Qafqaz universiteti NƏŞRİ baki 2013
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
Dövlät Maliyyäsi 175 təhsil, səhiyyə, sosial müdafiə və mədəniyyət-incəsənət sahələri üzrə cəmi xərc- lərin dövlət büdcəsinin ümumi xərclərində payı 2,2 faiz bəndi azalaraq 21,7 faiz təşkil edəcək. Həmin xərclərin ümumi məbləği 4,298 milyard manat səviyyəsində proqnozlaşdırılır. Bu sahələr üzrə xərclərin mütləq məbləğində də son dərəcə cüzi artım nəzərdə tutulur. Belə ki, 2012-ci ilə nisbətən gələn il sosial sektora daxil olan və yuxarıda adları qeyd olunan 4 funksional bölmə üzrə xərclərin məbləğində cəmi 83,6 milyon manat və ya 1,9 faiz artım olacaq. Öz növbəsində, səhiyyə xərclərində cəmi 0,5 faiz (3,6 milyon manat), təhsil xərclərində 1,2 faiz (18,9 milyon manat), sosial müdafiə xərclərində 1,5 faiz (27,9 milyon manat) artım proqnozlaşdırılır.Illik inflyasiya büdcənin sosial xərclərinin artım tempini əhəmiyyətli dərəcədə üstələyəcək. Gələn il büdcədən sosial səhələrə ayrılan vəsaitlərin 1321 milyard manatı və ya 30,7 faizi həmin sahələrdə çalışan işçilərin əmək haqqına, 1689,3 milyard manatı yaxud 39,3 faizi isə qanunvericiliyə uyğun olaraq müxtəlif sosial qruplar üçün nəzərdə tutulmuş müavinət, təqaüd və digər sosial ödənişlərə xərclənəcək. Bilavasitə maaş və ya sosial ödənişlərlə bağlı xərclərin artım tempi- nin inflyasiyanın proqnozlaşdırılan artım tempinə uyğun proqnozlaşdırılması va- cibdir. 2013-cü ilə Azərbaycan hökuməti orta illik inflyasiyanı 5,7 faiz səviy- yəsində proqnozlaşdırdığı halda, sosial xərclər üzrə cəmi 1,9 səviyyəsində artımın nəzərdə tutulması əsaslandırılmayıb. Dövlət idarəetmə, hüquq-mühafizə və məh- kəmə hakimiyyəti oranlarının saxlanması xərcləri 19,1 faiz artırılıb. 2013-cü ildə ali və mərkəzi hakimiyyət orqanlarının saxlanmasına dövlət büdcəsindən 336,2 milyon manat xərclənməsi proqnolaşdırılır. Bu, əvvəlki dövrlə müqayisədə 109,9 milyon manat və ya 48,5% çoxdur. Bundan əlavə, gələn il məhkəmə hakimiy- yətinin və hüquq-mühafizə sisteminin maliyyələşdirilməsinə 1 milyard 83 milyon manat vəsait ayrılması nəzərdə tutulur ki, bu bu 2012-ci ilə nisbətən 117,5 milon manat və ya 12,2 faiz çoxdur. Lakin ayrı-ayrı orqanlar üzrə xərclərin artımı bir-bi- rindən kəskin fərqlənir. Məsələn, məhkəmə orqanlarının saxlanması üzrə 58,5 mil- yon manat proqnozlaşdırılır ki, bu əvvəlki ilə nisbətən 31,7 faiz və ya 14,1 milyon manat çoxdur. Ən yüksək artım polis (Daxili İşlər Nazirliyi və Daxili İşlər Na- zirliyinin Daxili Qoşunlar Baş İdarəsi birlikdə) sisteminin xərclərində müşahidə olunur. Belə ki, gələn il polis orqanlarının saxlanmasına dövlət büdcəsindən 500,0 milyon manat xərclənməsi nəzərdə tutulur ki, bu 2012-ci illə mü 136,6 milyon manat və ya 37,6 faiz çoxdur. Ümumilikdə, 2013-cü ildə dövlət idarəetmə, hüquq- mühafizə və məhkəmə hakimiyyəti oranlarının saxlanmasına 1,419 milyard manat xərclənəcək ki, bu əvvəlki dövrə nisbətən 227,4 milyon manat və ya 19,1 faiz çoxdur. Göründüyü kimi, bütövlükdə sosial sfera üzrə xərc artımı ali və mərkəzi ha- kimiyyət orqanlarının saxlanması üzrə xərclərin artımından 26,3 milyon manat və ya 31,4 faiz, məhkəmə hakimiyyəti və hüquq-mühafizə orqanları üzrə xərc artı- mından isə 33,9 milyon manat yaxud 40,5 faiz azdır. Prof. Dr. Cihan Bulut, Elçin Süleymanov 176 Büdcənin ayrı-ayrı bölmələri üzrə xərclərin artım templəri arasında kəskin fərqlər mövcuddur. 2012-ci ilə nisbətən gələn ilin dövlət büdcəsində «Ümumdöv- lət xidməti» bölməsi üzrə xərclər 52,7 faiz, “İqtisadi fəaliyyət”lə bağlı xərclər 48,4 faiz, “Nəqliyyat və rabitə” xərcləri 27.1 faiz artdığı halda, “Tikinti” bölməsi üzrə 19,7 faiz, “Səhiyyə” xərcləri cəmi 0,5 faiz, “Təhsil” xərcləri 1,2 faiz, «Sosial mü- dafiə və təminat» xərcləri 1,5%, «Kənd təsərrüfatı» bölməsi üzrə xərclər 4,5 faiz artımla proqnozlaşdırılıb. Xərc artımlarının belə qeyri-bərabər baş verməsinin nəticəsidir ki, 2012-ci ilə nisbətən gələn il üzrə dövlət büdcəsinin genişlənən xərc- lərinin 1 milyard 762,2 milyon manatı və ya 82,4 faizi 2 bölmənin - ümumdövlət xidməti və tikinti bölməsinin payına düşür. Dövlət borcuna və öhdəliklərinə xidmət edilməsi ilə bağlı xərclər 2,5 dəfə ar- tıb. 2013-cü ildə dövlət borclarının və öhdəliklərinin qarşılınması mqsədilə 780,7 milyon manat xərclənməsi proqnozlaşdırılır. Bu, 2012-ci illə müqayisədə 468,3 milyon manat və ya 2,5 dəfə çoxdur. Öz növbəsində, dövlət borcunun ödənilməsi ilə bağlı xərclərin ümumi büdcə məxaricində payı əvvəlki dövrə nisbətən 2,2 faiz bəndi artaraq 1,8 faizdən 4%-ə yüksəlib. Müstəqillik dövründə ilk dəfədir ki, büdcə vasitəsilə dövlət borclarının ödənilməsinə bu həcmdə vəsait ayrılır. Dövlət borcu üzrə xərclərin 647,3 milyon manatını və ya 82,5%-ni xarici borclar, yerdə qalan hissəsini isə daxili borclar təşkil edəcək. Dövlət büdcəsinin hökumətin borc və öhdəliklərilə bağlı xərclərinin bu cür kəskin artımı son illər xarici borclanmaların sürətlə genişlənməsidir. Məsələn, Azərbaycanın xarici dövlət borclarının həcmi əgər 2010-cu ildə 3,4 milyard ABŞ dolları təşkil edirdisə, təxminən 2 il ərzində həmin vəsaitlərin məbləği 1,7 milyard ABŞ dolları və ya 49 faiz artaraq 5,1 milyard dollara çatıb. 2013-cü ildə xarici dövlət borcu üzrə xərclərin 164,6 milyon manatı faiz ödənişlərinə, 482,7 milyon manatı isə əsas borc üzrə ödənişlərə yönəldiləcək. 2013-cü ildə dövlət büdcəsindən yerli büdcələrə 5,2 milyon manat və ya ötən il müqayisədə 0,2 milyon manat çox vəsait ayrılacaq. MBQ-nin apardığı qiymətlən- dirmələr göstərir ki, bələdiyyələrin özlərinin son dərəcə məhdud maliyyə resurs- larına malik olduğu şəraitdə yerli sosial-iqtisadi problemlərin effektiv həlli baxı- mından mərkəzi büdcədən bələdiyyələrin maliyyə ehtiyaclarının qarşılınması üçün daha çox resurs ayrılmasına ehtiyac var. İnvestisiya xərclərinin büdcə xərclərində payı 35 faizdir. Belə ki, 2013-cü ildə əsaslı vəsait qoyuluşlarının dövlət büdcəsinin ümumi xərclərində payı əvvəlki dövrlə müqayisədə 2,2 faiz bəndi artaraq 35 faizə yüksələcək. 2012-ci ilin proq- nozu ilə müqayisədə gələn ilin dövlət büdcəsindən investisiya layihələrinin maliy- yələşdirilməsinə 1 milyard 140,1 milyon manat və ya 19,7 faiz çox vəsait ayrılması nəzərdə tutulur. Həmin xərclərin mütləq ifadədə məbləği 6 milyard 934 milyon manat təşkil edəcək. Büdcə investisiyalarının əhəmiyyətli hissəsi kommunal infra- Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|