Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 3,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kumidan
Qum sözü d ə bu yeddi mərkəzdən birinin adı olan “Kumidan”dandır. Bu sözün də m ənası “t əpəciklərlə əhatə olunmuş yer” deməkdir 1 . 8.2. Qum şəhərinin tarixi Qum şəhərinin salınma tarixi dəqiq olaraq elmə məlum deyildir. Yaqut əl- H əməvi onun İslamın zühurundan sonra salındığını yazır. Lakin bu fikri məqbul hesab etm ək olmaz. Çünki daha dəqiq tarixi mənbələr onu göstərir ki, Qum İsgəndər Zülq ərneynin hücumu zamanı xarabalığa çevrilmiş, sonra isə sasani hökmdarı I Qubad (488-531) t ərəfindən təkrar qurulmuşdur 2 . Buradan bel ə bir nəticəyə gəlmək mümkündür ki, Qum şəhəri İslamiyyətdən əvvəl mövcud olmuş, lakin İslamın bu ərazilərdə yayılması ilə daha da şöhrətli və müqəddəs bir şəhər olmuşdur. Qum şəhərinin İslam ordusu tərəfindən istila edilməsi ikinci xəlifə Ömər bin X əttabın (634-644) hakimiyyət illərinə düşür. O, Əbu Musa əl-Əşərini böyük bir orduya komandan t əyin edərək bu ərazilərə göndərmiş və İslam ordusu da buraları tutaraq xilaf ət torpaqlarına qatmışlar (644). Bununla yanaşı bəzi qaynaqlarda Qumun Əhnəf bin Qeys tərəfindən istila edilməsi qeyd edilir 3 . Lakin əksər müəlliflər onun Əbu Musa əl-Əşərinin tərəfindən istila edildiyi qənaətindədirlər. Qumun şiə mərkəzlərdən birinə çevrilməsinin əsas səbəblərindən biri Həccac bin Yusifin zülmünd ən qaçan insanların bu diyara pənah gətirmələri olmuşdur. Bu minvalla Qum şəhəri müxtəlif insanların bura toplaşması nəticəsində yavaş-yavaş inkişaf etməyə başlamışdır. Görkəmli İslam alimi Qazi Nurullah Şüştəri yazırdı: “H əməvi və başqaları Qumun İslami şəhərlərdən olduğunu, əhalisinin həmişə imamiyy ə əqidəsində olduğunu və bu şəhərin 83-cü hicri ilində Əbdülməlik ibn M ərvən tərəfindən salındığını qeyd etmişlər. Bu şəhər əzəmətli və kəramətli bir şəhərdir. Bu şəhər həmişə möminlər məskəni olmuş və bir çox imamiyyə alim, müct əhid və fəzilətli şəxslər burada yetişmişlər. Hətta hər hansı bir adamın bu şəhərdən olması onun əqidəsinin doğru olmasına bir dəlildir” 4 . Qum şəhərinin müqəddəs bir diyara çevrilməsi tarixi IX əsrdən hesab olunur. İmam Rzanın (ə) bacısı Fatimə əl-Məsumə (ə) təxminən 816-817-ci illərdə qardaşının yanına gedərkən burada vəfat etmiş və burada da dəfn edilmişdir. Bundan sonra şəhər t ərəfdarların ziyarətgahına çevrilmişdir. Qumun elmi v ə mədəni mərkəzlərdən birinə çevrilməsi əsasən Səlcuqilər imperatorluğunun dövrünə təsadüf edir. Bu dövrdə şəhər böyük bir ilahiyyat elml ərinin tədris mərkəzinə çevrilmişdir. Məkkə və Mədinə istisna tutularsa, şiə coğrafiyasında Nəcəf, Kərbəla və Məşhəddən sonra dördüncü sırada yer alan Qum dini elml ər mərkəzi olmasına görə Məşhəddən daha önəmli sayılır. XII yüzillikdə döqquz m ədrəsəsi olan Qum ortaya çıxan hadisələrə görə öz şöhrətini itirmiş və t əkrar səfəvilər dövründə öz əvvəlki şöhrətini bərpa etmişdir 5 . S əfəvilər sülaləsindən olan I Şah Təhmasib (1524-1576) Qumun m ədəni və elmi cəhətdən inkişaf etməsində müst əsna xidmətlər göstərmiş şəxslərdəndir. Belə ki, o, Qumda Feyziyyə adlı 1 İslam Ensiklopediyası, c. XXII, Ankara, 2002, səh. 361 2 Əli Əsgər Fəqihi, Tarixul-Cami Qum, c. I, Qum, 1350 h/ş. səh. 54-55 3 Əllamə Hairi, Dairətül-məarif, c. XIV, səh. 385 4 M əcalisul-Muminin, c. I, səh. 82 5 İslam Ensiklopediyası, c. XXII, səh. 361 303 m ədrəsə tikdirmiş və burada ilahiyyat elmlərinin bütün sahələrinin tədris edilməsinə şərait yaratmışdır. Qumda yavaş-yavaş mədrəsələrin sayı artmış və nəticə XIX əsrdən etibarən bura İslam dünyasında Nəcəfül-əşrəflə birlikdə elm və mədəniyyətin mərkəzinə çevrilmişdir. Əbəs deyildir ki, Qumun elm və mədəniyyət tarixində Əbdülkərim Hairi, M əhəmməd Huccət Kuhkəri, Muhəhəmməd Təqi əl-Xonsari, Sədrəddin əl- İsfahani və Burucirdi kimi nəhəng alim və müctəhidlər ad qoymuşlar. Qum şəhərinin inkişaf etdirilməsində əsas məqsədlərdən biri buranın səfəvilərin qış iqamətgahı olması göstərilir. Lakin bu inkişafı təkcə bu amilə bağlamaq doğru olmazdı. Çünki tarixin dindar sülalələrindən olan səfəvilər sülaləsi bütün İslam dünyasında mövcud olan müqəddəs şəhərləri inkişaf etdirməklə yanaşı Qumun da inkişafına orada olan İmam Rzanın (ə) bacısı həzrət Fatimə əl-Məsumənin (ə) qəbri- şərifinin olmasına görə diqqət yetirirdilər. Bu işdə onlar içərisində I Şah Abbasın xüsusi xidm ətləri vardır. Bundan sonra Qumun inkişafında Qacarlar sülaləsinin də mühüm xidmətləri olmuşdur. Fəth Əli Şah həzrət Məsumənin (ə) qəbrini qızılla bəzətmiş və orada bir m ədrəsə də inşa etmişdir. 8.3. Qum şəhərinin fəzilətləri H ədisi-şəriflərdə Qum şəhərinə aid çoxlu sayda hədislər vardır. Bu hədislərin bir hiss əsi Qumun bir müqəddəs şəhər olmasından, digərləri isə oranın insanlarının f əzilətlərindən bəhs etməkdədir. Həmin hədislər bir çox müsəlman alimlərinin möt əbər əsərlərində yer almışdır. Həmin hədislərin mötəbərliyi heç kimdə şübhə doğurmamış və onlara inanmaq heç bir alim tərəfindən yasaqlanmamışdır. Bu h ədislərin böyük əksəriyyətini İbn Qəvləviyyə “Kamilüz-ziyarət”, Əllamə Məclisi “Biharül- ənvar”, Əllamə Hairi isə “Dairətul-Məarif” əsərlərində toplamışlar. Bundan başqa digər alimlər yazdıqları əsərlərində bu qaynaqlardan həmin hədisləri sitat g ətirmişlər. Ənəs bin Malik rəvayət edir: “Bir gün Peyğəmbərin (s) yanında oturmuşdum. Bu zaman Əli bin Əbi Talib (ə) gəldi. Peyğəmbər (s) ona dedi: yanıma gəl ey Əbəl H əsən! O, Peyğəmbərin (s) yanına gəldikdə həzrət onun boynunu qucaqlayıb üzünd ən öpdü və dedi: ey Əli! Allah sənin vilayətini göylərə göstərən zaman yeddinci göy onu hamıdan əvvəl qəbul etdi. Buna görə də Allah onu ərş ilə zin ətləndirdi. Sonra dördüncü göy onu qəbul etməkdə digərlərini ötdü. Buna görə də Allah onu Beytül-m əmur ilə zinətləndirdi. Bundan sonra onu dünya səması hamıdan tez q əbul etdi. Allah da onu ulduzlarla bəzədi. Sonra Allah onu yerlərə göstərdi. Hamıdan qabaq Məkkə qəbul etdiyindən onu Kəbə ilə zinətləndirdi. Ondan sonra M ədinə onu qəbul etməkdə önə keçdi və mənimlə zinətləndirildi. Ondan sonra Kufə ön ə keçdiyindən səninlə zinətləndirildi. Bundan sonra isə onu Qum qəbul etməkdə ön ə keçdi və oranı ərəblərlə zinətləndirdi. Allah ora Cənnət qapısından bir qapı açdı” 1 İmam Sadiq (ə) buyurur: “Allah Kufəni digər şəhərlərə nisbətən üstün etmiş, oranın möminlərini də digər yerlərin möminlərindən fəzilətli etmişdir. Qum şəhərini d ə digərlərin üstün etmiş, oranın möminlərini isə bütün Şərqin və Qərbin insan və cin möminl ərindən üstün qılmışdır.. Allah bəlaları Qum və oranın camaatından 1 Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. 57, səh. 212, hədis № 21 304 Yüklə 3,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|