P. S. The cat is still alive
Yüklə 13,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "CURIOSITY AS AN INTELLECTUAL AND ETHICAL VIRTUE" “Curiosity as an Intellectual and Ethical Virtue” başlıklı
- Merak ve etik bağlantısını nasıl kuruyorsunuz Sizce erdemli bir hayat için merakın önemi var mı
- Şenay Çınar ‘10
"CURIOSITY AS AN INTELLECTUAL AND ETHICAL VIRTUE" “Curiosity as an Intellectual and Ethical Virtue” başlıklı tez çalışması dolayısıyla tanışma imkânı bulduğumuz Felsefe Bölümü mezunumuz Safiye Yiğit ‘11 ile merak, bilme arzusu ve bu kavramların bilgi ve etik ile ilişkileri üzerine gerçekleştirdiğimiz röportajımızı sizinle paylaşıyoruz. Merak ile bilme arzusu arasında ayrım yapıyorsunuz. Biraz açıklayabilir misiniz? Merak genelde bilme arzusu olarak tanımlanır; fakat bilmeyi arzu etmemize sebep olabilecek merak dışında sebepler de olabilir. Acıktığımda sipariş vermek için köşedeki pizzacının telefon numarasını bilmek isteyebileceğim gibi, sınavda çıkabilecek bir sorunun cevabını da merak etmeksizin bilmek isteyebilirim. Bunun dışında, merakın eşlik etmediği başka bilme arzuları da olabilir, örneğin sırf erkek ya da kız arkadaşımıza havalı görünmek için aksi takdirde merak etmeyeceğimiz şeyleri bilmek isteyebiliriz. Ya da gerçekten merak etmediğimiz halde boş bir bilme güdüsünden gelen bir motivasyonumuz olabilir. Bir billboard üzerindeki reklamı okumak bilme adına atılmış bir adımdır; ama onu önceleyen bir bilme arzusu söz konusu olmayabilir. Merak kaynaklı bir bilme arzusunda ise, içsel bir yönelme ve hakiki bir anlama isteği olmalıdır. Başka faydacı nedenlerden soyutlanmış ya da en azından bunları ilk neden olarak görmeyen zihinsel bir yönelmedir merak. Çocuklarda bilinmeyen şeylere karşı duyulan her türlü ilgi, görme, hissetme, tatma ve deneyimleme isteği bunun tipik bir örneğidir. Çocuğa, yanan muma elini yaklaştırdığında acı çekeceğinin bilgisine sahip olmak yeterli gelmez, bunu bir de kendisi deneyimleyerek bilmek ister. Aristoteles de Metafizik adlı eserine şu cümleyle başlar: “Bütün insanlar doğaları gereği bilmek (anlamak) isterler.” Yalnız, burada bilmek anlamında kullandığı terim, “episteme” değil “eidenai”dır. “Episteme” kavramından farklı olarak, “eidenai” bilmek, görmek ve deneyimlemek gibi anlamları kapsar. Ben de merakı tanımlarken, bilmeye yönelik içsel bir ilgi ve anlamaya yönelik bir amacın varlığını ayırt edici iki özellik olarak ortaya koyuyorum. Merak kelimesinin etimolojik kökenine indiğimizde Latince “curare”, daha sonradan İngilizcede karşımıza “care” olarak çıkan ve Türkçede “ilgilenmek, önemsemek, hevesli olmak” gibi anlamlara gelen bir kavramla karşılaşıyoruz. Bunu dikkate aldığımızda diyebiliriz ki merak bizim kendi dışımızdaki insanlar ve olaylara karşı duyduğumuz ilginin ve onlara verdiğimiz değerin anlaşılmasında da rol oynayabilir. Bunun yanı sıra, merak ve bilme arzusunu ayırmamın bir diğer nedeni, içinde bilme arzusu olmayan merak da olabilir. Bir insan kaç yaşına kadar yaşayacağını merak edebilir, bu bilgiyi önemser ve buna alaka duyar; fakat hayatın bilinmezliği daha cazip diye düşünerek bunu hiçbir zaman bilmek istemeyebilir. Kısacası, her merak bir bilme arzusu olmadığı gibi, her bilme arzusu da merak değildir, en iyi ihtimalle bazı bilme arzuları merak kaynaklıdır diyebiliriz.
İlginçtir ki, meraklı olmak gibi bir özellik genellikle etik bir hayatın sınırları içerisinde yerini almaz. Hatta merakı en çok yüceltmesini beklediğimiz felsefeciler bile tarih boyunca merak hakkında çok iyi şeyler söylememiştir ve onu kaçınılması gereken bir özellik olarak görenler bile olmuştur. Beni merak konusuyla ilk tanıştıran sevgili tez hocam Prof. İlhan İnan, açtığı merak konulu seminer dersinde, felsefe literatüründe merak ile ilgili yazılıp çizilenleri bir araya getirmek için teşebbüs ettiğinde bu konuda çok az çalışma olduğunu fark etmiş ve bizim de buna dikkatimizi çekmişti. Okumamız için bulabildiği kaynaklarda da merak hakkında en iyi tabirle kararsız bir tablo sergilendiğini görmüştük. Felsefe eserlerinde merak hakkında övgü dolu sözler bulmayı beklerken, merakın üzerinde ne kadar az durulduğunu ve genelde olumsuz yönlerinin ön plana çıkarıldığını görmek beni merak üzerinde çalışmaya iten nedenlerden biri oldu diyebilirim. Merak ile etik bağlantısına dönersek, günümüzde etik kavramı daha çok ahlaki değerlerle bağıntılı olarak düşünüldüğünden, Antik felsefedeki kapsayıcı anlamını unutturmuştur. “Nasıl yaşamalıyım? Hangi hayat iyi bir hayattır? İyi bir hayat için gereken karakter özellikleri nelerdir?” sorularından ziyade, ahlaki zorunluluklar ve sınırlar düzleminde düşünüldüğünde merak belki de etik bir hayat için en iyi ihtimalle yersiz ve konu dışı addedilebilir. Yalnız, Aristoteles geleneğinde ve daha sonra erdem etiği olarak devam eden anlayışta erdemli insan, insan olma potansiyelini gerçekleştirebilmiş ve ait olduğu türün ayırt edici özelliğini en iyi şekilde sergileyebilen kişidir. Bunu Şenay Çınar ‘10 B 60 Yüklə 13,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|