Penitensiar sistemdə Vərəmə nəzarət üzrə TƏLİmat

Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
 
95 
 
-
 
Ümumi zəiflik; 
-
 
Dəri örtüyünün avazıması; 
-
 
Arıqlama; 
-
 
Gecə tərləmələri. 
Yerli  simptomlar  prosesin  lokalizasiyasından  asılı  olaraq  müxtəlif  və  çox  saylıdır.  Yerli 
simptomlara  əsasən  prosesin  lokalizə  olunduğu  orqanda  ağrı  və  həmin  orqan  və  sistemlərin 
funksional pozğunluğunun olması aiddir. 
 
Anamnez. AKV-nin diaqnostikasında vərəmli xəstə ilə təmasın və ya əvvəllər latent və 
ya  fəal  formalı  vərəmlə  xəstələnmə  haqqında  məlumatın  olması  mühüm  əhəmiyyət  kəsb  edir. 
Xəstəlik  mənbəyində  DD  mövcudluğu  və  ya  yarana  bilməsi  üçün  risk  əlamətlərinin  olması 
haqda ehtimalın olması xüsusi diqqət tələb edən məqamlardandır. 
AKV-yə şübhə yaradan əsas məqamlar cədvəldə öz əksini tapmışdır.  
İİV- infeksiyası 
Xroniki limfadenopatiya (xüsusən boyun nahiyyəsində) 
Ekssudativ plevritlər (plevral mayedə limfositlərin üstünlüyü ilə, VM-nin əkmə üsulu ilə 
aşakrlanmaması və plevral vərəqələrin qalınlaşması ilə)  
Oynaqların bir tərəfli iltihabı (VM-nin əkmə üsulu ilə aşkarlanmaması ilə) 
Döş qəfəsi daxili strukturların cəlb olunması ilə müşayiət edilən onurğa osteomieliti  
Onurğa beyni  mayesində pleositoz,  yəni  limfositlərin və zülalların  artması, qlükoza və 
xloridlərin azalması 
Perikard  boşluğuna  naməlum  səbəbdən  maye  yığılması,  sıxıcı  perikardit,  perikardın 
kalsifikasiyası 
Kron xəstəliyi və amebiazın differensial diaqnostikası  
Assit  mayesində  limfositlərin  üstünlüyü  ilə  və  əkmə  müayinəsində  VM-nin  aşkar 
edilməməsi ilə müşayiət edilən assit 
Daimi, müalicəyə tabe olmayan piuriya 
 
 
Xüsusi  müayinə  metodları.  Diaqnostik  müayinələrin  sonrakı  mərhələsində  xüsusi 
instrumental və laborator müayinə metodlarından istifadə edilir. 
AKV-də  bakteriya  ifrazına  nadir  hallarda  təsadüf  edildiyindən  diaqnostik  məqsəd  ilə 
müxtəlif  müayinə  metodlarının:  rentgenoqrafik,  bakterioloji,  histoloji,  biokimyəvi,  USM  və 
digər  metodların  birgə  tətbiqi  vacibdir.  Bu  kompleks  müayinə  nəticəsində  xəstəliyin 
etiologiyası,  törədicinin  xüsusiyyətləri,  xəstəliyin  lokalizasiyası,  vərəm  prosesinin  ölçüsü  və 
xarakteri  müəyyən  edilir.  AKV  yaranma  ehtimalı  immun  siteminin  vəziyyəti  ilə  sıx  əlaqədar 
olduğu üçün İİV müayinənin aparılması zəruridir. 
AKV ilə xəstələnənlərin xüsusi müayinəsi üsullarına dair tövsiyələr (Burean Tuberkulosis 
Control New York City Department of Health and Mental Hygiene. Clinical Policies and 
Protocols 4
th  
Edition March 2008 –na əsasən) 
 

---

Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013
 
96 
 
 
Vərəmin  şübhə  olunan 
formaları  
Tövsiyə edilən müayinə metodları 
Sümük-oynaq 
sisteminin 
vərəmi 
Rentgenoqrafiya,  sümük  və  oynaqların  MRT 
müayinəsi,  artrosintez,  sümük  toxumalarının  və  sinovial 
qişalarının biopsiyası 
Vərəm meningiti 
Onurğa beyinin punksiyası, KT, MRT 
Ağciyər 
rentgenoqramlarında 
kiçik 
ocaqlı dəyişikliklər 
Bəlğəmin 
induksiyası, 
bronxoskopik 
müayinə 
vasitəsilə  bronxların  yuyuntusunun  VM-yə  müayinəsi, 
transbronxial 
biopsiya, 
mədənin 
yuyuntu  sularının 
müayinəsi  
Vərəm perikarditi 
Exokardioqramma, 
biokimyəvi 
göstəricilərin 
(laktatdehidrogenaza,  zülal,  qlükoza,  PH),  hüceyrə 
tərkibinin,VM-ni  təyin  etmək  üçün  mikroskopiyanın  və 
əkmə üsulunu tətbiqi  ilə perikardın punksiyası,  perikardın 
biopsiyası 
Periferik  limfa  vəzilərinin 
(xüsusi 
ilə 
boyun 
limfa 
vəzilərinin) vərəmi 
Limfa  vəzilərinin  nazik  iynəli  və  ya  ekssizision 
biopsiyası 
Vərəm peritoniti 
Qarın  boşluğunun  USM  və  ya  KT  müayinəsi,  qarın 
boşluğunun 
biokimyəvi 
göstəriciləri 
-                            
zülal, qlükoza, PH, hüceyrə tərkibini və VM-ni təyin etmək 
üçün  mikroskopik  və  əkmə  üsulu  ilə  müayinələrin 
aparılması  məqsədilə  qarın  boşluğunun  parasentezi, 
peritonun biopsiyası  
Vərəm plevriti 
DQR,  biokimyəvi  göstəricilər  (laktatdehidrogenaza, 
zülal,  qlükoza,  PH),  hüceyrə  tərkibini,  VM  təyin  etmək 
üçün mikroskopik və əkmə üsulu tətbiqi məqsədilə plevral 
punksiya, plevranın biopsiyası 
Müalicənin prinsipləri 
1.
 
Bəzi prinsipləri nəzərə alınmaqla AKV müalicə rejimi AV müalicə rejimi ilə eynidir. 
2.
 
AKV müalicəsində VƏD-lərin intermittə edici rejimi tövsiyə edilmir. 
3.
 
Əksər hallarda DD spektrini təyin etmək mümkün olmadığı üçün 1-ci sıra VƏD ilə 6 aylıq 
standart müalicə rejiminin tətbiqi tövsiyə edilir : 2HREZ/4HRE. 
4.
 
MSS-in, sümük-oynaq sisteminin vərəminin müalicəsi zamanı AV-nin müalicəsinə nisbətən 
daha uzun müddət tələb olunur. 
 
 
 
 
 
5.
 
Müalicə  əsnasında  klinik,  laborator  və  instrumental  müayinələrin  nəticəsində  müsbət 
dinamika aşkar olunmadıqda DD vərəmin olması  haqqında qərar çıxarılır, “uğursuz müalicə” 
kimi  qeydiyyatdan  keçirilərək  mövcud  müalicə  rejiminə  3  ədəd  2-ci  sıra  VƏD-lər:  inyeksion 
preparatlar  (Km,  Am,  Cm),  flüorxinolonlar  (Lfx,  Mfx)  və  tiamidlər  (Eto,  Pto),  əlavə  edilərək 
yeni rejimlə müalicə təyin edilir. 
6.
 
VM-nin  və  onların  DHT-nin  təyini  mümkün  olduğu  hallarda  “AV-nin  kimyəvi  terapiyası” 
üzrə  klinik  protokola  əsasən,  ağciyərdən  kənar  orqanların  ayrı-ayrı  formalarına 
uyğunlıaşdırılmış müalicə rejimi təyin edilir. 
7.
 
Xüsusi hallarda (vərəm meningiti və perikarditi) VƏD-lərlə yanaşı qlukokortikosteroidlərin 
təyini tövsiyə olunur. 
8.
 
AKV-nin  müalicəsi  zamanı  preparatların  sorulmasının  zəif  olması  və  VM-nin  DD  olması 
aparılan müalicəyə qarşı orqanizmin verdiyi cavab reaksiyasının zəif olması ilə nəticələnə bilər. 
9.
 
Kimyəvi  terapiyanın  aparılma  şərtlərindən  ən  vacibi  preparatların  gündəlik  dozalarının 
qəbulunun nəzarət altında aparılmasıdır. 

---