Pedagogika (umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti)

I Q ISM
I B O B . U M U M IY PE D A G O G IK A
P ed agogik a fa n in in g pred m eti va bahsi
P e d ag o g ik a nim a?. U nim a bilan sh u g ‘ullanadi?. N im alarn i tadqiq qiladi, 
degan sav o llar p ed ag o g ik a fanini o 'rg a n is h g a kirishgan insonning aqlini band etadi. 
P e d a g o g ik ag a oid darslik lard a, p e d ag o g ik a n in g bahs tushunchasi turlicha, ayrim
h o llard a b irb irid an farqlanadigan d arajad a talq in qilinadi. M asalan. p edagogika 
tarb iy a h aq id ag i fan; p ed ag o g ik a o 's ib kelay o tg an yosh avlodni tarb iy alash haqidagi 
fan; p ed ag o g ik a um um an insonni tarb iy alash h aq id ag i fan va hokazo.
Bu ta ’riflardan vo z kechm agan h o ld a ta ’lim tarbiya m uassasalarida shunga 
m utasaddi 
sh ax slar 
tom onidan 
am alga 
oshiriladigan 
tarbiyaviy 
faoliyatni 
p edagogikaning bahsi deb qabul qilish m aqsadga m uvofiqdir.
P ed ag o g ik a tarbiya haqidagi fan sifatid a tarbiyaning m ohiyatini tushunishni. 
uning q onuniyatlarini ochib berishnl va shu orqali inson m anfaatlari uchun tarbiya 
ja ra y o n ig a ta ’sir etishni nazarda tutadi.
T a rb iy a n in g ijtim o iy h od isa ek an ligi
T a rb iy a k ish ilik ja m iy a ti ib tid o sid a paydo b o 'lg a n va b ash ariy at m an faatlari 
uchun x izm at q ilib kelgan. T arb iy a av lo d lar o 'rta sid a g i alo q an i ta ’m inlaydi. 
K a tta la r tu rm u s h ja r a y o n id a o rttirg a n ta jrib a la rin i o 'z id a n k e y in g i a v lo d g a
o ‘rg a tib b o rg an lar.
K ich ik
a v lo d
esa 
o ’z 
faoliyati 
d av o m id a duch 
k elg an
yan g iy an g i 
m u a m m o la rn in g y e c h im in i to p ish b a ro b a rid a bilim va k o ‘n ik m alarn i eg allab , 
o ld in g i a v lo d d a n m ero s q o lg an b ilim larn i y a n a d a b o y itib , o ’zidan k e y in g i av lo d g a 
q o ld irad i. In s o n iy a t ta rix iy ta ra q q iy o t m o b a y n id a tu rli ijtim o iy b o sq ic h la m i bosib 
o ‘tdi.
Ijtim o iy
iq tiso d n in g
o 'z g a ris h i 
n a tija sid a
ish 
v a
ish lab
ch iq arish
m u n o s a b a tla ri ta ra q q iy etdi. B u hoi ta rb iy a ja ra y o n in in g ta k o m illa sh ib b o rish ig a 
o 'z t a ’sirin i o ‘tk azd i. Ja m iy a t ta ra q q iy o ti, m eh n a t q u ro llarin in g ta k o m illash ish i 
n a tija s id a k e y in g i a v lo d g a m ero s q o ld irila d ig a n ta jrib a la r h ajm i ham o ‘sib

---

b o rav erad i.
A g a r ib tid o iy ja m o a tuzum i 
bosh larid a bolalar k a tta la rn in g m ehnati 
ja r a y o n id a b ev o sita ishtirok etish bilan m alaka, k o ‘n ik m a va bilim larni egallab 
borgan b o 'lsalar, keyinchalik ibtidoiy ijtim oiy iqtisodning tabaqalanishi natijasida 
m ehnat turlari ham o 'z g a rib bordi.
A yrim bolalarni (qabila boshliqlarining, diniy m arosim larni boshqaradigan 
shaxslarning bolalarini) diniy m arosim larni ado etishga o 'rg atish zaruriyati tu g 'ild i. 
Shunday qilib, ibtidoiy ja m o a tuzum idayoq bolalarni tabaqalashtirish a n ’anasi paydo 
b o ‘ldi.
Q uldorlik davriga kelib, bu a n 'a n a k o 'z g a vaqqol tashlandi. M asalan, qullarning 
bolalari o g 'ir ishlarni bajarishga o 'rg atild i. Q uldorlarning bolalari esa qullar ustidan 
hukm ronlik qilishga tayyorlandi. Shu bois ularga saboq berish zaruriyati tu g 'ild i.
Bu esa o 'q itish g a m axsus, shu sohani biladigan odam larni ja lb etishni taqozo 
qiladi. B u hoi m aktab va o ‘qituvchilarga b o 'lg an zaruratni keltirib chiqardi. Ijtim oiy 
iqtisodning keyingi ravnaqi m aktablarni rivojlantirishga, jam iy at taraqqiyoti talabiga 
ja v o b beradigan yangiyangi o 'q u v vurtlarining barpo etilishiga olib keldi.