O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Selpinma harakatlar bilan bajariladigan mashqlar. 
Yurish, yugurish 
jarayonida, ko‗pgina maishiy, mehnat va sport harakatlarini bajarishda inson 
qo‗llari, oyoqlari va butun tanasi bilan selpinma harakatlar qiladi. Gimnastika 
uchun gimnastika snaryadlarida selpinma harakatlar bilan bajariladigan 
mashqlar ayniqsa diqqatga sazovordir. Kuch ishlatiladigan mashqlardan farqli 
o‗laroq, selpinma harakatlar bilan bajariladigan mashqlar gimnast tanasi yoki 
uning ayrim bo‗g‗inlari og‗irlik kuchi va inersiyasi ta‘siridan keng foydalanilishi 
bilan tavsiflanadi.

---

231 
Selpinma mashqlarni bajarishda tananing og‗irlik kuchi va inersiyasidan 
mohirona foydalanish uchun ularning gimnast ichki kuchlari bilan o‗zaro ta‘siri 
qonuniyatlarini ko‗rib chiqish lozim. Bu selpinma harakatni S.-M.A.Alekperov 
taklif qilgan prinsipial sxema sifatida tasavvur qilishni talab etadi (101-rasm). 
Bu erda gimnast boshlang‗ich holat I dan pirovard holat II ga ko‗chadi. 
Boshlang‗ich holatda gimnast tanasi OUM S nuqtada turadi. Bu holda tana 
og‗irligi ikki tarkibiy qismga ajratilishi mumkin: tangentsial og‗irlik R
1
va radial 
og‗irlik R
2
. 
Tangenwial og„irlik
 
tayanch nuqtasi – O o‗qqa nisbatan aylanish 
momentini yaratadi. Uning qiymati 
R
1
 
va radius 
R 
(tayanchdan tana OUMgacha 
bo‗lgan masofa)ning ko‗paytmasiga teng: 
M
R
= R
1
 ·R 
101-rasm. Gimnast tanasi OUM (S)ning qayd etilgan o‗q (O) atrofida aylanish 
radiusi o‗zgargan holdagi harakati sxemasi: 
I
- tana OUM boshlang‗ich holati; 
II
- tana OUM pirovard holati;