92
Birinci təbəqə qara çürüntülü torpaq təbəqəsindən ibarətdir.
Arxeoloji qazıntılar zamanı təbəqədən ayrı-ayrı gil və qab qırıqları
aşkar olunmuşdur. Arxeoloji tapıntılar Orta əsrlər və Tunc
dövrlərinə aid olan maddi mədəniyyət qalıqlarından ibarətdir.
Düşərgədə qeydə alınmış birinci təbəqənin qalınlığı 18-22 sm-ə
qədərdir.
Ġkinci təbəqə açıq-sarı rəngli gillicə torpaqdan ibarətdir.
Arxeoloji qazıntılar zamanı təbəqənin içərisindən bir neçə kiçik
ocaq layları qeydə alınmışdır. Təbəqələr arasında sərhədi aydın
müəyyən etmək olur. İkinci təbəqənin qalınlığı 25-30 sm-ə
bərabərdir. Arxeoloji qazıntılar zamanı Orta əsrlər və Tunc
dövrlərinə aid saxsı qırıqları tapılmışdır.
Üçüncü təbəqə tünd sarı gillicə torpaq təbəqəsindən
ibarətdir. Arxeoloji qazıntılar zamanı təbəqədən çoxlu heyvan
sümüklərinin qalıqları tapılmışdır. Birinci və ikinci təbəqələrə
nisbətən üçüncü təbəqə qalın çöküntüyə malikdir. Üçüncü
təbəqənin qalınlığı 90-100 sm-ə çatır.
Dördüncü təbəqə nisbətən açıq və bəzən də boz rəngə
çalan gillicə torpaq təbəqəsindən ibarətdir. Təbəqənin içərisindən
mağaranın tavanından düşmüş stalaktit və stalaqmit və həmçinin
qaya daşı qırıqları qeydə alınmışdır. Arxeoloji qazıntılar zamanı
təbəqədən daş məmulatı və tək-tək ovlanmış heyvan sümükləri
tapılmışdır. Dördüncü təbəqənin ümumi qalınlığı 50-55 sm-ə çatır.
93
BeĢinci təbəqə açıq sarı rəngli gillicə torpaq sahəsindən
ibarətdir. Çöküntünün içərisində mağara düşərgəsinin tavanından
düşmüş skalaktit və qaya qırıqları aşkar olunmuşdur. Arxeoloji
qazıntılar zamanı təbəqədən çaydaşılarından hazırlanmış əmək
alətləri və fauna qalıqları tapılmışdır. Beşinci təbəqənin qalınlığı
35-45 sm-ə bərabər olmuşdur.
Altıncı təbəqə tünd şabalıd rəngli gillicə torpaq
təbəqəsindən ibarətdir. Təbəqədə aparılan arxeoloji qazıntılar
zamanı daş məmulatı və çoxlu miqdarda ovlanmış heyvan
sümükləri qeydə alınmışdır. 1988-ci ildə aparılan arxeoloji
qazıntılar zamanı 2 ocaq yeri qeydə alınmışdır. Təbəqədən
tapılmış heyvan sümüklərinin bir hissəsi ocaqda yandırılmışdır.
1988-ci ildə altıncı təbəqənin D və Q kvadratlarında aparılan
arxeoloji qazıntılar zamanı mağaranın döşəməsi müəyyən olundu.
Düşərgədə qeydə alınmış altıncı təbəqənin qalınlığı 40-45 sm-ə
çatır.
Qazma
mağara
düşərgəsinin
üçüncü
təbəqəsindən
başlayaraq çöküntülərdə maddi mədəniyyət qalıqlarının sayı
artmağa başlayır.
Düşərgənin stratiqrafiyasında arxeoloji və paleontoloji
məmulatlarının zənginliyi burada qədim insanların uzun müddət
yaşadıqlarını göstərir (Cəfərov, 2004).
94
5. ġuĢa paleolit düĢərgəsinin stratiqrafiyası
1971-ci ilin yay fəslində Azərbaycan Elmlər Akademiyası
Tarix İnstitutunun M.M.Hüseynovun rəhbərliyi altında Mil-
Qarabağ arxeoloji ekspedisiyası Şuşa ərazisində apardığı
arxeoloji kəşfiyyat işləri zamanı Daşaltı çayının sol sahilində Şuşa
mağara düşərgəsini qeydə almışdır (Cəfərov, 1973).
1971-1972-ci illərdə Şuşa paleolit düşərgəsində arxeoloji
qazıntılar aparılmış və mağaranın çöküntülərində 4 təbəqə qeydə
alınmışdır. Şuşa paleolit düşərgəsində qeydə alınmış təbəqələr
aşağıdakılardan ibarət olmuşdur (yuxarıdan aşağıya doğru):
Birinci təbəqə qara çöküntülü mal peyinindən və küldən
ibarət təbəqə. Arxeoloji qazıntılar zamanı təbəqədən Orta Əsrlər,
Tunc və Eneolit dövlərinə aid maddi mədəniyyət nümunələri
qeydə alınmışdır. Təbəqənin qalınlığı 27-36 sm-ə bərabər
olmuşdur.
Ġkinci təbəqə açıq-sarı rəngli gillicə torpaq təbəqəsi.
Arxeoloji qazıntılar zamanı təbəqənin içərisində stalaktit,
stalaqmit və qaya qırıqları qeydə alınmışdır. Çöküntünün
içərisindən tək-tək gil qab və heyvan sümüklərinin qalıqları
tapılmışdır. İkinci təbəqənin qalınlığı 50-55 sm-ə bərabər
olmuşdur.
95
Üçüncü təbəqə tünd sarı rəngli torpaq təbəqəsindən
ibarətdir. Təbəqənin içərisindən qaya parçaları və stalaktit
hissələri qeydə alınmışdır. Arxeoloji qazıntılar zamanı bir neçə
daş məmulatı və ovlanmış heyvan sümükləri aşkar edilmişdir.
Təbəqənin qalınlığı 62-68 sm olmuşdur.
Dördüncü təbəqə açıq sarı rəngli gillicə torpaq
təbəqəsindən ibarətdir. Arxeoloji qazıntılar zamanı təbəqədən daş
məmulatı və ovlanmış heyvan sümükləri tapılmışdır. Tədqiqatlar
sahəsində təbəqənin qalınlığı 48-54 sm-ə bərabər olmuşdur. IV
təbəqədən
tapılmış
daş
məmulatının
texniki-tipoloji
xüsusiyyətlərinə görə onların son Aşel mədəniyyəti dövründə
hazırlanmasını söyləmək olur (Həsənov, Cəfərov, 1976).
Şuşa paleolit düşərgəsində çöküntünün tam stratiqrafiyası
müəyyən edilməmişdir. IV təbəqədən aşağıya doğru çöküntülər
davam edir. Ona görə də Şuşa paleolit düşərgəsində aparılacaq
arxeoloji qazıntılar abidənin dəqiq stratiqrafiyasını müəyyən
etməyə səbəb ola bilər.
6. Damcılı mağarası
Damcılı mağara düşərgəsində M.M.Hüseynovun rəhbərliyi
altında 1953,1956-1958-ci illərdə arxeoloji qazıntılar aparılmışdır.
Aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı məlum olmuşdur ki, Tunc və
Dostları ilə paylaş: |