Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
61 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 O miejsce Polaków w historii Rosji na Syberię, wiek XVIII – budowa twierdzy omskiej, a wydarzenia wojny domowej 1918-1920 – dyktatura Kołczaka. Podobny dobór tematów stwa- rza możliwość zarówno zademonstrowania, jak wyglądało typowe życie społeczeństwa w różnych obszarach kraju, jak też przedstawienia specyfiki rozwoju konkretnego regionu. Podejście takie, mimo iż uwzględnia specyfikę historii regionalnej, to jednak nie zawsze odzwierciedla jej etniczną różnorodność. Badania nad zjawiskiem migracji syberyjskiej przełomu XIX i XX wieku nie koncen- trują się na wielobarwnym etniczno-kulturowym składzie społeczności przesiedleńców i tworzeniu się na terytorium Syberii enklaw etnicznych. Historia zsyłek politycznych zredukowana została do opisu przymusowego pobytu na Syberii dekabrystów oraz F. M. Dostojewskiego i nie wiąże się jej z deportacją za Ural uczestników powstania styczniowego. W syberyj- skich szkołach, w ramach regionalnego komponentu, dzieje nierosyjskich grup etnicznych są właściwie ograniczone tylko do nauki historii i kultury rdzennych narodów Syberii: Chantów, Mansów, Tatarów syberyjskich itp. Tymczasem zwrócenie się ku polskiej tematyce wydaje się posunięciem niezbędnym. Począwszy od wieku XVII, Polacy wpisywali się w najważ- niejsze procesy wspomnianego wyżej regionu: uczestniczyli w formowaniu struktur klasowych i wspólnot etniczno-religijnych, weszli w skład lokal- nych elit kulturalnych i rządzących. W obliczu narastania polsko-rosyjskie- go konfliktu na zachodnich krańcach Imperium, Polacy na Syberii stali się szczególnym wyzwaniem nie tylko dla władzy, ale również dla społeczeń- stwa – jednym z najważniejszych problemów na nowo formującym się na terytorium Syberii obszarze administracyjnym. Jako przykład podamy dwa bloki tematyczne z zakresu przedrewolu- cyjnej historii Rosji, związane z najważniejszymi narratywami historyczny- mi, zgodnie z założeniami których wysoce pożądane wydaje się bazowanie na polskim materiale (oczywiście, w ramach komponentu regionalnego). 1. Kolonizacja Syberii. Mowa tu o uczestnictwie Polaków w procesie zasiedlania i agrarnego zagospodarowywania ziem syberyjskich, począw- szy od wieku XVII, kiedy to jeniectwo wojenne i dobrowolni przesiedleń- cy weszli w skład ludu feudalnego Syberii jako osobna kategoria społeczna (pod nazwą „Litwa”). Oceniwszy ich życiowe doświadczenie, kulturę i zna- jomość rzemiosła wojennego, administracja carska otworzyła im drogę do wyższej klasy feudalnej syberyjskiego społeczeństwa – dzieci bojarskich. Wielu z nich uczestniczyło w istotnych dla regionu wydarzeniach: byli za- łożycielami syberyjskich ostrogów, przewodniczyli wyprawom wojennym, brali udział w starciach zbrojnych z przedstawicielami rdzennych naro- dów Syberii. Przedstawiając życie Litwinów, możemy pokazać uczniom los cudzo- ziemców, którzy pozostali na służbie państwowej na Syberii, a takich było w połowie XVII wieku ok. 5000-6000. W XVIII-XIX wieku liczba polskich 62 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Swietłana Mulina emigrantów znacznie wzrosła. Ludność polska na Syberii, według spisu z 1897 roku, szacowana była na 23 985 osób. Poprzez przystosowanie się do warunków danego regionu polscy emigranci i przymusowi przesiedleńcy wtapiali się w socjalne i zawodowe struktury syberyjskiego społeczeństwa, brali udział w zasiedlaniu Zauralu i tworzeniu polskich lokalnych wspólnot. Tylko w guberni tomskiej było ponad 60 punktów osadniczych, gdzie miesz- kali polscy przesiedleńcy w liczbie dwudziestu lub więcej osób. Wzrostowi liczby ludności polskiej Syberii towarzyszyły: budowa świątyń katolickich, pojawienie się polskich szkół, aktywizacja działalności polskich narodowych stowarzyszeń i organizacji charytatywnych. W tym wypadku na przykładzie Polaków uczniowie mogą zobaczyć obraz złożoności historii etnicznej lud- ności Syberii, zapoznać się z kulturą syberyjskich Polaków, przyswoić sobie znaczenie takich pojęć, jak: migracja, diaspora, etniczność, adaptacja itp. 2. Zesłanie i katorga na Syberii. Polskie zesłania na Syberię zasługują na uwagę szczególnie ze względu na ich skalę. Wystarczy wspomnieć fakt, że za udział w powstaniu styczniowym zesłano na Syberię ok. 20 000 ludzi. Polacy nadawali charakter całemu obliczu politycznych zesłań lat 1830-1860, a ich masowy napływ miał znaczący wpływ na transformację systemu pe- nitencjarnego danego regionu i wyglądu uregulowań prawnych dotyczą- cych kwestii zsyłek. Uczestnicy polskiego ruchu narodowo-wyzwoleńczego włączali się w społeczne życie zauralskiego regionu, kontaktowali się z ro- syjskimi przestępcami politycznymi, lokalną elitą i inteligencją, tworząc specyficzną atmosferę kulturową w regionie. Jak widać, edukacyjny komponent narodowo-regionalny może być uzu- pełniany o informacje umożliwiające rozpatrywanie procesów politycznych i społecznych na polu nie tylko lokalnej, ale także etniczno-kulturowej róż- norodności. Podstawowym warunkiem służącym realizacji tego celu jest stworzenie dobrej jakości pomocy dydaktycznych i materiałów metodycz- nych przeznaczonych przede wszystkim dla nauczycieli szkół średnich. Problem leży nie tylko w tym, aby dodać do obowiązującego kursu historii państwowej kilka barwnych historycznych przykładów kontaktów Rosji z jej satelitami. Jedynie stworzenie całościowego, modułowego kursu pozwoli zniwelować straty wynikające z istnienia nacjonalizujących historiografii z charakterystycznym dla nich etnocentryzmem. Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|