P. S. The cat is still alive
Yüklə 13,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bugün ile geçmişi kıyas ettiğimizde merak etme duygusunun dinamikleri değişiyor mu
- Dönem koşulları merak giderme yöntemlerini ve düşünme biçimini değiştiriyor mu
- Ahmet Subaşı
- En basit düzeydeki merak olgusu ile karmaşık bir konuya ilişkin merak etme biçimini bir arada düşündüğümüzde
B 57 ise, başlı başına bir araştırma alanı olarak daha ziyade kişisel, kültürel, cinsel ve sosyolojik özelliklerimizin belirlediği bir dinamik olarak öne çıkıyor. Fakat tezimde gözden kaçmasını istemediğim bir nokta var. Tüm bu dinamikler bunları kapsayıcı daha üst bir dinamiğe tâbi: Tümleyici dinamik. Bu dinamik aslında bizim en derinde yatan her şeyi bilme isteğimizin adı. Yani zaman ve kaynak kısıdımız olmadığı ve çocukluktan itibaren taşıdığımız “kutsal merak” (ayrı bir araştırmanın konusu olan) ketleyici unsurlarla köreltilmediği durumda taşıyacağımız “üst-merak.” Bugün ile geçmişi kıyas ettiğimizde merak etme duygusunun dinamikleri değişiyor mu? Modern ve modern öncesi ayrımı böyle bir konuda hüküm vermek için yüzeysel kalabilir. Her zaman ve zeminde varlıkla sahici bir ilişki kurmak için büyük bir istek duyan insanların var olduğunu görebiliyoruz. Bazı dönemlerde bilme isteği müstehcen merakları da kapsayabilir endişesiyle, en azından söylem düzeyinde olumsuzlanabilmiş. Fakat benim bilimsel merakı kavramsallaştırmam gündelikten ayrıştığı için bu alana pek girmiyor. İnanç sistemlerinin çatışmaya girdiği dönemlerde ise, bir tür merak diğer bir tür bilgiye alternatif oluşturma riskini taşıdığından eleştirinin konusu olmuştur. Bu örneklerde genellikle merak duygusuna yöneldiği alan ya da yönelme biçimiyle ilgili olarak bir sınır çizilmeye çalışıldığını görebiliyoruz.
Kesinlikle… Belli dönemlerde inanç sistemlerinin metafizik konuları müthiş bir ilgi odağı olabiliyorken, modern dönemde olduğu gibi doğa ana ilgi odağına dönüşebiliyor. Her birinde yöntemler farklı olabileceği gibi bazı şeyler değişmiyor. Örneğin her merak duygusu sistemli bir anlamlandırma yapmaya, bütünlüklü ve tutarlı bir resim çizmeye zorluyor. Öte yandan tutarlı görünen resimlerin içerisindeki tutarsızlıklar (mükemmelleştirme dinamiğinde öngörüldüğü gibi) farklı tip beyinleri inanılmaz cezbedebiliyor. Burada siyasi ve ideolojik ilgiler de devreye giriyor. İnsanın kendi bireysel bilişsel Ahmet Subaşı süreçlerinde yaşadığı bu çatışmalar toplumsal ve tarihsel dönemlere de uygulanarak incelenebilir.
Merak duygusunun üzerindeki en kuvvetli etki muhtemelen ilgi dinamiğidir. İnsanın mühendis ve doktor bir ebeveynden doğması onun fen bilimlerine ilgi duymasını etkiliyordur muhakkak. Buralarda net ifadeler kullanmıyorum; çünkü özellikle ilgi dinamiği kendi başına bir araştırma alanı ve insan ne kadar karmaşıksa bu konu da o kadar karmaşık. Bunun dışında her meslek grubunu çapraz kesen dinamikler daha yalın biçimde incelenebilir. Örneğin genişleme dinamiği başat olan beyinler disiplinler arası çalışmalara daha yatkınken tamamlama ve mükemmelleştirme eğilimi ağır basanlar uzmanlaşmaya daha yatkın. Rönesans aydınıyla modern akademisyen arasında bu iki eğilim arasında farklar olduğu söylense çok da kötü bir genelleme olmaz. Bugün çift anadal yapmak bize ilginç gelirken, belli dönemlerde bir düzine disiplinde eser bırakmış insanlar görebiliyoruz. Dikkat ederseniz bunlar meslek grupları bazında incelenebilecek konular gibi görünmüyor. Bir aşçı sadece Türk mutfağına odaklanıp onda uzmanlaşmak yerine füzyon mutfaklara yönelebilir. Bunun bir mühendisin disiplinlerarası çalışmalara yatkın olmasından pek bir farkı yok kanaatimce. En basit düzeydeki merak olgusu ile karmaşık bir konuya ilişkin merak etme biçimini bir arada düşündüğümüzde, ikisini tetikleyen dinamikler, düşünce yapısı ve hareket noktasında değişiklik görüyor muyuz? Karmaşık bir konuda tutarsızlıklar ve boşlukların daha yoğun olacağını varsayabiliriz. Basit konular mükemmelleştirme dinamiği ve hiyerarşik dinamiği daha az şiddette harekete geçirecektir. Tamamlama dinamiğini harekete geçiren boşluklar ise daha “küçük” ve kolay ulaşılabilir olacağından muhtemelen şiddeti de az olacaktır. Bu arada her bir olguyu masaya yatırırken, mevcut kuramsal kavramsallaştırmaları gözden geçirme ihtiyacı hissediyorum. Aslında şu anda doktorada bunu yapmaya çalışıyorum, çünkü mevcut kavramsal çerçevem yetersiz kalabiliyor. Bu bakımdan basitlik ve karmaşıklık temelindeki bir analiz benzer bir şekilde kavramları gözden geçirmeyi ve kuramı iyileştirmeyi gerektirebilir. Merak üzerine yaptığım ilk çalışma bu bakımdan yalnızca bir başlangıçtır ve şimdiden önümde ciddi bir iyileştirme gündemi bulunuyor. Tek ihtiyacım olan “kutsal merak” duygusunu kaybetmemek. B 58 Yüklə 13,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|