•
dövlət və bələdiyyə torpaqlannm bölüşdürülməsinə yenidən
baxılma, hər hansı səbəbdən yararsız hala düşmüş torpaqları
münbitləşdirməklə yanaşı, kənd təsərrüfatına yararlı əlavə
torpaqların mənimsənilməsi həyata keçirilməlidir. Qobustan,
Ceyrançöl, Qarayazı qışlaqlarının əkinəyararh torpaqlannm
mənimsənilməsi ərzaq məhsullarının artırılması baxımından
etibarh mənbədir;
•
ən zəruri tədbirlərdən biri də əkinçilik və heyvandarhq
məhsuUarmm istər xarici bazarda, istərsə də ölkə daxilində re-
alizasiyamn həyata keçirilməsində dövlət yardımı və zəmanətinin
gücləndirilməsidir;
•
bütün kateqoriyalar üzrə torpaqlardan səmərəli istifadə
etmək məqsədilə mülkiyyət mənsubiyyətindən asılı olmayaraq,
əlavə suvarma sistemləri və obyektləri yaratmalı, lazım gələrsə,
mövcud olanları yenidən qurmalı və kənd təsərrüfatı texnikasının
alınmasına verilən qrantların məqsədyönlü istifadəsində dövlət
nəzarətini təşkil etməli.
Tarazlı inkişafın rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyatın inkişafı ilə
əlaqədar kənd təsərrüfatına yararh torpaqların məhsuldarlığına,
strukturuna mənfi təsir edən əsas amillərdən biri həddən artıq ağır
traktorların və digər kənd təsərrüfatı texnikasının istifadəsidir.
Torpaqlann şumlanmasında, malalanma- sında, məhsulların
yığılmasında ağır texnikadan istifadə torpağın üst məhsuldar qatım
sıxlaşdırıb torpaqəmələgətirən mikroelementləri məhv edir. Kiçik
torpaq sahələrinə malik olan təsərrüfatlarda yüngül, çevik, yararh
texniki vasitələrdən istifadə edilməlidir.
Başqa dağhq rayonlardan fərqli olaraq, İsmayılh, Şamaxı
meşələri, yaşayış məntəqələri meyvə ağac və kollan (alma, armud,
gavalı, alça, zoğal, itburnu, zirinc, çaytikam, gilanar və s.) ilə çox
zəngindir. Odur ki, bu təbii zənginliyi qoruyub saxlanılmaqla,
yollar çəkib dağlıq regionlarda təbii sərs'ətlərin mənimsənilməsini
təşkil etməklə, burada məşğulluq səvİ
5
^əsini artırmaq üçün zəruri
şərait yaratmaq olar.
Şirvan iqtisadi rayonunun ərazisi dağlıq, dağətəyi
düzənlikdən ibarətdir. Şimaldan cənuba doğru yüksəklik
amplituda-
132
sı 2200 metrlə dəniz səviyyəsindən 8-10 metr arasında dəyişir.
Dağlıq ərazinin torpaq-iqlim şəraiti dəmyə əkinçiliyinin,
üzümçülük və meyvəçiliyin inkişafı üçün olduqca əlverişlidir. İri
və xırdabuynuzlu mal-qara təsərrüfatlan üzrə ixtisaslaşıb, bütün
bunlar əsrlər boyu yerli əhalinin yaşayış mənbəyi olmuşdur.
Aqrar-sənayenin (unüyütmə, çörək, bulka, şirniyyat, ət-süd, yun
emalı, meyvə-konserv sənayesi, tütün fermenta- siya, şərabçıhq,
xalça, palaz, kələğayı və s.) inkişafı ölkədə ərzaq məhsullan
bolluğu yaratmaq üçün geniş imkanlar açır.
750 min nəfər əhalisi olan Şirvan iqtisadi rayonu sıx əhali
məskunlaşmasına malikdir və hər kvadrat kilometrə 69 nəfər adam
düşür. Adambaşma olan 1,5 hektar torpaq sahəsi düşür ki, bunun da
ancaq 1 hektara yaxmı əkinə yararhdır. Bu göstəricilər 50 il bundan
əvvələ nisbətən 2 dəfə azdır. Belə ki, bu müddətdə əhali artımı ilə
əlaqədar olaraq yeni sahnan yaşayış məntəqələri, inşa edilən
infrastruktur obyektlər torpaq sahələrinin 2 dəfə azalmasına səbəb
olmuş, onlan istifadə mübadiləsindən çıxarmışdır.
Bu iqtisadi rayonda kənd təsərrüfatından alman ümumi
gəlirin 75-80 %-ni suvarma əkinçiliyi verir. Əsrlər boyu
özünəməxsus suvarma əkinçiliyi təşəkkül tapmış bu region
pambıqçılıq, üzümçülük, heyvandarlıq təsərrüfatlan üzrə
ixtisaslaşmışdır və indiki mülkiyyət formaları şəraitində bunları
davam etdirmək və yeni təsərrüfat sahəsi olan şəkər çuğunduru
əkinini genişləndirmək yolu ilə dövlətin iqtisadi siyasətinə cavab
vermək olar. Hazırda istər magistral suvarma, istərsə də paylayıcı
suvarma kanallarında çoxlu su itkisinə yol verilir. Təcrübə göstərir
ki, Yuxarı Qarabağ, Yuxan Şirvan kanallan- na, Muğan
kollektoruna verilən su istehsalçılara (mənsəbə) çatana qədər 20-25
%-ə qədər su itirilir ki, bu da mikroba- taqlıqlann əmələ gəlməsi ilə
nəticələnir.
Qeyd etmək lazımdır ki, son 10 ildə Azərbaycan dövlətinin
iqtisadi inkişaf siyasətinə uyğun yerinə yetirdiyi tədbirlər
təqdirəlayiqdir. Ölkə prezidentinin vurğuladığı kimi, bu tədbir
gələcəkdə də davam etdiriləcəkdir.
Təbii axan olmayan Aran zonasmda uzun müddət eyni
133
sahədə bəsit üsullarla suvarma işlərinin aparılması qrunt sula- nnm
səviyyəsinin qalxmasına və bu da güclü buxarlanmaya səbəb
olduğundan, geniş sahələrdə torpaqların şoranlaşıb sıradan çıxması
ilə nəticələnir. Bunu nəzərə alaraq yerli şəraitə uyğun yeni suvarma
üsullarımn (hidrant, süni yağış) tətbiqinə böyük ehtiyac vardır.
Nəzərə alsaq ki, torpaq islahatları şəraitində suvarma
şəbəkələrinin təkmilləşdirilməsi, mütərəqqi suvarmanm tətbiqi,
geniş miqyasda tənəzzülə uğramış torpaqlann saflaşdırılması şəxsi,
fərdi, fermer təsərrüfatlanmn imkanlarından kənardır. Onda bu
vəzifələrin həllində qarşılıqlı iqtisadi maraq əsasında dövlət
yardımına ehtiyac ortaya çıxır.
Respublika Prezidentinin, direktiv dövlət orqanlarmın bu
sahədə göstərişləri, yerinə yetirdikləri əməli tədbirlər kənd tə-
sərrüfatımn inkişafında, müvəffəqiyyət əldə edilməsində əsas
stimuldur. Bununla bərabər qeyri-neft sektorunun inkişaf etdiyini
nəzərə alaraq, göstərilən istiqamətdə daha geniş miqyaslı dövlət
yardımına ehtiyac duyulur.
Nəticədə Azərbaycan regionlannda tarazh inkişafın rə-
qabətqabiliyyətli iqtisadiyyatın inkişafı istiqamətlərinin tədqiqinə
əsaslanan bazar iqtisadiyyatımn hansı səviyyədə inkişaf
etməsindən asılı olmayaraq, göstərilən ehtiyacın ödənilməsində
dövlət nəzarətinin nizamlayıcı tədbir kimi fəaliyyətdə olması vacib
qiymətləndirilməlidir. Bu tədbirlər aqrar sənayenin inkişafının,
ərzaq bolluğu yaradılmasınm əsas qarantıdır.
Kənd təsərrüfatında istifadə olunan torpaq fondunun ən
qiymətli, məhsuldar hissəsi torpaq örtüyüdür.
Texnika, əmək, material sərü kənd təsərrüfatında xüsusi
əkinçiliyin iqtisadi səmərəsi, bol məhsul əldə edilməsi, torpaq
örtüyünün məhsuldarlığı ilə yanaşı, daha çox təbii qida
maddələrinin fasiləsiz təkrar istehsalından asıh olur. Torpağm
itirilmiş qida maddələrinin bərpası çox maddi vəsait, əmək tələb
edən mürəkkəb bir prosesdir. Torpağm məhsuldar qatı uzun
müddət səmərəsiz istifadə edildikdə onun qida maddələri tez
tükənir.
Əlbəttə,
torpağm
məhsuldarhğı
təbii
şəkildə
özünütəmizlənmə və özünübərpa qabiliyyətinə malikdir.
134
Dostları ilə paylaş: |