Psixologiya 1
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Təlim psixologiyası
- Pedaqoji fəaliyyət və müəllim şəxsiyyəti psixologiyası
- VI.18.5. YaĢ və pedaqoji psixologiyasının tədqiqat metodları
- " ana gündəlikləri”
- Testləşdirmənin
430
tərbiyə psixologiyasını, təlim psixologiyasını, pedaqoji fəaliyyət və müəllim şəxsiyyəti psixologiyasını aid etmək olar. Bununla yanaĢı psixoloji ədəbiyyatın bir çoxunda anomal uşaqlarla təlim, tərbiyənin psixologiyasını da pedaqoji psixologiyanın Ģöbələrindən biri kimi qeyd edirlər. Tərbiyə psixologiyası Ģəxsiyyətin formalaĢmasının psixoloji mexanizmlərini, tərbiyə iĢinin metodları və formalarının psixoloji əsaslarını, tərbiyəvi tədbirlərin psixoloji cəhətdən əsaslandırılmasını, Ģagird
kollektivinin psixologiyasını, özünütərbiyənin psixoloji əsaslarını, tərbiyənin idarəolünması problemini, «çətin» uĢaqlar, onların davranıĢının korreksiyası məsələlərini öyrənir. Bunların hamısı vahid bir vəzifəni - Ģəxsiyyətin formalaĢdırılması vəzifəsini yerinə yetir- məyə yönəlmiĢ olur. Təlim psixologiyası təlimin mahiyyəti və psixoloji qanunauyğunluqlarını, didaktikanın, xüsusi metodikaların, problemli təlimin, proqramlaĢdırılmıĢ təlimin, əqli əməliy- yatların formalaĢmasının psixoloji əsaslarını, təlim və inkiĢafın qarĢılıqlı əlaqəsinin xüsusiyyətlərini, təlim fəaliyyətində müasir texniki vəsaitlərdən istifadənin psixoloji əsaslarını və s. məsələləri tədqiq edib öyrənir.
pedaqoji fəaliyyətin psixoloji strukturunu, müəllim Ģəxsiyyəti və onun peĢə-psixoloji istiqamətini, pedaqoji funksiyasının, pedaqoji bacarıq, vərdiĢ və qabiliyyətlərin psixoloji əsaslarını, pedaqoji mərifət
və pedaqoji ünsiyyətin psixoloji xüsusiyyətlərini və s. öyrənir. .
VI.18.5. YaĢ və pedaqoji psixologiyasının tədqiqat metodları
431
bir qismi ümumi psixologiyadan, digər qismi differensial psixologiyadan, üçüncü qismi sosial psixologiyadan götü- rülmüĢdür. UĢaqlarda idrak proseslərinin və Ģəxsiyyətin öyrənilməsi üçün tətbiq olunan bütün metodlar ümumi psixolo- giyadan götürülmüĢdür. Bu metodlar uĢaqların yaĢına uy- ğunlaĢdırılmaqla ayrı-ayrı yaĢ dövrlərində qavrayıĢın, diqqətin, hafizənin, təxəyyülün, təfəkkürün və nitqin inkiĢaf xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə yönəldilmiĢdir. Differensial psixologiya yaĢ psixologiyasını uĢaqların fərdi və yaĢ xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün zəruri olan metodlarla təmin etmiĢdir. Bu metodlar içərisində əkizlər metodu xüsusi yer tutur. Sosial psixologiyadan götürülmüĢ metodlardan müxtəlif uĢaq qruplarında Ģəxsiyyətlərarası münasibətləri, eləcə də uĢaqlarla yaĢlı adamlar arasındakı qarĢılıqlı münasibətləri öyrənmək üçün istifadə olunur. Həmin metodlar uĢaqların yaĢına uyğunlaĢdırılmıĢ olur. Bunlara müşahidə, sorğu, in- tervyu, sosiometrik metodu, sosial-psixoloji eksperimenti aid etmək olar. Qeyd olunan
metodların bəzilərinin tətbiqi xüsusiyyətlərinə nəzər salaq. Müşahidə metodunun müxtəlif variantlarından istifadə olunması uĢaq haqqında kifayət qədər əsaslandırılmıĢ məlumat əldə etməyə imkan verir. Hər cür müĢahidəni məqsədəyönəlmiĢ və müvafiq proqrama, plana uyğun Ģəkildə aparmaq lazımdır. Müvafiq nəticə əldə etmək üçün müĢahidəni müntəzəm aparmaq tələb olunur. UĢaqlar çox sürətlə inkiĢaf edirlər. Onların psixologiyası və davranıĢı sürətlə dəyiĢir. Ona görə də uĢağın yaĢından asılı olaraq müĢahidələr arasındakı fasilə də- yiĢməli olacaqdır. Məsələn, yeni doğulmuĢ uĢaq üzərində hər gün, 2-3 aylıqdan bir yaĢa qədər dövrdə hər həftə, 1-3 yaĢlı uĢaqlarda hər ay, bağça yaĢlı uĢaqlarda ildə ən azı iki dəfə və s.
432
müĢahidə aparmaq lazım gəlir. UĢaqlar üzərində müĢahidənin gizli təĢkil edilməsi, uĢağın bunu hiss etməməsi daha dəqiq nəticə əldə etməyə imkan verir. MüĢahidənin bir növü kimi "ana gündəlikləri”ndən istifadə də səmərəli nəticə verir. Çox vaxt uĢaqlarla aparılan Ģifahi və yazılı sorğu zamanı bir sıra çətinliklərlə rastlaĢmaq olur. Bəzən uĢaqlar ona verilmiĢ sualı o qədər də düzgün baĢa düĢmürlər. Ona görə də sorğu zamanı uĢağın ona verilən sualı nə qədər düzgün baĢa düĢdüyünü müəyyənləĢdirmək lazımdır. UĢaqlarla aparılan tədqiqat iĢində uĢağın psixologiyası və davranıĢı barədə daha düzgün məlumatlar əldə etmək üçün
Eksperimentlərin daha səmərəli olması üçün onların təbii Ģə- raitdə, oyun və təlim fəaliyyətində aparılması zəruridir. Bu zaman uĢaqları eksperimentin gediĢinə maraqlandırmaq lazımdır.
iĢtirakının stimullaĢdırılması zəruridir. Bunun üçün Kettelin və Vekselerin testlərinin uĢaq variantlarından və sosiometrik testin bəzi formalarından istifadə olunması daha yaxĢı nəticə verə bilər.
ümumi psixologiyada, yaĢ psixologiyasında və psixologiyanın digər sahələrində istifadə olunan tədqiqat metodlarından pedaqoji psixologiyada da istifadə olunur. Bu metodlara müĢahidə, Ģifahi və yazılı sorğu, eksperiment, fəaliyyət məhsullarının təhlili, anketlər, testləĢdirmə və s. aid etmək olar. Pedaqoji psixologiyada bu metodlardan istifadə edərkən uĢaqların yaĢ xüsusiyyəti, psixoloji-pedaqoji problemin xüsusiyyətləri, onların köməyi ilə uĢaqların tərbiyəlilik və hazırlıq səviyyələrini, təlim və tərbiyənin təsiri altında onların psixologiyası və davranıĢında baĢ verən dəyiĢiklikləri aĢkara çıxarmaq imkanları nəzərə alınaraq müvafiq dəyiĢikliklər Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|