Qarabağda həlak olmuş şə
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
ilqar Məmmadov tədbirlər avtoritar üsullardan, metodlardan istifadə etməklə həyata keçirilir, cəmiyyətə, ayrı-ayrı qruplara, təbəqələrə və insanlara zorakı üsullarla təsir göstərilir. Bu baxımdan Türkiyədə M.K.Atatürkün yaratdığı rejim. Çilidə Pinoçetti rejimi islahatçı avtoritarizm kimi xarakterizə olunur. Avtoritarizmin yaranmasına təsir göstərən bir sıra amillər var. Həmin amilləri ümumiləşdirilmiş şəkildə aşağıdakı kimi açıqlaya bilərik: -
avtoritetlərə, standart tələblərə və qaydalara tabeçilik psixologiyasının və düşüncə tərzinin hakim olduğu ənənəvi cəmiyyətin qorunub saxlanması; -
ictimai həyatın və fərdlər arasında əlaqələrin asimmetrik xarakterli münasibətlər əsasında tənzimlənməsinin stereotip kimi sosial münasibətlər iyerarxiyasının bütün səviyyələrində özünə yer alması;
-
siyasi mədəniyyətin patriarxal və təbəəçi tiplərinin qorunub saxlanması və bu səbəbdən əhalinin siyasi sistemə aktiv təsir göstərmək iradəsinə malik olmaması; -
ciddi təsir göstərməsi; -
vətəndaş cəmiyyətinin inkişaf etməməsi; -
ictimai və siyasi münasibətlərdə demokratik ənənələrin yerinin zəif olması; -
-
hüquqi mədəniyyətin aşağı səviyyədə olması, hüquqa inamsız münasibətin cəmiyyətdə özünə geniş yer alması. Qeyri-demokratik rejimlərin yaranması, mövcud olması yalnız siyasi proseslərlə və siyasi xarakterli amillərlə şərtlənmir. Həmin rejimlərin formalaşmasına və mövcud olmasına etno- mədəni ənənələr və stereotiplər, ictimai-tarixi faktorlar, etno-psi- xoloji amillər, sosial xarakterin dominantası da ciddi təsir göstərir. Patriarxal-təbəəçi şüur tipinin inkişaf etməsi, tərbiyə metodlarının avtoritar üsullarla həyata keçirilməsi və avtoritar xarakterin formalaşmasına istiqamətlənməsi, insanlar arasında bərabərsizliyin mürəkkəb qaydada institutlaşdırılması və s. həmin 312 Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi amillər sırasına daxildir. Bütün bu amillər avtoritarizm ruhunu ictimai həyatın bütün sahələrinə aşılamaqla cəmiyyətdə avtoritar tiplər iyerarxiyasını yaradır. Valideynlər, yaşca və statusca böyük olanlar, vəzifə səlahiyyətlərinə malik olan şəxslər, fövqəltəbii qüvvələr həmin iyerarxiyaya daxildir. Belə vəziyyətdə statusca qeyri-bərabər olanların aşağıdan yuxarıya doğru avtoritetlərə tabe olması məziyyət hesab olunur. Bu baxımdan, Teodor Adorno yazır ki, avtoritar tabeçilik avtoritet kimi qəbul edilən fiqurlar cərgəsi, yəni valideynlər, böyüklər, başçılar və s. qarşısında özünü göstərən geniş şaxəli bir mövqe kimi təzahür olunur və «sözsüz ki, cəmiyyətdə antidemokratik potensialın yaranmasına əhəmiyyətli dərəcədə rəvac verir. Belə ki, bu cür vəziyyət insanı kənar qüvvələr tərəfindən manipulyasiya oluna bilən varlığa çevirir».'' ' Адорно Теодор. Исследование авторитарной личности. М., 2001, S.
56.
313 ilqar Məmmədov MÖVZU: DÖVLƏTİN FUNKSİYALARI § 1. DÖVLƏTİN FUNKSİYALARININ ÜMUMİ XARAKTERİSTİKASI İctimai münasibətlərin tənzimlənməsi və
cəmiyyətin bütövlüyünün təmin edilməsi dövlətin əsas vəzifələrindəndir. Həmin vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün dövlət orqanları fəaliyyət göstərir. Dövlət, bu mənada, funksional bir sistem və ya funksional mexanizmdir. Dövlət
ictimai münasibətlərin tənzimlənməsi fəaliyyətini həyata keçirərkən təsir etdiyi sahələrə müvafiq olaraq onun əsas fəaliyyət sahələri və istiqamətləri meydana gəlir. Dövlət
hakimiyyətinin, dövlət
idarəetməsinin həyata
keçirilməsinin özü, sözün geniş mənasında, dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi deməkdir. Dövlət hakimiyyətinin, dövlət idarəetməsinin həyata keçirilməsi bilavasitə dövlətin varlığını təsdiq edən fəaliyyət olmaqla dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi vasitəsi ilə ictimai həyatın, ictimai münasibətlərin müxtəlif sahələrində konkretləşir, dövləti real hadisəyə, ictimai xarakterli bir gücə çevirir, onu obyektivləşdirir. Dövlətin fəaliyyəti kortəbii, məqsədsiz, sporadik xarakterli fəaliyyət olmayıb onun mahiyyətinə, məqsəd və vəzifələrinə, sosial təyinatına uyğun gəlir. Beləliklə, dövlətin funksiyaları onun mahiyyətindən, məqsəd və vəzifələrindən irəli gələn fəaliyyət istiqamətləri kimi təzahür olunur. Həmin fəaliyyət istiqamətləri birbaşa dövlətin məqsəd və vəzifələrinin həyata keçirilməsinə xidmət etməklə bərabər, onun mahiyyətini, həmçinin dövlət hakimiyyətinin xarakterini ifadə edir. Dövlətin funksiyalarının, onun məqsəd və vəzifələrinin həyata keçirilməsinə xidmət etməsi onların bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə olması və qarşılıqlı olaraq bir-birinə təsir göstərməsi ilə müşayiət olunur. t
Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|