XəZƏr universiteti erciyes universiteti
Yüklə 4,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anahtar Kelimeler
- Key Words
- ŞƏKİ RAYONUNDA AŞKARLANMIŞ YENİ ARXEOLOJİ TAPINTILAR ARXEOTURİZMİN İNKİŞAFINDA VASİTƏ KİMİ Məmmədova Bədircahan
71
Bu çalışmada, Türkiye Büyük Millet Meclisinde temsiliyet yeterliliği kazanmış dört siyasal parti olan 1 ; Adalet ve Kalkınma Partisi(AKP), Cumhuriyet Halk Partisi(CHP), Milliyetçi Harekat Partisi(MHP) ile Barış ve Demokrasi Partisi (BDP)’nin kültürel kimliklere yönelik yaklaşımları parti programları çerçevesinde değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kültürel Kimlik, Siyasal Partiler
Turkey which has a fanction of bridge between Europe and Asia take place in a geography which different cultures exist. Today in democracy it is important different cultures to be implicated in political life with holistic perception. Cultural idendities show their historical perspectife from past to future with desires of supportive. İndividuals determine their life with cultural values and they direct politic, religious etc. values by this perpectve.. İndividuals at the same time have relationship with political structures for go on theri cultural idendities. For this reason political policies in democracies effecet cultural identidy’s change process. In this context approach of politicalparties to cultural idenditiees are important. Political parties which represent efficiency of respresentation of people and nation’s will power have diffrent views to cultural idendities. Politicalparies which manage problem and demands of culturalidendities effect general politic view of culturalidendities of them. So decisions, measures and aplicaitons that would be taken will idendify perception of our democracy’s functions and direct our future. In this research perceptions of 4 parties 2 to cultural idendities with examining their party’s program. 4 parties that Justice and Development Part (AKP) Repuplic people’s Party (CHP) Nationalist Movement Party (MHP) and Peace and Democracy Party (BDP) won representation of people and entered to Grand National Assembly of Turkey
1 01 Mart 2014 2 01 March 2014 72
ARXEOTURİZMİN İNKİŞAFINDA VASİTƏ KİMİ Məmmədova Bədircahan
Son illərdə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun müxtəlif ekspe- disiya üzvlərinin zəhmət və səyi ilə Azərbaycan tarixinin bir sıra qaranlıq qalmış məsələlərinə aydınlıq gətirilmiş, ölkənin turizm potensialı üçün imkanlar yaran- mışdır. Arxeoloji baxımdan maraq doğuran və müasir dövrümüzdə turizm perspek- tivləri ilə diqqəti cəlb edən ərazilərdən biri də Şəki rayonudur. Bu diyarın əlverişli coğrafi mövqeyi, zəngin fauna və florası, müxtəlif tarixi dövrləri əks etdirən unikal abidələri regionda turizmin inkişafına əlverişli zəmin yaradır. Şəki-Qax-Oğuz arxeoloji ekspedisiyası üzvlərinin son illərdə aşkarladıqları abidələr xüsusi maraq yaradır. 1996-cı ildən Şəki Arxeoloji Qrupu əməkdaşlarının səyi ilə üzə çıxarılan mad- di-mədəniyyət nümunələri nəticəsində Şəki rayonunun Fazıl kəndi yaxınlığındakı Təpəbaşı abidəsi, hazırda “Əbədi sükut dünyası - labirint” adı ilə arxeoloji elmi- praktiki muzey kimi fəaliyyət göstərir (1). Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun təqdimatı ilə bu abidə “Antik dövr Təpəbaşı nekropolu” adı ilə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən qeydiyyata alınmış və muzeyin ekspozisiyası 150 kv metr ərazidə yaradılmışdır. Muzeyin ekspozisiyası yaradılarkən bütün ərazi təmizlənmiş və 100 kub metr- dən artıq torpaq çıxarılmışdır. Yerli dəfn adətlərinin nümayişi məqsədilə qəbirlər və onlara aparan yollar kərpiclə hörülmüş və üzəriləri tağla örtülmüşdür. Ekspozisiyanı təşkil edən 11 qəbirdən yerləşdikləri dərinlikdən, həcmlərindən asılı olmayaraq, 5-i divarda, 1 dəhlizdə, 5 isə ayrı-ayrı hissələrdə, yəni aşkar edildikləri yerindəcə digər maddi-mədəniyyət nümunələri (bütlər, məişət əşyaları və s.) ilə birgə nümayiş etdiri- lir. Məhz belə tərtibat uyğun dövrün yerli dəfn adətinin müşahidə edilməsi üçün əlverişli təsəvvür yaradır. Bu abidədəki hər bir qəbirin elmi tədqiqi yeni açıqlamaların meydana çıx- masına zəmin yaradır. Burada tapılmış yüksək zövqlə hazırlanmış maddi-mədəniyyət nümunələri (zoomorf qablar, məişət və bəzək əşyaları) muzeyin ekspoziyasını daha da zəngin- ləşdirir. Arxeoloqların qənaətinə görə, bu abidə Yaloylutəpə mədəniyyətinin lokal va- riantı olaraq ellinizm dövrünün xüsusiyyətlərini özündə daşıyan, tariximizi turistlərə, tələbə və şagirdlərə açıqlayan maraqlı tapıntıdır. Nekropolun tədqiqi nəticəsində tapılmış insan və heyvan sümükləri, bəzək əşyaları və digər müxtəlif maddi-mədəniyyət tapıntıları Yaloylutəpə mədəniyyətinin xronologiyasını dərinləşdirməyə, yerli sakinlərin elmi, dini dünyagörünüşü barədə ilkin təsəvvür yaratmağa yardım edir. Abidədə nəzərə çarpan kömür və kül qalıqları ənənəvi mərasimlər zamanı oddan istifadə edildiyini təsdiq edir. 73
Burada tapılmış qablar müasir külqabı formasında olub, kənarları girintili- çıxıntılı naxışlı, təkayaqlı, kiçik meyvə qablarına bənzəyir. Boz, sarı, ala, sarımtıl rəngli belə qablar narın qum və gil qarışığından bişirilmə üsulu ilə düzəldilmişdir. Bu tip qablar əsasən Yaloylutəpə mədəniyyətinə xas olsalar da, onlara tunc və ilk dəmir dövrünə aid abidələrdə də təsadüf edilir. Ekspedisiya üzvlərinim söylədiyinə görə, belə təkayaq qablar həm də yaxın ərazidə yerləşən Daşüz, Küdürlü, Sarıca- Minbərək kurqanlarında da aşkar edilmişdir. Qabların yüksək sənətkarlıqla, əllə ha- zırlanmasına baxmayaraq heç də dulus çarxında hazırlanan qablardan geri qalmırlar. Adı çəkilən abidədə tapılmış qablara bənzər şüşə qabların oxşarları Azərbay- canla yanaşı Gürcüstan, Dağıstan ərazilərində aparılan arxeoloji qazıntılarda da aşkar edilmişdir. Bu, ortaq mədəniyyətin izlərini büruzə verən faktlardandır. Tədqiqatımız nəticəsində məlum oldu ki, tayqulplu qabların orta hissəsinə üfüqi, dəlikli naxışlar həkk edilmiş, nəfis çıraqlar isə üçayaqlı formada olub, əsasən qara rəngdədir. Şəki rayonunun Kiş-Doxun nekropolundan da belə tapıntılara bənzər nümunələr aşkar edilmişdir. Arxeoloqların fikrincə, bu qabların qəbirə qoyulması dulusçuluğun yaranması ilə eyni dövrə aiddir və ilkin dini-mifoloji dünyagörüşünü ifadə edir. Abidədə aşkar edilən digər maraqlı qablar qısaayaqlı və ya ayaqsız formada olub, ətirlərin və ya bitkilərin saxlanılması üçün hazırlanmışdır. Qırmızımtıl, boz, qara rəngli bu qabların oxşarlarına Qax rayonunun Sarıca-Minbərək kurqanlarında da rast gəlinir. Belə qabların skelet ətrafında müəyyən nizamla düzülməsi, onlardan dini rituallarda da istifadə edildiyini söyləməyə əsas verir. Muzeydəki qəbirlərin tədqiqi müəyyən təbəqəyə mənsub insanların həyat tərzinin səviyyəsini, yaşadıqları reallığı büruzə verir. Qəbirlərdə skeletlərin bükülü vəziyyətdə qəbrə qoyulması həm də Tanrı qarşısında insanların təzimini əks etdirir. Bu abidədə həmçinin 4 büt aşkar edilmişdir. Bu bütlərin baş hissəsi zoomorf, bədən hissəsi isə antropomorf, biləkləri ovuca sıxılmış formadadır. Güman etmək olar ki, belə bütlər müqəddəs ailə qoruyucuları hesab edilərək, ata və ananı ifadə edirdilər. Qəbirlərin bəzilərində xırda buynuzlu heyvan sümüklərinin, bişirilmiş yemək qalıntıları, ocaq külü aşkarlanması bu qəbirlərin ziyarətgah funksiyasını daşıdığını söyləməyə inkan verir. Arxeoloji tədqiqatlara əsasən belə nəticəyə gəlirik ki, Şəki rayonunun Fazıl - Təpəbaşı abidəsində aşkar edilən qəbir abidələri eneolit, tunc, antik dövr insanının dini dünyagörüşünü, ideologiyası, məişət həyatı, mədəniyyəti haqqında məlumat toplamaq üçün faktiki əhəmiyyət daşıyır. Bu maddi mədəniyyət nümunələri bölgədə müxtəlif sənət sahələrinin qədim dövrlərdən başlayaraq zəmanəmizə qədər ardıcıl olaraq inkişafa uğradığını sübuta yetirir və dünya mədəniyyəti xəzinəsində özünə- məxsus yer tuturlar. “Əbədi sükut dünyası - labirint” muzeyində qorunan tapıntılar arxeoloji qa- zıntıların nəticələrinin əks etdirməklə yanaşı həm də orijinallığı ilə diqqəti cəlb edir. Müasir dövrümüzdə “Əbədi sükut dünyası - labirint” muzeyi tamaşaçıların diqqətini cəlb etməkdədir, öz növbəsində Təpəbaşı abidəsində arxeoloji qazıntılar
Yüklə 4,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|