P. S. The cat is still alive
Yüklə 13,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pekiyi, siz bu alanda çalışmaya nasıl yöneldiniz
- İnsan, gündelik hayatta da birçok konuyu merak ediyor. Bunlar arasında sizce bir değer sıralaması, hiyerarşi kurmak
- Merakla eleştirel düşüncenin bir bağı olduğunu söyleyebilir miyiz
- Bu anlamda merak öğretilebilir bir şey mi
görüyoruz. Psikologlar ilgilenmiş ama felsefeciler ilgilenmemiş. Ben, kitabımı 2012 yılında yayımladım. Bildiğimiz kadarıyla felsefe tarihinin merak üzerine yayınlanmış ilk felsefe kitabı oldu. Pekiyi, siz bu alanda çalışmaya nasıl yöneldiniz? Felsefe ile ilişkim iki koldan başladı. Yaşam felsefesi ve etik sorulara çok ilgim vardı. Yaşamın anlamı üzerine özellikle çok ilgileniyordum ve bunun felsefecilerin tartıştığı bir konu olduğunu biliyordum. Mühendislik öğrencisiydim. Albert Camus’nün Sisifos Söyleni, benim başucu kitabımdı. İkinci olarak felsefe ile olan ilgimse dille ve bilgiyle ilgiliydi. O zamanlar dil aracılığıyla nasıl düşünüyoruz ve özellikle de dil aracılığıyla bilmediğimiz şeyleri nasıl düşünüp nasıl soru soruyoruz meselesiyle ilgileniyordum; ama onu merak ile ilişkilendirmemiştim. Dil-düşünce-dünya ilişkisinde bilgi, bilme kavramı çok önemli; ama bilgiye bizi götüren merak da bir o kadar önemli. Beni merak konusuna yönlendiren bilinmeyeni düşünebilme yeteneğimizin çok ilginç bir şey olduğunu fark etmem oldu. Bilinmeyeni dil aracılığıyla nasıl düşünebiliyoruz? Mesela hayvanlarla insanlar arasındaki ayrımı bilgi türünden yapabilirsiniz; ama hayvanların bugün artık hiçbir şey bilmediğini söylemek, bu kadar çalışmanın sonucunda bana çok doğru gelmiyor. Hayvanlar da çok şey biliyorlar, özellikle algısal bilgileri çok geniş. Bazen bazı konularda bizden daha iyi hatta; ama hayvanlarda eksik gibi görünen şey bilinmeyenin kavramlaştırılması. Yani biz bilmekle kalmıyoruz, aynı zamanda bilmediğimizin farkına varabiliyoruz. Bilmediğinin farkına varma kavramı felsefe tarihinde var tabii; ama bunu merakla ilişkilendirmemişler. Ben, bildiklerimizle değil de bilmediklerimizle biraz kendimizi anlamaya çalışalım diye düşünüyorum. İnsan, gündelik hayatta da birçok konuyu merak ediyor. Bunlar arasında sizce bir değer sıralaması, hiyerarşi kurmak mümkün mü? Çok zor bir soru ve felsefi bir soru bu sorduğunuz. Merak kişiden kişiye, bağlama göre değişiyor olabilir. Kimi insanlar için merak etmeleri iyi olacak şeyler başka insanlar için iyi olmayabilir. Bir fizikçi bir problemi çözmeye çalışırken “Higgs Bozonu gerçekten var mı?” diye merak edebilir ve onun o yaşam bağlamı içerisinde bu çok iyi bir soru olabilir; ama fiziğe ilgisi gelişmemiş bir lise öğrencisinin “Higgs Bozonu var mıdır?” sorusunu sorması öncelikli bir soru olmayabilir. Dolayısıyla insanların bağlamına göre neyi merak etmesi gerektiği de değişiyor olabilir. Öte yandan, “Neyi merak etmeli?” sorusu bizi “İyi soru nedir?” sorusuna getiriyor. Merak bana göre her zaman dile getirilebilir bir şeydir; merakın olduğu her durumda bunu dile getirecek bir soru bulabiliriz. Dolayısıyla “iyi merak” ile “iyi soru” denk geliyor. İyi soru sormak da duruma göre değişen bir şey. Herkesin hayatında farklı olacaktır. Tabii ki bazı ortaklıklar bulunuyor: “Ben ne yapıyorum?”, “Nereye gidiyorum?”, “Nasıl bir hayatım olsun istiyorum?”, “Kimlerle arkadaşlık etmeliyim?”, “Annemle babamla ilişkimi ne kadar yakın, ne kadar mesafeli tutmalıyım?”, “Ne zaman evden ayrılıp kendime bir yaşam kurmalıyım?”, “Hemen mi yoksa daha sonra mı evlenmeliyim?” gibi soruları sormayan birisi yaşamına yön veremeyecektir. Dolayısıyla bu tür soruların belirli bir yaşa geldiğimizde çok önemli şeyler olduğunu düşünüyorum. Kendi yaşamımıza, kendi geleceğimize yönelik sorduğumuz soruların belki de en yoğun merak içeren türde sorular olması gerekir; çünkü meraktan motivasyon çıkar. Siz yaşam coşkusuna ne kadar sahipseniz, kendi geleceğinize yönelik sorduğunuz sorular da o kadar güçlü merak içerecektir diye düşünüyorum. Nasıl bir yaşam iyi bir yaşamdır? Bunu, insanların merak etmesi bu toplumu daha güzel ve daha anlamlı kılacaktır.
Bence, merakın en büyük düşmanı dogmatizmdir. Dogmatizmi açık fikirliliğin karşıtı olarak görüyorum; belirli bir konuda inancınızın hiçbir şekilde sorgulanmaması durumudur ve karşı birtakım veriler varsa bile siz o inancınızı sorgulamak istemiyorsanız, bu, merakı öldürür. Her şeyi merak edebilir miyiz? Örneğin dindar bir insan bir sürü şeyi merak edebilir; ama Tanrı’ya olan inancını sorgulamadığı takdirde “Tanrı gerçekten var mıdır?” diye merak edemez. Aynı şeyi bir ateist için de söyleyebilirim. Dogmatizm her görüşte ortaya çıkabilir. Hatta “Dogmatik olmayalım,” derken bile kişi dogmatik olabilir. “Eleştirel düşünce” dediğimiz şey aslında dogmaları sorgulamak ve onları dogma olmaktan çıkarmak olmalı. Merak ederek ve eleştirel düşünce dediğimiz akıl yürütmeyle varılan bir sonuca inanmanın daha değerli bir inanma türü olduğunu düşünüyorum. Bu anlamda merak öğretilebilir bir şey mi? Merakın öğretilebilir bir şey olduğunu sanmıyorum. Merak etmek primitif dediğim zihinsel bir durum; herkes kendi içinden biliyor, tanıyor merakı. Hepimiz merak ettiğimiz anı kafamızda yakalayabiliriz aslında; çünkü tıpkı korkuyu, sevgiyi B 49
Yüklə 13,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|