Pol ska – r osja: czy fatal izm w rogości?
Yüklə 404,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
104 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Iwona Hofman kształt dorobku artystycznego oraz promocji kultury białostockiej i miasta Białystok w Polsce i na świecie. Leon Tarasewicz jest jednym z najbardziej cenionych współczesnych polskich plastyków. [...] Tarasewicz odmówił przyjęcia nagrody białostockiej. W liście do p. Ryszarda Tura, prezydenta miasta, Tarasewicz napisał: Nie mogę jej przyjąć. Nie pozwala mi na to bu- dowana w mieście przez ostatnie dziesięciolecie atmosfera nieufności do nas Białorusinów i prawosławnych... Stosunki międzyludzkie w mieście zależą od poczynań miejscowych władz, a te, niestety, nadal, jako rządząca większość, podejmują nieodpowiedzialne kroki w kierunku niepotrzebnego jątrzenia i atakowania mniejszości... Prowadzi to do nasilenia postaw nacjonalistycz- nych polskiej większości oraz zastraszenia i lęku wśród mniejszości... Niedo- brze świadczy, że niemal wszystkie urzędy piastuje tu polska większość. Rodzi to sytuację, w której podwładni prawosławni boją się o utratę miejsca pracy. Od dawna alarmujemy o fatalnej polityce narodowościowej w województwie podlaskim. Niestety, nasze alarmy, jak dotąd, są całkowicie bezskuteczne” 18 . Poświęcam „Notatkom Redaktora” tyle uwagi, gdyż porządkując archi- wum Giedroycia, postawiłam tezę, iż są one następstwem związku wnikli- wej lektury zróżnicowanej światopoglądowo prasy, gromadzenia wycinków z prasy światowej oraz przygotowywania podkładu prasowego do wybranych zagadnień będących w domenie jego zainteresowań. W świetle wybranych cytatów, odzwierciedlających charakterystyczne wątki podejmowane przez Giedroycia w zakresie praktyki politycznej na Wschodzie, teza ta wydaje się uzasadniona. Redaktora, tak jak do 1939 roku, interesują głównie pragmatyczne aspekty deklaracji politycznych, a więc kładzie nacisk na realizację postulatów dotyczących szkolnictwa, mediów, kultury, współżycia między mniejszościami, poszanowania religii itd. Gie- droyc – krytyczny wobec Polski po 1989 roku – również sceptycznie, mo- ralizatorsko, a czasami wręcz stronniczo oceniał realizację koncepcji ULB w warunkach młodej demokracji 19 . Drugim zbiorem dokumentów ważnym w konstruowaniu obrazu prob- lematyki mniejszości w wizji „Kultury” jest archiwum osobiste Redaktora, powierzone w zapisie testamentowym Leopoldowi Ungerowi. Sądząc z ko- mentarza, jakim opatrzył zapis, przywiązywał dużą wagę do opracowania w przyszłości zgromadzonych dokumentów. Były dla niego istotne, skoro przechowywał je w swoim gabinecie blisko biurka, tak aby zawsze móc sięg- nąć do teczek. Poszukiwał zatem takiego spadkobiercy, który doceni ich zna- czenie nie tylko w kontekście sentymentalnym. Swoje archiwum Giedroyc 18 „Notatki Redaktora”, K. 2000, nr 3/630, s. 140-141. 19 Szczegółową analizę zawartości „Notatek Redaktora” przedstawiłam w artykułach: „Notatki Redaktora”. Jerzy Giedroyc o „nowej” Polsce, [w:] Aere Perennius. Profesorowi Gerardowi Labudzie dnia 28 XII 2001 roku w hołdzie, red. A. Czubiński i in., Poznań 2001, s. 272-284; Jerzego Giedroycia i Jana Nowaka-Jeziorańskiego myślenie o nowej Polsce, „Studia Polityczne”, 2007, nr 20, s. 181-203. 105 Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej • Rok 11 (2013) • Zeszyt 3 Problem mniejszości narodowych w „Notatkach Redaktora” i archiwum Jerzego Giedroycia postrzegał jako źródło do merytorycznego opracowania problemu recepcji „Kultury”, zwłaszcza po 1989 roku, przede wszystkim w płaszczyźnie ure- alniania koncepcji politycznych; te były przez wielu przywoływane jako za- płon własnego myślenia o polityce – m.in. Lecha Wałęsę, Leszka Millera, Aleksandra Kwaśniewskiego – co Giedroycia niezmiernie irytowało, gdyż pozbawione było oparcia w działaniu. Materiały przekazane do dyspozycji Leopolda Ungera to czternaście teczek zawierających wycinki prasowe oraz maszynopisy m.in. wywiadów udzielanych przez Jerzego Giedroycia. Kolejno są to: trzy segregatory – kar- tony opisane następująco: „Wypowiedzi i Oświadczenia”, „Wycinki prasowe Kultura”, „Oświadczenia i Wypowiedzi Dublety”, „Wycinki bez daty”. W każ- dym z nich znajdują się po dwie teczki. W pierwszym – Wypowiedzi Jerze- go Giedroycia (oryginały) 1992-1994, Wypowiedzi Jerzego Giedroycia bez daty 1980-1991. W drugim – Wycinki o Kulturze 1989-1991, teczka oznaczo- na tylko datami 1965-1972 do 1988. W trzecim – Dublety, bez daty. Ponadto w archiwum osobistym są teczki zawierające wypowiedzi Jerzego Giedroy- cia ułożone chronologicznie od 1990 do 1996 roku (przechowywane w tzw. schowku, w piwnicy, widocznie z braku miejsca w gabinecie) i z lat 1998-1999. Nie można jednak wykluczyć, że za życia Redaktora lub w ciągu dziesięcio- letniego „leżakowania” materiały w teczkach uległy przemieszaniu lub wy- pożyczone – np. w trakcie kwerendy – nie wróciły na miejsce bądź zostały umieszczone w przypadkowej obwolucie. Wniosek ten nasuwa się zwłasz- cza po przejrzeniu segregatora z dubletami oraz po weryfikacji dat. Szacun- kowo oceniam, że w zbiorze teczkowym znajduje się ok. 1200 wycinków 20 . Tytuły widniejące na obwolutach nie są adekwatne do zawartości zbioru, wyznaczają jednak najogólniejszy plan analizy. Jerzy Giedroyc zbierał wy- cinki dotyczące „Kultury” w różnych aspektach: przedruków lub cytowań publicystyki, działalności jako ośrodka politycznego, aktywności autorów – nawet sporadycznie goszczących na łamach miesięcznika, polemiki z li- nią programową (skromniej: z artykułami z kolejnych numerów). Utożsa- miając się z „Kulturą”, swoje wypowiedzi traktował na równi z pozostałymi. Giedroyc, jak inni wybitni redaktorzy, kolekcjonował wszystko, co mogło być przydatne dla „Kultury”: świadczyć o zasięgu jej oddziaływania, stano- wić źródło informacji czy inspiracji do podejmowania jakiejś tematyki, spra- wiać satysfakcję autorom. W ostatnim dziesięcioleciu – także argumentować 20 Używane w opisie ręcznym teczek słowa „wypowiedzi”, „oświadczenia”, a nawet – „dublety” należy rozumieć bardzo szeroko i potocznie. Są to bowiem różne formy dziennikarskie, np. wywiady z Jerzym Giedroy- ciem, zapisy rozmów lub dyskusji radiowych z jego udziałem, recenzje książek poświęconych „Kulturze” lub problematyce bliskiej Giedroyciowi, artykuły dotyczące Instytutu Literackiego i „Kultury”, komentarze, przedruki artykułów z „Kultury” (m.in. w pismach drugiego obiegu), oświadczenia Giedroycia dla prasy wydawanej w Polsce, skopiowane przedmowy lub rozdziały książek interesujących Redaktora, kilka listów, w tym do Adama Michnika. Yüklə 404,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|