Psixologiya 1

 

 

 

135 

 

Ədəbiyyat 

 

Həmzəyev  M.Ə.  YaĢ  və  pedaqoji  psixologiyanın 

əsasları. Bakı 2003 

Əlizadə Ə.Ə. Müasir Azərbaycan məktəbinin psixoloji 

problemləri. Bakı 2004, səh.269-271 

Bayramov  Ə.S.,  Əlizadə  Ə.Ə.    Sosial  psixologiyanın 

aktual 

məsələləri. 

Bakı 

1986, 

səh.296-304 

Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Sosial psixologiya. Bakı 

2003, səh.265-302 

Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı 2002, 

səh 513-515 

Əmiraslanova  S.F.  Ünsiyyətdə  maneələr  və  onların 

aradan  qaldırılmasıyolları  haqqında. 

//  «ADU-nun  elmi  xəbərləri»,  2003, 

№3, səh.330-334 

Əmiraslanova  S.F.  Qeyri-verbal  kommunikasiyanın 

ünsiyyətdə  yeri  haqqında.  //  «ADU-

nun  elmi  xəbərləri»,  2005,  №5, 

səh.289-292 

Arqentova  T.E.  Stilğ  obheniə  kak  faktor  gffektivnosti 

slovesnoy  deətelğnosti.  //  Psixolo-

qiçeskiy jurnal.-1984, T.5.-№6 

Kan-Kalik  V.A.  Uçitelö  o  pedaqoqiçeskom  obhenii.  – 

M.1987, -s. 96-138 

Verenikina Ġ.M. Preodolenie vozmojnıx konfliktnıx si-

tuaüiey  mejdu  uçitelem  i  uçenikami 

na  uçobe.  //  Voprosı  psixoloqii.  – 

1986.- №3, s. 71-77 

Andreeva Q.M. Soüialğnaə psixoloqiə. M.1998 

---

 

 

 

136 

 

ÜÇÜNCÜ HĠSSƏ 

 

ġƏXSĠYYƏT, QRUPLAR VƏ ġƏXSĠYYƏTLƏRARASI  

MÜNASĠBƏTLƏR 

 

5 - c i       F Ə S Ġ L                        

ġƏXSĠYYƏT

 

 

Qısa xülasə 

 

ġəxsiyyət  haqqında  anlayıĢ. Müasir  psixologiyada  Ģəxsiyyət 

problemi.    «ġəxsiyyət»  anlayıĢının  mürəkkəb  anlayıĢ  olması.  «ġəx-

siyyət» anlayıĢının adekvat Ģəkildə anlaĢılmasına təsir edən amillər. 

Ġnsan  Ģəxsiyyəti  onun  birbaĢa  və  dolayı  mənada  sifəti,  siması  kimi. 

ġəxsiyyətin fərdin  özünü  cəmiyyətdə  eyniləĢdirməsinə  imkan  verən 

davamlı  fiziki  və  psixi  xarakteristikasının  məcmuundan  ibarət 

olması.  ġəxsiyyət  müəyyən  ictimai-tarixi  dövrdə  yaĢayıb  fəaliyyət 

göstərən,  gerçəkliyi  dərk  edib  müəyyən  istiqamətdə  dəyiĢdirən, 

ünsiyyətə girməyi bacaran konkret canlı insan kimi. 

Ġnsan,  fərd,  Ģəxsiyyət  və  fərdiyyət.  Ġnsan  anlayıĢının 

xarakteristikası:  fərd,  fərdiyyət  və  Ģəxsiyyət  anlayıĢlarını 

fərqləndirən  xüsusiyyətlər.  Bir  fərd  kimi  doğulmuĢ  insanın  tədricən 

ictimai 

münasibətlər  qovuĢuğunda,  sosiallaĢma  nəticəsində 

Ģəxsiyyətə çevrilməsi. 

ġəxsiyyətin  psixoloji  strukturu.  ġəxsiyyətin  psixoloji  struk-

turunu    təĢkil  edən  əsas  komponentlər:  Ģəxsiyyətin  istiqaməti; 

hazırlıq  səviyyəsi;  anadangəlmə  imkanları  ilə  bağlı  olan 

qabiliyyətləri;  həyatda  qazandığı  davranıĢ  forması  -  xarakteri; 

Ģəxsiyyətin  mənliyi;  Ģəxsiyyətdə  «Ģüursuzluq»  və  «Ģüurun» 

istiqaməti.  Ġnsanda  keçmiĢ  və  gələcəyin  qarĢılıqlı  təsiri  onun 

Ģüursuzluğu və Ģüurunun qarĢılıqlı təsiri kimi. 

ġəxsiyyət  haqqında  əsas  nəzəriyyələr.  ġəxsiyyət  haqqında 

klassik  nəzəriyyələr:  Z.Freydin  psixoanalitik,  K.Yunqun  analitik, 

A.Adlerin 

fərdi-psixoloji 

nəzəriyyələri. 

ġəxsiyyətin 

klinik 

---

 

 

 

137 

 

nəzəriyyələri:  K.Xorninin    nevroz  nəzəriyyəsi,  E.Frommun 

konsepsiyası,  Q.S.Sallevanın  interpersonal,  E.Eriksonun  eqo-

psixologiya  nəzəriyyəsi.    ġəxsiyyətin  eksperimental  nəzəriyyəsi: 

Q.Olportun, Q.Merreyin, R.Kattelin, A.Kellinin nəzəriyyələri. ġəxsiyyət 

haqqında  L.Festinqerin  koqnitiv  dissonans  nəzəriyyəsi.  ġəxsiyyət 

haqqında  biheviorist  nəzəriyyə.  ġəxsiyyət  haqqında  humanistik 

nəzəriyyələr: K.Rocersin, A.Maslaunun, R.Meyyin nəzəriyyələri. 

ġəxsiyyətin fəallığı və istiqaməti. ġəxsiyyətin fəallığı və onu 

təmin  edən  amillər.  ġəxsiyyətin  istiqamətinin  xarakteristikası. 

Tələbatlar və onların növləri. ġəxsiyyətin davranıĢ motivləri. Maraq-

lar və onların növləri. DünyagörüĢü, əqidə və ideallar.  

ġəxsiyyətin  mənlik  Ģüuru.  Mənlik  Ģüuru  funksiyaları 

haqqında  anlayıĢ.    «Mən»in  kəĢf  olunması.  «Mən»  obrazının 

formalaĢması.  Özünüqiymətləndirmə  və  mənlik  Ģüurunun  əmələ 

gəlməsində onun rolu. ġəxsiyyətin iddia səviyyələri. 

Hisslər, iradə, fəaliyyət. 

                                   

          

III. 5. 1. ġəxsiyyət haqqında anlayıĢ 

 

Müasir  psixologiyada  Ģəxsiyyət  problemi.  ġəxsiyyət 

problemi  elmin  müxtəlif  sahələrində  çalıĢan  alim  və 

mütəfəkkirlərin  illərlə  diqqət  mərkəzində  dayanan  mühüm 

problemlərdən  biri  olmuĢ  və  müasir  dövrdə  də  öz  aktuallığını 

saxlamaqdadır.  Müasir  psixologiyada  Ģəxsiyyət,  onun  fəallığı, 

formalaĢması, strukturu kimi məsələlər, ümumiyyətlə Ģəxsiyyət 

anlayıĢının mahiyyəti barədə müxtəlif fikirlər irəli sürülür. Bu 

bir  daha  həmin  problemin  mürəkkəb  və  çətin  olduğunu  təsdiq 

edir. 

Ġnsanlar  təkcə  gözlərinin  rənginə,  səslərinin  tembrinə, 

barmaq  izlərinə  və  s.  görə  deyil  Ģəxsiyyətlərinin  xarakte-

ristikasına  görə  də  bir-birlərindən  fərqlənirlər.  Ġnsanları  göz-

lərinin  rənginə,  səslərinin  tembrinə  və  ya  digər  biofiziki 

xüsusiyyətlərinə  görə  xarakterizə  etməyə  nisbətən  onları  bir 

Ģəxsiyyət  kimi  xarakterizə  etmək  olduqca  çətindir.  ġəxsiyyət 

anlayıĢı  mürəkkəb  anlayıĢdır.  Onun  adekvat  Ģəkildə 

---