Ba’zan, pedagogika fanining nima keragi bor? Pedagogikadan xabari yo‘q, lekin
bolalarga yaxshi tarbiya bergan insonlar ko‘pku? YOki aksincha, pedagogika fanini
bilgan holda hatto o‘z bolalarini risoladagidek tarbiyalay olmaganlar ozmunchami?
degan savollar eshitilib qoladi.
SHuni unutmaslik kerakki, pedagogika fanining yutuqlarisiz jamiyatni olg‘a
siljitish g‘oyat mashaqqatli kechadi.
Agar pedagogika fanidan xabarsiz bo‘lgan kishilar pedagogika fanini o‘z vaqtida
o‘rganib, yutuqlaridan samarali foydalanganlarida bolalarni ham yahshiroq
tarbiyalagan bo‘lur edilar. Pedagogikadan yaxshi xabardor kishilar esa o‘z bilimlarini
tajribada ishlata olmaganliklari uchun bolalarni tarbiyalashda
muvaffaqiyatga erisha
olmaganlar.
Pedagogika fanini ham nazariy, ham amaliy jihatdan puxta o‘rganish lozim.
Ta’lim tarbiyadan ko‘zlangan maqsadni anglash va ular tizimida yangi bilimlar berish
bolalarni to‘g‘ri tarbiyalash shartidir. Bunda tarbiyachining beg‘araz mehnati, bolalarni
sevishi va ularga jon fido aylashlari tarbiya samaradorligini ta’minlaydi.
Biroq, ijtimoiy jarayonda to‘plangan tajribalar tarbiya mazmunini tashkil etsa-
da, ularning hammasini yosh avlodga o‘rgatishning imkoniyati yo‘q edi. Faqat xalq
ta’limi tizimiga kiruvchi bo‘g‘inlar orqali orttirilgan tajribaning muayyan qismini
qamrab olish mumkin edi.
Bu erda ham muammo tug‘ildi. Hozirgi kunda barcha xildagi tajriba shakllari
tarbiya mazmunini tashkil eta oladimi? YOsh avlod tarbiyasiga aloqador tajribalarni
qanday ajratish mumkin? Kim bunday ish bilan shug‘ullanadi?
Tabiiyki, barcha xildagi tajriba shakllari ham tarbiya mazmunini tashkil
etavermaydi. CHunki:
- Birinchidan,
pedagogika, xususan, o‘zbek xalq pedagogikasi taraqqiyotida juda
murakkab bo‘lgan tomonlar (hatto bu murakkablikning noma’lum qismlari) mavjudki,
ularni yoshlar daf’atan o‘zlashtira olmaydilar. Masalan; sharq falsafasi yoki
mutafakkirlarimizning ma’naviy merosini falsafa, tabiiy va gumanitar fanlar, diniy
manbalardan yaxshi xabardor bo‘la olmaganligimiz sababli o‘rganishimiz
qiyin
kechadi;
- ikkinchidan, tarbiyalanuvchilarning yosh hususiyatlariga ko‘ra va ham metodik,
ham moddiy asosning etishmasligi sababli to‘plangan tajribalarning hammasini olish
imkoniyati yo‘q va hokazo. Eng muhimi, jamiyat taraqqiyotining ijtimoiy-iqtisodiy
ehtiyojlariga va kelajakda kutiladigan o‘zgarishlarni hisobga olib tarbiya mazmunini
shakllantirish darkor.
O‘zbek pedagogikasining vazifasi Respublikamizda yashovchi turli millat-
latlarning orzu-istaklariga monand ta’lim-tarbiyaning ham nazariy,
ham amaliy
muammolarini milliy qadriyatlar asosida to‘g‘ri hal etib berishdir. Bunda islom
dunyosida
qalam
tebratgan
allomalarimizdan
tortib,
zamondosh
olimu
fuzalolarimizning ta’limotlaridan hamohang ta’lim tarbiyaga oid qirralarini izlab
topishni taqozo etadi. YOsh-avlod dunyoqarashini shakllantirishda istiqloldan avval
qoralangan tasavvuf ilmidan ham foydalanish joiz. Negaki, bir mafkura yakka
hokimliligiga endilikda nuqta qo‘yiladi. Erkin fikrlash tizimi yosh avlod ruhini
tarbiyalashdagi bosh omillardan biridir.
«Pedagogika» atamasi «Peyne»-«bola»va «aygogeyn»-«etaklamoq»
degan
ma’noni bildiruvchi lotincha «daydagogos» so‘zlaridan paydo bo‘lishi quyidagicha
izohlanadi: eramizdan oldingi II asrlarda Gretsiyada, quldorlarning bolalalarini
ovqatlantiradigan, sayrga olib boruvchi, tarbiyachi-qullarni «pedagog» deb atalgan. U
bolalarning kamolga etishiga mas’ul bo‘lgan. Quldorning bolasini etaklab maktabga
olib borgan va olib kelgan. Maktabda ishlovchi o‘qituvchilarni «didaskallar» (didayko-
men o‘qitaman) deyishgan. Feodalizm jamiyatiga kelib esa har ikki kasbdagi kishilar
hamkorligi natijasida ta’lim-tarbiya bilan maxsus shug‘ullanuvchilar vujudga kelgan.
Ularni chex pedagogi YA.A.Kamenskiy ta’kidlaganidek, «pedagog» deb nomlaganlar
va bu so‘z hozir ham ta’lim-tarbiya beruvchi o‘qituvchilarga nisbatan qo‘llaniladi.
Dostları ilə paylaş: