtimoiy qatlam yoki 
madaniyatning komponenti tilning tarkibiy qismi bo‗ladi. Ayni paytda 
madaniyatning komponenti til orqali xabar qilinadigan qandaydir 

---

42 
madaniy informatsiya emas, u tilning barcha sathlariga tegishli bo‗lgan 
ajralmas xususiyatdir. Til – kishilar oqimini xalqqa aylantiradigan, 
mazkur nutq jamoasining o‗zini o‗zi anglashi, madaniyati, an‘analarini 
saqlashi va ularni meros qilishi orqali millatni shakllantiradigan kuchli 
ijtimoiy vositadir. Olimlarning quyidagi fikrlari bu mulohazalarimizni 
asoslaydi: ―Til madaniyatning milliy komponentlari orasida birinchi 
o‗rinda turadi. Til birinchi navbatda, madaniyatga kishilik jamiyatining 
ham muloqot vositasi, ham ushbu muloqotni uzib qo‗yuvchi vosita 
bo‗lishiga yordam beradi. Til – uning sohiblarining muayyan jamoaga 
tegishli ekanini ko‗rsatadi. Xalqning o‗ziga xos asosiy xususiyati 
bo‗lgan tilga ―ichki‖ va ―tashqi‖ jihatdan yondashish mumkin. Tilga 
―ichki‖ jihatdan yondashilganda, u etnik integratsiyaning bosh omili 
sifatida namoyon bo‗lsa, ―tashqi‖ jihatdan yondashilganda, u xalqning 
etnik farqlarini ko‗rsatadi. Bu ikki qarama-qarshi funksiyani o‗zida 
dialektik birlashtirgan til bir tomondan xalqning o‗z-o‗zini saqlash 
vositasi, ikkinchi tomondan uni ―o‗ziniki‖ va ―begona‖ga ajratish 
vositasi bo‗lib xizmat qiladi‖. 
39