Publication1
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VI nömrə
Yüklə 1,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 29
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VI nömrə Təbii ki, bu transformasiya AR CPM‐in 10.3‐cü maddəsi ilə «Normativ‐hüquqi aktlar haqqında » K onstitusiya qanununun 1.0.3‐cü və 4.1.1‐ci maddələrinin rəqabəti hesabına baş vermişdir. Başqa sözlə,«Normativ‐hüquqi aktlar haqqında » Konstitusiya qanununun 1 .0.3‐cü və 4.1.1‐ci maddələri AR Konstitusiya Məhkəməsinin interpretasiya aktlarını məhdud subyektlər dairəsi üçün mə cburi davranış qaydaları müəyyən edən rəsmi sənəd kimi xarakterizə etsə də, AR CPM‐in 10.3‐cü maddəsi isə həmin konstitusiya qanununun sadalanan müddəalarına zidd olaraq, Konstitusiya Məhkəməsinin həmin aktlarını hamı üçün məcburi davranış qaydalarını əks etdirən və qeyri‐müəyyən subyektlər dairəsi üçün nəzərdə tutulmuş, cinayət prosesinin bütün iştirakçıları üçün ümummə cburi xarakter daşıyan rəsmi sənəd kimi səciyyələndirmişdir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, AR CPM‐in 10.3‐cü madd əsinin AR Konstitusiya Məhkəməsinin interpretasiya aktlarına normativ‐hüquqi akt xarakteri verm əsinə baxmayaraq, həmin maddənin mətni normayaratma texnikası baxımından və məzmun etibarilə natamamdır. Belə ki, «Normativ‐hüquqi aktlar haqqında » Konstitusiya qanununun 4.1.1, 12.3, 89.0.3 və 90.1‐ci maddələrinin məzmunu kontekstində AR Konstitusiya Məhkəməsi qərarlarını m əzmununa və funksional təyinatına görə aşağıdakı qaydada klassifikasiya etmək olar: 1. AR Konstitusiyasının 130‐cu maddəsinin III hissəsinin 1‐7‐ci bəndlərinə əsasən qəbul edilmiş AR Konstitusiya M əhkəməsinin qərarları (normativ hüquqi aktın və ya onun struktur elementinin qüvvədən düşmüş hesab edilməsi); 2. AR Konstitusiyasının 130‐cu maddəsinin IV hissəsinə əsasən qəbul edilmiş AR Konstitusiya M əhkəməsinin qərarları (normativ‐hüquqi aktın və ya onun ayrı‐ayrı normalarının rəsmi şərhi). Fikrimizcə, AR CPM‐in 10.3‐cü maddəsinin AR Konstitusiya Məhkəməsinin yuxarıda göstərilən təsnifatda qeyd olunmuş 1‐ci kateqoriya qərarlarını (AR Konstitusiya Məhkəməsinin normativ hüquqi aktın və ya onun struktur elementinin qüvvədən düşmüş hesab edilməsi üzrə qərarları) yox, məhz həmin təsnifatda göstərilən 2‐ci kateqoriya qərarlarını (AR Konstitusiya Məhkəmə sinin normativ hüquqi aktın və ya onun ayrı‐ayrı normalarının rəsmi şərhi üzrə qərarları) cinayət prosesi iştirakçıları üçün məcburi elan etməsi həm ümumnəzəri, həm məntiqi, həm normaqrafik, həm də praktiki baxımdan izaholunmaz və anlaşılmazdır. Çünki, AR Konstitusiya Məhkəməsinin normativ‐hüquqi aktın və ya onun struktur elementinin qüvvədən düşmüş hesab edilməsi üzrə qərarları, AR Konstitusiya M əhkəməsinin normativ‐hüquqi aktın və ya onun ayrı‐ayrı normalarının rəsmi şə rhi üzrə qərarları ilə müqayisədə daha bariz şəkildə məcburi xarakterə malikdir. Həm də AR Konstitusiya Məhkəməsinin yuxarıda qeyd olunan I tip qərarları II tip qərarlarla müqayisədə öz predmetin ə (normativ‐hüquqi akta və ya onun ayrı‐ayrı normalarına, yaxud struktur elementlərinə) daha çox müdaxilə edir. Bundan başqa, AR Konstitusiya Məhkəməsinin yuxarıda qeyd olunan I tip q ərarlarının (AR Konstitusiya Məhkəməsinin normativ hüquqi aktın və ya onun struktur elementinin qüvvədən düşmüş hesab edilməsi üzrə qərarları) AR CPM‐in 10.3‐cü maddəsində məcburiliyi etiraf olunmasa da, həmin Məcəllənin LIII fəslinin (Hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə icraat) 455.0.1, 455.0.3 və ələxüsus 456.2 və 458‐ci maddələrinin müddəaları mahiyyət etibarilə, bu tip qərarlara ümumməcburi səciyyə verir. AR CPM‐in sadalanan maddələrinin AR Konstitusiya Məhkəməsinin normativ‐hüquqi aktın və ya onun struktur elementinin qüvvədə n düşmüş hesab edilməsi üzrə qərarlarını, məhkəmə aktlarına hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə icraat çərçivəsində yenidən baxılması əsaslarından biri kimi müəyyən etməsi, AR Konstitusiya Məhkəməsinin həmin qərarlarının cinayət prosesi iştirakçıları üçün bilvasitə məcburi xarakter daşımasının bariz prosessual təzahürüdür. Hətta qeyd etmə k olar ki, AR CPMin yuxarıda qeyd olunan maddələri hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə icraat institutuna münasibətdə AR Konstitusiya Məhkəməsinin normativ‐hüquqi aktın və ya onun struktur elementinin qüvvədən düşmüş hesab edilməsi üzrə qərarlarını AİHM‐in Azərbaycan Respublikasının t ərəf olduğu işlər üzrə qəti qərarları ilə məcburilik etalonu üzrə eyni ranqa qaldırır. Bildiyimiz kimi, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 46‐cı maddəsinin (Qərarların məcburi qüvvəsi və icrası) 1ci b əndinə əsasən Razılığa gələn Yüksək Tərəflər, Məhkəmənin onların tərəf olduqları işlər üzrə qəti qərarını icra etmək öhdəliyini öz üzərilərinə götürürlər. (10) Belə olan halda, AR CPM‐in LIII fəslinin (Hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə icraat) müddəaları mahiyyət etibarilə, insan hüquq və azadlıqlarının pozulması ilə bağlı beynəlxalq (AİHM) və yerli (AR Konstitusiya Məhkəməsi) məhkəmə qərarlarının cinayət ədalət mühakiməsinin milli çərçivədə həyata keçirildiyi 3 instansiyalı məhkəmə sisteminin mexanizmasına « idxalı » proseduru xarakteri daşıyır. Başqa sözlə desək, AR CPM‐in LIII fəslində artıq qəti və məcburi xarakter daşıyan qərarların Ali M əhkəmə vasitəsilə 3 instansiyalı milli məhkəmə sistemi çərçivəsində həyata keçirilmiş cinayət ədalət mühakiməsinə «idxal » edilərək tətbiq olunması prosesindən söhbət gedir. Bu mülahizə bir daha onu göstərir ki, AR CPM‐in LIII fəslində qanunverici AR Konstitusiya Məhkəmə sinin normativ hüquqi aktın və ya onun struktur elementinin qüvvədən düşmüş hesab edilməsi üzrə qərarlarını, q əti və məcburi xarakter daşıyan AİHM‐in müvafiq qərarları ilə bir sıraya qoyaraq, AR Konstitusiya M əhkəməsinin həmin qərarlarına analoji icbari xarakter vermiş olur. |