Qaraqalpaq indd
Yüklə 8,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nizami Tağısoy Qaraqalpaq ədəbiyyatı
- 4.Tolıbay Kabulov yaradıcılığında vətənpərvərlik motivləri
Nizami Tağısoy Qaraqalpaq ədəbiyyatı 274 275 «Qırx qız» (digər müəlliflə birlikdə) və s. pyesləri onu qaraqalpaq səhnə sənətinin ən istedadlı müəllifləri sırasına çıxarmışdır. İ.Yusupov ədəbiyyata xalq həyatının bütün tərəflərini dərindən bilən bir insan kimi gəlmişdir. Onun əsərlərində dövrün nəbzi və hər bir qaraqalpağın ürək döyüntüsü vardır. İ.Yusupova böyük şöhrət gətirən isə onun «Xoşbəxtlik lirikası», «Şərqdən gələn səyyah», «Düşüncələr», «Yeddi aşırım», «Səhra romantikası», «Könül könüldən su içər», «Seçil miş əsərləri» və digər kitablarıdır. İ.Yusupovun oxu- cuları heç də Qaraqalpaqstanla bitib tükənmir. Onun əsərlərini Özbəkistanda, Qırğızıstanda, Rusiyada və digər respublikalarda böyük həvəslə oxuyurlar. İ.Yusupovun yaradıcılığı üçün fəlsəfi təfəkkür, dərin düşüncə, psixologizm, incə lirizm, obrazlılıq, zəngin xalq dili, yenilik, şeirin zərgər dəqiqliyilə naxışlanmasıdır. Şairin yaradıcılıq kredosu məhz onun aşağıdakı sətirlərində yaxşı görünür: Lap sən yaddan çıxar – olmusan sair, Hecan ürəklərdə yaşayır, şair! Yaddan çıxarsan ki, insan oğlusan – Bənddə yalan varsa – deyilsən şair! Hələ 1987-ci ilin mayında Almaz Binnətova “Ədəbiy yat və İncəsənət” qəzetində çap etdirdiyi “Qaraqalpaq şairi İbrahim Yusupov” adlı məqaləsində şairin yaradıcılığını nəzərdən keçirərkən yazırdı: “İbrahim Yusupovun poeziyasın da insana, həyata məhəbbət hissi güclüdür, təmizdir, səmimidir. O, poeziyaya gəldiyi ilk günləri belə xatırlayır: “Anam bir çox zəhmətkeş, mehriban, köhnə dünya anlayışlı qaraqalpaq qadınlarından biri idi. Lakin mənə qəzetdə çap olunmuş ilk şeirimə anamın təbii, sadəlövh və səmimi münasibəti müqəddəs bir xeyir dua təsiri bağışladı. Anamın bu xeyir- duası ilə mən Poeziya dünyasına gedən cığırla böyük bir axtarışa yollandım”. Şair bu axtarışda şeirləri, poemaları pyesləri, məqalələri, tərcümələri, elmi tədqiqat əsərləri ilə ən böyük poetik kəşflər edə bildi. Poeziya dünyasına yol şairin taleyinin xoşbəxt uğuru oldu”. 16 Səhranın isti nəfəsi İ.Yusupovun «Kərtənkələnin gözləri» şeirində koloritli görüntü yaradır, burada kərtənkələnin gözü sanki səhrada gedən maşınların işıqları kimi əks olunur. Ənənəyə görə qaraqalpaq şairlərinin fəlsəfi lirikası canlanmış peyzaj vasitəsilə ümumi məişət məsələlərini, xalqın mənəvi simasını, onun milli xüsusiyyətlərini əks etdirir. Yeni məzmun, həm də bu şeirlərdə ənənəvi məişət mərasimləri, gül, səhra otları və kolluqları ilə əks olunur, şair heyvanlardan də vəni, atı əsərlərində xüsusi şəkildə təqdim edir. Canlı, dözüm lü, daim rütubət axtaran saksaul ağacının təsviri də İ.Yusu povun «Saksaul» şeirində daha görümlü əks olunmuş- dur. İ.Yusupovun özünəməxsus metaforik priyomdan istifa- dəni biz həm də digər qaraqalpaq şairi Maten Seyitniyazovun «Köklər» şeirində tapırıq. İbrahim Yusupovun, demək olar ki, bütün əsərləri maraq- la oxunur. Onların sırasında «Səhra xəyalları», «Tomiris», «İlham pərisi», «Əsrin gedişi», «Qara papaq haq qında dastan», “Köhnə fontan hekayəti”, «Eyni mənbədən» və s. əsərləri yer tutur. «Səhra xəyalları» - Üstyurd yaylasının qaz və neftçıxaranları haqqında romantik poemadır. Bu əsər əmək haqqında lirik poema kimi yazılmışdır və məhz əsər burada təbiətin özü, əməkçi insanın himni kimi səslənir. Poemanın bədii forması şairin ideyaları ilə son dərəcə həmahəng şəkildə qələmə alınıb və o qədər mükəmməldir ki, bu qaraqalpaq poeziyasının incilərindən birinə çevrilə bilmişdir. İ.Yusupovun yaradıcılığında həm də poetik publisisti- ka mühüm yer tutur. Onun əsərlərində qaraqalpaq cəmiy- Nizami Tağısoy Qaraqalpaq ədəbiyyatı 276 277 yətinin əməkçi insanları, onların gələcək problemləri aparıcı mövqedə dayanır. İ.Yusupovun poeziyası üçün xəlqilik, intellektuallıq, fəlsəfilik başlıca şərtdir. Onun yaradıcılıq fərdiliyi ona nəinki şair kimi məşhurluq gətirmiş, həm də onu insanların gözündə ictimai xadim kimi ucaltmışdır. İ.Yusupov nəinki istedadlı şair, həm də son dərəcə bacarıqlı tərcüməçi idi. O, müxtəlif dövrlərdə qaraqalpaq dilinə qırğız və noğay xalq nəğmələrini, Xəyyamın, Hafizin, Nəvainin qəzəllərini, Şeksprin, Şillerin, Bayronun, Hötenin, Heynenin, Puşkinin, Lermontovun, Blokun, Şevçenkonun, Mitskeviçin, Neruda nın, Tukayın, M.Kərimin, Zülfiyyənin və digər dünya ədəbiyyatı klassik lərinin çoxsaylı əsərlərini tər cümə etmişdir. Onun mütərcimlik yaradıcılığında həm də Azər baycan mütəfəkkiri M.F.Axundzadənin «Şərq poe ma- sı…» xüsusi yer tutur ki, qaraqalpaq oxucuları bu əsərlə 1966- cı ildə «Amudərya» jurnalının səhifələrində tanış olmuşlar. Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, İ.Yusupov Azərbaycan, qırğız, noğay, özbək və digər türk xalqlarının yaradıcı irsinə məhəbbətlə yanaşmış və eyni zamanda fars, ingilis, alman, polyak, rus, ukrayna, özbək, tatar, başqurd və digər xalqların da yaradıcılığını yüksək qiymətləndirmişdir. Ali məktəbdə elmi-pedaqoji fəaliyyətlə məşğul ola-ola İ.Yusupov orta məktəbin X sinfi və pedaqoji institut tələbələri üçün «Qaraqalpaq sovet ədəbiyyatı» kitabını nəşr etdirmiş və eyni zamanda Moskvada rus dilində çap olunmuş 3 cildlik “Qaraqalpaq Sovet ədəbiyyatı» və “Çoxmillətli sovet ədə- biyyatı” kitabının müəlliflərindən biri olmuşdur. İ.Yusu povun qələminin məhsulu çoxsaylı məqalələr, çıxışlar və əsərlərdir ki, onlar qaraqalpaq ədəbiyyatının, ədəbiy yatşünaslığının, ədəbi əlaqələrinin bu və digər aktual problemlərinə həsr olunmuşdur. 4.Tolıbay Kabulov yaradıcılığında vətənpərvərlik motivləri Qaraqalpaqstanda və onun hüdudlarından çox-çox kənarda yaradıcılığı son dərəcə populyar olan şairlərdən biri də Tolıbay Kabulovdur (1939). O, Qaraqalpaqstanın Taxtakupır (indiki Qara-Uzək) rayonunda anadan olmuşdur. İlk şeirləri «Жаш Ленинши» («Gənc Leninçi») qəzetinin səhifələrində nəşr olunmuşdur. Kabulov Nökisdə qaraqalpaq dilində işıq üzü görmüş orijinal poetik məcmuələr müəllifidir. Onun əsərləri sırasında ilk növbədə «Qara Buğa», «Mən vuruldum», «Sima», «İnadkar Patulla» və digərlərinin adını çəkmək olar. T.Kabulov qaraqalpaq dilinə digər xalqların ədəbiyyından xeyli əsərlər tərcümə etmişdir. On- ların sırasında özbək dilindən Həmid Alimcanın «Si murq», Mirsəid Mirşəkərin «Qızıl qışlaq», Nikolay Qoqolun «Taras Bulba», Samuel Marşakın «Bizim məhlənin uşaqları», Aqniya Bartonun «Sənin bayramın», Sergey Mixalkovun «Styopa dayı» və digər əsərlər vardır. T.Kabulov xalq ya radıcılığına da olduqca məhəbbətlə yanaşmışdır. Onun «Xəsis qar- daşlar», «Doğma aul haqqında nəğmə», «Kanender haq qında ballada» və digər əsərləri xalq nağıllarının motivləri əsa sında yazılmışdır. Bu da məhz T.Kabulovun xalq yara dıcı lığından geniş istifadə etdiyinin göstəricisidir. T.Kabulovun şeirləri dövrü mətbuatda, xüsusən «Şərq ulduzu», «Gulxan», «Qönçə», «Sovet Qaraqalpaqstanı», «Şərq həqiqəti», «Daşkənd axşamı», «Özbəkistan mədəniyyəti», «Özbəkistan komsomolu», «Lenin bayrağı» və digər bu kimi qəzet və jurnallarda nəşr olunmuşdur. Onlar dəfələrlə özbək, qazax, rus radiosu ilə səsləndirilmişdir. T.Kabulovun şeirləri bir sıra dillərə, o cümlədən, özbək, qazax, qırğız, rus, ukrayna, moldova, uyğur dillərinə tərcümə olunmuşdur. 1978-ci ildə Nökisdə T.Kabulovun «Gələcək gün» 17 kita- Yüklə 8,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|