P. S. The cat is still alive
Yüklə 13,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çocuklarla yaptığınız çalışmalardan bahsedebilir misiniz
- Merak, günümüzde bir yandan bilgiye ulaşmak konusunda değerli; ama öte yandan da fazla merak etmek tehlikeli
B 50 bildiğimiz gibi merak etmenin de nasıl bir şey olduğunu içeriden biliyoruz. Bunun eğitim yoluyla öğretilebilecek bir şey olduğunu düşünmüyorum. Olsa olsa merakın yeşermesini sağlayacak ortamlar yaratabiliriz. Bazen (hatta belki de çoğunlukla) eğitim, bırakın merakı yeşertmeyi, tam tersine öldürüyor. Soru sormak öğretilebilir. Ama merakla soru sormalarını sağlamak gerekir. Çocuklara soru sorun bol bol diyebilirsiniz; bunu eğitimin bir parçası haline getirebilirsiniz. Ancak kişinin soruyu başkası için değil, kendisi için merakla sorması gerekir. Onun için merak, insanın başkasına değil de kendisine soru sorması olarak algılanabilir; ama her kendi kendine soru sorma edimi da merak değildir. Merak için kendi kendinize soruyu belli bir ilgi ve heyecanla sormanız gerekir. Merak, insanın içini gıdıklar. Yani merak ettiğiniz zaman içeride bir şey olur; tıpkı âşık olduğunuz zamanki gibi bir şeydir. Onu ancak içeriden bilirsiniz; dışarıdan kimse bunu tanımlayamaz. Dolayısıyla merak, insanın kendi kendisine ilgiyle, heyecanla ve içi gıdıklanarak soru sormasıdır. Eğitim kişinin içindeki merakın yeşermesine katkıda bulunabilir. Bir de tabii işin dil boyutu var: Merakın sınırları dilin sınırlarıdır; dil gelişmeden merak gelişemez. Burada dil derken, güzel konuşmaktan ya da birçok dil bilmekten söz etmiyorum; çok sayıda iyi kavrama sahip olmak gibi bir şeyi kastediyorum. Eğitim dilin gelişmesine katkı sağlar ise, dolaylı olarak merakı da yeşertebilir; ancak dediğim gibi ilgi ve merakın ortaya çıkacağı ortamlar yaratmalıdır bunu gerçekleştirmek için. Meraka dayalı bir eğitimin öğrencilere katacağı bilgi de daha değerli bir bilgi olacaktır. Çocuklarla yaptığınız çalışmalardan bahsedebilir misiniz? Geçmişte çocuklar hakkında felsefe yapamayacakları yönünde çok yanlış varsayımlar vardı. Özellikle Lipman’ın “Philosophy for Children” (Çocuklar İçin Felsefe) akımı ilkokul düzeyinde felsefe eğitiminin nasıl yararlı olacağını fazlasıyla kanıtladı. Bizim yaptığımız çalışmalarda ilkokul birinci sınıfta bile, eğer yerinde bir bağlam ve dil kurulursa, çocuklarda merak uyandırmanın ne kadar kolay olduğunu görebiliyorsunuz. Onlara soru sorduracaksınız, ancak tabii siz de hoca olarak hazırlanacaksınız, iyi sorular hazırlayacaksınız ve onları da iyi bir bağlamda soracaksınız, sorularla onlarda merak uyandıracaksınız. Merakın olması için ilginin olması gerekiyor. Yani çocuğun bu soruları kendi yaşamında değer verdiği bir şeyle ilişkilendirmesi gerekiyor. Onu yaptığı zaman çocukta merak oluşuyor. Bundan üç yıl kadar önce bir özel okulda iki yüksek lisans öğrencim çocuklar için felsefe derslerine girmeye başladı. Daha sonra ben de bir kez katıldım, açıkçası bunun öncesinde bu fikir bana çok romantik geliyordu. Güzel olduğunu düşünüyordum; ama ilkokul düzeyinde çocuklarla felsefe bir yere varır mı diye kuşkuluydum. Sınıfa girdiğimde ise, bunun ne kadar yararlı olabileceğini gördüm. Şimdi, amacımız bunu, bu özel okulun dışında başka okullara da yaymak. Bu işe ilk başlamış olan eski tez öğrencilerim Berrak Buhara ve Pelin Ataman çocuklarla felsefe çalışmalarında çok deneyim kazandılar; İrem Günhan de derslere yeni katılmaya başladı ve bir yandan da konu üzerine araştırma yapıyor ve benimle bir yüksek lisans tezi yazıyor. Çocuklarla felsefe dersleri yaparken onlara büyük filozofların kuramlarını falan öğretmiyoruz, onlarda merak uyandırıp felsefi sorgulama yeteneğini geliştirmeyi amaçlıyoruz. Ancak bu eğitimin yaygınlaştırılması için maddi destek gerekiyor, bu alanda çalışan yüksek lisans ve doktora öğrencilerimizin başka işlerde çalışmak zorunda kalmamaları için destek almaları gerekiyor. Onun için bu konuda bir proje üretilip desteklenmesi gerekiyor. Böyle bir desteği henüz bulamadık.
Merak bir şekilde olumsuz bir duygu olarak algılanmış. Meraklı olmanın olumsuz olarak bir sıfat anlamında kullanılması sadece Türk toplumu için değil, birçok toplum için geçerli. Bu algı bir yandan, merakın insanların özel hayatına burnunu sokmayla karıştırılmasından geliyor. Bu hâlbuki merakın yalnızca basit bir türü; merak edeceğin hiçbir şey kalmamış, komşunun ne yediğini merak ediyorsun. Komşu da rahatsız olabiliyor doğal olarak. İnsanın, ilgi alanı ne kadar geniş olursa, dili ne kadar gelişirse soru sorma olanağı o kadar çok artar, merak etme potansiyeli de o denli yükselir. İlgi alanınız ne kadar genişlerse merak potansiyeliniz de o kadar genişler. Yerel kültürde çok dar yaşam alanları oluşuyor. İnsanların merak edecek bir şeyleri kalmıyor. Sonra da gidip komşunun ne yediğini merak ediyorlar. Burada “suçlu”nun merak olduğunu sanmıyorum. Diğer yandan “fazla merak etmek zarar verir” düşüncesi de merakın değersiz bir şey olduğunu göstermez bence; olsa olsa bazı durumlarda merak etmekten daha önemli şeyler olduğunu gösterir. Bir yakınınız sizden acilen yardım beklerken, “Acaba Mars’ta su var mı?” diye merak ederseniz bu biraz garip olabilir; ama yine burada suçlunun merak etmek olduğunu düşünmüyorum.
Yüklə 13,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|