O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi
Yüklə 6,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
| radial qismi
R 1 doim radius bo‗ylab harakat qiladi va tanani tayanchdan tortadi yoki tayanchga qisadi. Mazkur kuch qiymati tananing vertikal holatdan og‗ish burchagiga bog‗liq: bu burchak qancha kichkina bo‗lsa, uning qiymati shuncha katta bo‗ladi. Eng katta qiymatga u tananing vertikal holatida (R 2 = R ), eng kichkina qiymatga esa – gorizontal holatda (R 2 = 0) ega bo‗ladi; gorizontal chiziqdan pastroqdagi sektorda u aylanish o‗qidan, gorizontal chiziqdan yuqoridagi sektorda esa – aylanish o‗qiga tomon harakatlanadi. Vertikal holatda snaryad ostida R 2 harakati yo‗nalish jihatidan og‗irlik kuchi ta‘siri bilan muvofiq keladi. Ammo bu selpinma harakat bo‗lgani tufayli, mazkur kuchlar ta‘siriga markazdan qochma kuch (F) ham qo‗shiladi. Uning 233 qiymati jism massasiga ( m ), tana OUM chiziqli tezligi kvadratiga ( v 2 ) to‗g‗ri proportsional va OUM radiusiga (R) teskari proportsionaldir: F= R mv 2 . Vertikal holatda gimnast tanasiga kuchlarning ta‘siri uning og‗irligidan 2-5 baravar ortiq bo‗lishi mumkin, ayniqsa oyoqlar bilan tebranma harakatlar bajarilayotganda. Tayanch-harakatlanish apparatiga tushadigan bunday og‗ir yuk snaryad mahkam ushlanishini va ishonchli xavfsizlik vositasini ta‘minlashni talab etadi. Snaryaddan ajralishlar boshga yiqilishlar va og‗ir jarohatlar olishga sabab bo‗lishi mumkin. YUqorida bayon etilgan qonuniyatlardan va harakatlar miqdori momentlarining tengligi qonunidan foydalanish og‗ir selpinma mashqlarni bajarish uchun imkoniyat yaratadi va gimnastning harakatlarini engillashtiradi. Buning uchun mashqning birinchi qismida tana OUM tayanchdan mumkin qadar o‗zoqlashtiriladi va shu tariqa boshlang‗ich holatda mashqni bajarish uchun mumkin qadar ko‗proq inersiya momenti, selpinma harakatlarni bajarish jarayonida esa – harakatlar miqdorining eng ko‗p momenti yaratiladi. Mashqning ikkinchi qismida (vertikaldan keyin) tana OUM gavdani tos-son bo‗g‗imlarida bukish yo‗li bilan yoki biron-bir boshqa usulda aylanish o‗qiga yaqinlashadi. Bu holda R 2 radiusining kichrayishi tegishli ravishda burchak tezligi v 2 oshishiga, binobarin, tana OUM I selpinma harakat boshlangan nuqtadan yuqorida joylashgan II balandlikka ko‗tarilishiga olib keladi. Ko‗pgina selpinma harakatlarni bajarishda eng yaxshi samaraga erishish va gimnast harakatlarini engillashtirish uchun gavda va oyoqlar harakatlari miqdori momentlarini qayta taqsimlashga to‗g‗ri keladi. Hatto turnik va halqalarda oldinga selpinib sakrab tushishlar kabi oddiy harakatlarda ham mashqning birinchi qismida, tana vertikal chiziqqa yaqinlashganda, gavda yuqori qismining burchak tezligini oshirishga, oyoqlarning burchak tezligini esa – susaytirishga to‗g‗ri keladi. Mashqning ikkinchi qismida, vertikal chiziqdan o‗tilganidan so‗ng, aksincha, oyoqlar 234 burchak tezligini gavda hisobiga oshirishga, demak, ularning harakatlar miqdori momentini ham oshirishga to‗g‗ri keladi. Selpinma harakat oxirida, oyoqlarga, ular olgan harakatlar miqdori momentiga yoki kinetik energiyaga ―tayanib‖, binobarin, ularning burchak tezligini susaytirib, shuningdek turnikdan qo‗llar bilan itarilib, siltanma harakatni bajarish va tana OUMni zaruriy balandlikka ko‗tarish mumkin. Harakatlar miqdorining momentini tana bo‗g‗inlari o‗rtasida bunday qayta taqsimlash sakrab tushishni yanada balandroq va chiroyliroq bajarish imkoniyatini beradi. Ko‗pgina selpinma harakatlarni bajarish texnikasi zamirida harakatlar miqdori momentini tana bo‗g‗inlari o‗rtasida qayta taqsimlash prinsipi yotadi. Yüklə 6,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|