Ozenka Prosvetov qxd
-BOB. BIZNES QIYMATINI BAHOLASHNING MAZMUNI VA
Yüklə 5,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1-BOB. BIZNES QIYMATINI BAHOLASHNING MAZMUNI VA
MOHIYATI 1.1. Biznes qiymatini baholashning zaruriyati. Korxona qiymatining turlari Bozor iqtisodiyotida biznes qiymatini egalari, investorlar, sug‘urta kompaniyalar, soliq organlari va boshqalar nuqtai nazaridan turib baholash muammosi mavjud. Korxonani moliyalashtirishning variantlari qanchalik oqilona tanlangan edi? Resurslar eng yaxshi tarzda foydalanilganmi? Biznesning rentabelligi kutilgan darajasiga mos keladimi? Korxonaning aksiyalari fond bozorida oldi-sotdisi holatida qimmatli qog‘ozlarning qiymati qanday aniqlanadi? Kreditlashda garovning qiymati nimaga teng bo‘ladi? Keyinchalik daromad keltiradigan aktivlarning haqiqiy qiymati qanday? Korxona faoliyatining moliyaviy ekspertizasi qanday o‘tkaziladi? Bunday tahlil jarayonida qanday moliyaviy koeffitsientlar qo‘llanishi lozim? Korxona faoliyatining moliyaviy prognozi qanday tuziladi? Olingan natijalarning tanlangan modelning hal xil farazlari o‘zgarishiga sezgirligini qanday baholash lozim? Bunday va unga o‘xshash savollar doimo paydo bo‘laveradi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkor ham, mansabdor shaxs ham, siyosatchi ham, oddiy fuqaro ham baholash faoliyati haqidagi tasavvuri bo‘lmaganda faoliyat yuritishi qiyin bo‘ladi. Biznes qiymatini baholash vazifalarining murakkabligi mutaxassislarning tadqiqot ob’ekti bozor qiymatining metodologiyasi masalalari bo‘yicha fikrlarining bir ma’noli emasligi, hamda yuzaga keladigan vazifalarning ko‘p xilligi va turli- tumanligi bilan bog‘liqdir. Biznes qiymatini baholash vazifalarini hal etishning bir qator (moliyaviy va iqtisodiy) usullari bor. Bunda vazifaning mohiyatini tahlil qilmay turib, ularning birortasini afzal ko‘rish mumkin emas. Oxirgi yillarda biznes qiymatini baholashga 8 yangi takoimllashtirilgan yondashuvlar paydo bo‘ldi. Bu kitobning maqsadi – o‘quvchini biznes qiymatini baholashning amaliy usullari bilan (absolyut prinsiplari bilan emas) tanishtirishdir. Korxona rahbariyatining asosiy vazifalaridan biri aksiyadorlar manfaatida korxonaning iqtisodiy qiymati o‘sishidir. Bu paragrafda biz ushbu vazifani hal etishda korxona qiymatining turli tushunchalari qanchalik foydali bo‘lishi mumkinligini tahlil qilamiz. Iqtisodiy qiymat deganda har qanday aktivning ushbu aktiv egasiga odatdagi faoliyatidan yoki kelajakda ushbu aktivning sotilishidan olingan foyda hisobiga pul mablag‘larining oqimini ta’minlash xususiyati tushuniladi. Iqtisodiy qiymat investitsion loyihalarni ularning pul oqimlarini baholash asosida tanlashni belgilab beradi. Iqtisodiy qiymatni hisoblash qiyinchiliksiz bo‘lmaydi. Ba’zi holatlarda pul oqimlarining o‘zini hisoblash murakkab bo‘ladi, keltirilgan pul oqimlarini hisoblash uchun tegishli diskontlash stavkasini tanlash kerak bo‘ladi. YUzaga keladigan xavf-xatarlarni baholashni ham unutmaslik lozim. Investorlarning xavf- xatarga turlicha munosabatda bo‘lishi sababli, har bir investor iqtisodiy qiymatni o‘zicha baholaydi. Lekin iqtisodiy qiymat baribir zamonaviy biznesning istalgan sohasida qarorni qabul qilishda katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Aktivlar va majburiyatlarning balans qiymati – balans hisobotida aks ettiriladigan qiymati bo‘lib, uning kattaligi va o‘zgarishi buxgalterlik hisobi prinsiplari bilan belgilab beriladi. Baholash vazifalari uchun balans qiymatidan foydalanish katta shubha tug‘diradi. CHunki balans qiymati – bu iqtisodiy sharoitlar o‘zgarishi sababli va vaqt o‘tishi bilan «buzilgan» iqtisodiy qiymatidir. Bozor qiymati – korxonaning majburiyatlar solinmagan aktivlarining uyushgan bozorda sotilishi holatidagi (fond birjalari, tovar birjalari va hokazo) yoki tomonlarni majburlash mumkin bo‘lmaganda muzokara natijasida hosil qilingan narxidir. Istalgan muayyan vaqtda bozor qiymati bitimda ishtirok etuvchi tomonlarning afzal ko‘rgan jihatlari, aktivlar yoki qimmatli qog‘ozlar 9 savdolarining hajmi bilan va korxonaning, tarmoqning, mamlakatning hayotidagi voqealarni baholash bilan belgilanadi. Ma’lum bir aktivning bozori mavjud bo‘lsa ham, bu aktiv uchun belgilanadigan ma’lum bozor qiymati bor-yo‘g‘i o‘zgaradigan baholash bo‘ladi. SHuning uchun haqiqiy bozor qiymati faqat bitimni amalga oshirishda aniqlanishi mumkin. Ob’ektiv bozor qiymati bir xil turdagi aktivlar bilan ma’lum vaqt oralig‘idagi ko‘p sonli bitimlarni hisobga olishi lozim. Bozor qiymati korxonaning aktivlari va majburiyatlari iqtisodiy qiymatini ishonchli baholash hisoblanadi. Chunki iqtisodiy qiymat uchun bitimda ishtirok etuvchi tomonlarning bo‘lg‘usi pul oqimlari yuzasidan kelajakda kutgan qiymatlari belgilab beruvchi ahamiyatga ega bo‘ladi, ular erkin bozordagi bitimlarning narxiga ta’sir etadi. Bozor qiymati ko‘pincha tovar-moddiy boyliklarning zaxiralarini baholash uchun va tugatish qiymatini aniqlash uchun investitsion tahlil qilishda ishlatiladi. Korxonalarning birlashuvi va qo‘shib olinishi ham ishtirok etuvchi tomonlarning aktivlari bozor qiymatining asosida amalga oshiriladi. Yüklə 5,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|