Qarabağda həlak olmuş şə
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
ilqar Mammədov lələrin dairəsinin genişləndirilməsinin, yəni onlara əlavələr edilməsinin mümkünlüyü müəyyənləşdirilir.'' Məhdud səlahiyyətli parlamentlər dəqiq müəyyənləşdirilmiş səlahiyyətlər çərçivəsində fəaliyyət göstərir və qanunvericilikdə onların genişləndirilməsi nəzərdə tutulmur. Fransanın və onun müstəmləkəsi olmuş bir sıra Afrika ölkələrinin, o cümlədən bəzi Asiya ölkələrinin (məsələn, İran İslam Respublikası) parlamentləri məhdud səlahiyyətli parlamentlər qrupuna aiddir. Məşvərətçi parlamentlər isə, əsasən, ərəb ölkələrinin bir qismində mövcuddur. Onlardan bəziləri monarxın razılığı ilə qanunlar qəbul edir, başqa bir qismi isə, ümumiyyətlə, qanunlar qəbul edə bilmir. Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanında belə aktlar məşvərətçi şurada (Əş-şura) müzakirə olunur, kral trəfindən isə qəbul edilir.2 Parlament tərəfindən ümumxalq təmsilçiliyinin yüksək səviyyədə həyata keçirilməsi və onun işinin keyfiyyətli olması üçün parlamentə seçiləcək şəxslərlə əlaqədar müəyyən senzlər nəzərdə tutulur və bu senzlər obyektiv çatışmamazlıqların aradan götürülməsinə xidmət edir. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əsasən, ikili vətəndaşlığı, başqa dövlətlər qarşısında öhdəliyi olan, icra və məhkəmə hakimiyyətləri sistemində qulluq edən, pedaqoji və yaradıcılıq fəaliyyəti istisna olmaqla, ödənişli fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər, din xadimləri, fəaliyyət qabiliyyətsizliyi məhkəmə tərəfindən təsdiq edilmiş şəxslər, ağır cinayətlərə görə məhkum olunmuş şəxslər, məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü ilə azadlıqdan məhrumetmə yerlərində cəza çəkən şəxslər istisna olmaqla, yaşı 25-dən aşağı olmayan hər bir vətəndaş parlamentə seçilə bilər. Bundan əlavə, qanunvericilik qaydasında parlamentarilərin hüquq və vəzifələri müəyyənləşir, millətin nümayəndəsi və ali orqanın üzvi kimi onlara parlament immuniteti verilərək deputat toxunulmazlığına təminat yaradılır. Demokratik ölkələrin qanun- '' Əsgərov Ziyafət. Konstitusiya hüququ. S. 341. 2 Çirkin V.Y. Xarici ölkələrin kostitusiya hüququ. S. 322. 420 Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi vericiliyində parlamentin üzvləri üçün indemnitet də nəzərdə tutulur. İndemnitet, ilk növbədə, parlamentarinin öz mandatı üzrə fəaliyyətini həyata keçirərkən hərəkətinə və sözlərinə görə məsuliyyətə cəlb olunmaması kimi başa düşülür. Məsələn, İspaniya konstitusiyasında deyilir ki, deputatlar və senatorlar öz funksiyalarını həyata keçirərkən ifadə etdikləri fikirlərinə, sözlərinə görə toxunulmazdırlar. Lakin parlamentari indemnitetdən sui-istifadə etdiyi halda onun məsuliyyəti yaranmış olur. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında da parlamentin deputatlarına toxunulmazlıq statusu verilmiş, onlar üçün indemnitet nəzərdə tutulmuşdur. Konstitusiyanın 90-cı maddəsində göstərilir ki, səlahiyyət müddəti ərzində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının şəxsiyyəti toxunulmazdır. Konstitusiyanın 91-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları Azərbaycan Respublikası Milli Məclisindəki fəaliyyətinə, səsverməyə və söylədiyi fikrə görə məsuliyyətə cəlb oluna bilməzlər. Razılıqları olmadan onlardan bu hallarla əlaqədar izahat, ifadə tələb edilə bilməz. Parlament, ikipalatalı parlamentlərdə isə parlamentin palatalarının hər ikisi səlahiyyəti müddətində müxtəlif komitələr, komissiyalar yaradır. Komissiyalar (komitələr) parlamentin başlıca funksiyasının həyata keçirilməsinə köməklik göstərmək məqsədi ilə qanunvericilyin müvafiq sahələri üzrə yaradılır. Komissiyaların sayı müxtəlif olur. Onlar parlamentin fəaliyyətindəki peşəkarlığı təmin etməyə xidmət edir və iki əsas növə bölünür: daimi komissiyalar və müvəqqəti komissiyalar. Parlamentin qanunvericilik fəaliyyətində daimi komissiyalar mühüm rol oynayır. Daimi komissiyalar parlamentin və ya parlamentin aşağı palatasının bütün səlahiyyət müddəti ərzində, bəzi hallarda isə yalnız bir sessiya ərzində fəaliyyət göstərir. Hər hansısa bir məsələnin araşdırılması və ya konkret qanun layihəsinin hazırlanması məqsədi ilə, həmçinin xüsusi diqqət yetirilməsi tələb
olunan məsələlərlə bağlı müvəqqəti komissiyalar-istintaq, təftiş, redaksiya və s. komissiyalar yaradılır. 421 ilqar Məmmədov Daimi komissiyalar bir növ qanunvericilik sahələri üzrə ixtisaslaşmış komissiyalardır. Bu növ komissiyaların əsas təyinatı qanun layihələrinin hazırlanması, ilkin analizi və müzakirəsi, layihələrin üzərində iş aparılması ilə bağlıdır və onların mövcudluğu qanunvericilikdə ortaya çıxan xüsusi məsələlərdən, konkret faktorlardan asılı deyil. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əsasən, daimi komissiyalar; 1)
müzakirəsini təşkil edir və Milli Məclisdə baxılmasına dair rəy verir, qanun və qərar layihələri hazırlayır; 2)
daxil olmuş təklifləri ümumiləşdirir və Milli Məclisə təqdim edir; 3)
birinci və ikinci oxunuşda qəbul edilmiş qanun layihələri üzərində iş aparır və onları üçüncü oxunuşa hazırlayır; 4)
səlahiyyətlərinə daxil olan məsələlərə baxır və rəy verir; 5)
Milli Məclisin qanunvericilik işləri planına dair öz təkliflərini verir;
6)
ildə iki dəfə-yaz və payız sessiyalarının əvvəlində öz işi barədə hesabat verir. İcra hakimiyyəti orqanları (dövlət idarəetmə orqanları). Elmi ədəbiyyatda icra hakimiyyəti iki aspektdən; hüquqi və politoloji baxımdan şərh edilir. Hüquqi baxımdan icra hakimiyyəti dövlət idarəetmə subyektlərinin kimlərisə öz iradəsinə tabe etmək, onları idarə etmək, müvafiq aktlar qəbul etmək, təşkilati işləri həyata keçirmək hüququ və imkanı kimi başa düşülür. Politoloji baxımdan isə icra hakimiyyəti hakimiyyətin digər qolları ilə birlikdə vahid dövlət orqanizmini təşkil edən, onlardan təsirlənməklə idarəetmə qərarlarını qəbul edən siyasi-hüquqi hadisələr kompleksi, vahid dövlət hakimiyyətinin yarımsistemi kimi izah edilir. Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi üçün bu yanaşmaların hər ikisi müəyyən əhəmiyyət kəsb edir. Hər iki yanaşma bu elmin pred- metinə və metodologiyasına uyğun şəkildə nəzərə alınır, nəzəriyyə üçün mühüm olan tərəflərinin ümumiləşdirilməsi aparılır. 422 Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|