PüSTƏ oruc qizi fərhadi

 
181 
üzrə  diversfikasyanın  mümkünlüyünü  azaldır.Valyuta 
aktivləri  üzrə  investisiyaların  məhdudlaşdırılmasını 
Azərbaycanda  qüvvədə  olan  valyutanın  tənzimlənməsi 
haqqında qanun həyata keçirir. 
İstehsal  amili.    Müəssisə  də  investisiyanın  həyata 
keçirilməsindən  əvvəl  onların  maliyyə  vəziyyətini  və 
fəaliyyət  şərtlərini  müəyyən  edən  digər  amilləri 
qiymətləndirmək 
lazımdır.  Onlara  xüsusi  olaraq 
aşağıdakılar aiddir: 
-
 
verilmiş sahənin  inkişaf  səviyyəsi, kompaniyanın 
aid  olduğu  konkret  istehsal  sektorunda  bazar 
konyunkturu; 
-
 
sahənin  spesifikası.  Məsələn,  hasilat  sahəsi  üçün 
əsas  amillər  xammalın  qiyməti,  istehsal  sahələri 
üçün  isə  xammalın  asan  əldə  edilə  bilməsi  və 
istehsal dövünün uzunluğu və s. 
-
 
müəssisənin  olduğu  həyat  dövrü  mərhələsi,  onun 
verilmiş  sahədə  ixtisaslaşması  səviyyəsi,  yeni 
texnologiyaların  tətbiqi  və  ya    keyfiyyətcə  yeni 
məhsulun istehsalı və s. 
Siyasi amil.  Bu risk amili iqtisadiyyatın inkişafının 
keçid  mərhələlərində  xüsusilə  əhəmiyyətlidir.  Yuxarıda 
adları  çəkilən  risk  amillərindən  bir  çoxu  dövlətin 
siyasətindən, kabinetin tərkibindən və s. dən asılıdır. 
 
 
 
 

---

 
182 
Ədəbiyyat 
1.
 
Коммерческое дело. М.: Экономика. Учебник, 
1992. 
2.
 
Qerçikova  İ.Q.  Marketinq  və  beynəlxalq 
kommersiya  işi.  M.  Xarici  ticarət  nəşriyyatı. 
1991. 
3.
 
İ.Ə.  Feyzullabəyli,  E.İ.İbişov,  H.A.  İsrafilov. 
Beynəlxalq ticarət işi. Bakı, 2001.  
4.
 
A.Bordevin. Lizinq və vergi hüququ M., 1990. 
5.
 
Novikov  P.S.  Mal  hərəkəti  və  xalq  istehlakı 
mallarının 
şatışı. 
Proqress 
nəşriyyatı. 
Krasnodar.1988. 
6.
 
Ağamalıyev  M.Q.  Kommersiya  fəaliyyətinin 
təşkili. Bakı, 2004. 
 
 MÖVZU 12.  
KOMMERSİYA HESABLAŞMALARININ  
 FORMA VƏ METODLARI  
Açar sözlər 
Mal  əməliyyatları,  hesablaşmaların  nəğd  forması, 
hesablaşmaların  nəğdsiz  forması,  kassa,  etibarnamə, 
mədaxil,  məxaric,  qeyri-mal    əməliyyatları,  akkreditiv, 
ödəniş 
tapşırıqlar, 
qabaqcadan 
ödəniş, 
çeklə 
hesablaşmalar,  planlı  ödəniş  çekləri,  sadə  veksel, 
köçürmə  vekseli  (Tratta  diskont  bank),  aksiya,  banknot, 
depozit, divident, əmanət. 
 
 

---

 
183 
Mövzunun proqram sualları 
 
Hesablaşmaların  nəqd  forması.  Qeyri  –  nəqd 
hesablaşma 
formaları. 
Hesablaşmanın 
akreditiv 
formaları.  Kassa  əməliyyatlarının  aparılması  qaydası. 
Nəzarət  kassa  aparatının  tətbiqi  xüsusiyyətləri.  Pulların 
kassaya  daxil  olması  və  kassadan  verilməsi  metodu. 
Xarici  valyutada  hesablar.  Çeklə  hesablaşmalar.  Planlı 
ödəmə  qaydasında  hesablar.  Qarşılıqlı  tələbatlara 
əsaslanmış və veksel istifadəsi əsasında hesablar. Bankda 
hesab  açmaq  qaydası.  Pul  vəsaitlərinin  daxil  olması. 
Kassa  kitabının  düzgün  aparılması.  Kassa  kitabında 
pozuntular. 
Kassa 
sənədlərinin 
tam  qorunması. 
Təşkilatların  kassaları  mövcud  qanunvericiliyə  uyğun 
sığortalanması. 
 
Bilməli 
-
 
Kommersiya hesabat formalarının xüsusiyyətləri; 
-
 
Nəğd hesablaşma formalarını; 
-
 
Pul  hesabları  ilə  iş  şərtlərinə  və  kassa 
əməliyyatlarının düzgünlüyünə əməl edilmədikdə 
tətbiq olunan cərimələrin miqdarını; 
-
 
qeyri nəğd hesablaşma formalarını; 
-
 
Mal 
əməliyyatlarına 
və 
qeyri 
– 
mal 
əməliyyatlarına  tətbiq  olunan  qeyri  –  nəğd 
hesablaşmaların xüsusiyyətlərini; 
-
 
Hesablaşmanın akkreditiv formalarını; 
-
 
hesablaşmanın  akkreditiv  formasında  sənədləşmə 
dövrriyyəsinin sxemini; 
-
 
Ödəmə tapşırıqları ilə hesablaşmaları; 
-
 
Çeklə hesablaşmaları; 
-
 
Planlı qaydada ödəmələr; 
-
 
Sadə veksellər, köçürmə vekselini; 

---

 
184 
-
 
Bankda  hesab  aparmaq  qaydasını,  xarici  valyuta 
ilə hesablaşmaları; 
 
Bacarmalı 
-
 
Nağd  hesablaşmanın  mahiyyətini,  qeyri  –  nəğd 
hesablaşmalardan  fərqli  xüsusiyyətlərini  izah 
etməyi; 
-
 
Nəğd pul əməliyyatlarının formallarını; 
-
 
qeyri  –  nəğd  hesablaşmaların  üstün  cəhədlərini 
fərqləndirmək; 
-
 
Akkreditivdən 
istifadə 
etməyin 
ardıcıl 
mərhələlərini göstərmək; 
-
 
Ödəniş 
tapşırıqlrından 
nə 
vaxt 
istifadə 
olunduğunu əsaslandırmağı; 
-
 
Bankdan  hesab  aparmağın  qaydalarını,  xarici 
valyuta  ilə  hesablamaların  xüsusiyyətlərini  izah 
etməyi; 
 
Test  sualları 
1)
 
Nəğd hesablaşma formaları. 
2)
 
Qeyri – nəğd hesablaşmaların formaları. 
3)
 
Akkreditivlər, çeklə hesablaşmalar, kredit kartları. 
4)
 
Veksellərlə hesablaşmalar. 
5)
 
Xarici valyuta hesabları. 
6)Akkreditiv nədir? 
7) Nəğd hesablaşmanın əsas xüsusiyyətləri 
8) Qeyri – nəğd hesablaşmanın əsas əlamətləri. 
9)  Ödəniş  tapşırığı  və  ödənişin  akkreditivin 
formasının tətbiqinin fərqli cəhətləri hansılardır. 
10) Vekselin, kredit kartlarının, pul çekləri. 

---