QəZƏNFƏr paşayev
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
244 misal gətirərək yazır: “Dahiyanə bir sadəliklə deyilmiş bu misralar ölməz bir sənətkarın vətən sevgisidir... Öz şeirinin forma və məzmunu, ideya və qayəsi ilə hal-hazırda Səməd Vurğun qədər xalqımızın ürəyinə yol tapan ikinci bir şairimiz yoxdur”. Girişdə araşdırıcı, ümumiyyətlə, Səməd Vurğun yaradıcılığından, xalq yaradıcılığının, klassik ədəbiyyatın onun yaradıcılığına müsbət təsirindən bəhs edir. “Zəncinin arzuları”, “Muğan”, “Zamanın bayraqdarı”, “Aygün” poemalarını təhlil edir. Şairin “Vaqif”, “Fərhad və Şirin”, “Xanlar” dramlarından söz açır. Hüseyn Alışanov Səməd Vurğun poeziyasına nəzər salarkən onun mürəkkəb inkişaf yollarında yetişdiyini göstərir. Doğru olaraq qeyd edir ki, onun ilk yaradıcılıq dövrü öz mürəkkəb və ziddiyyətli tərəfləri ilə sonrakı yaradıcılıq dövrlərinə nisbətən daha çox tədqiqat incəliyi tələb edir. Məhz buna görə də bu mövzunu seçmişdir. Əsərin I fəsli “Səməd Vurğun şeirinin ilham mənbələri” adlanır. 245 İlk mətbu şeirləri 1924-cü ilə təsadüf edilən Səməd Vurğunun ilk ilham mənbəyi aşıq poeziyası və xalq ədəbiyyatıdır. Səməd Vurğun ömrünün sonuna qədər aşıq poeziyasından ilhamlanmış, aşıq sənəti və sazın sehrindən ayrı düşməmişdir. Təsadüfi deyildir ki, şair yaradıcılığa qoşma ilə başlamışdır. Başına döndüyüm əziz Şikəstə, Dinlə məni halı yaman olmuşam – misraları ilə başlayan bu qoşma şairin ilk mətbu şeiridir. Şeir 1924-cü ildə yazılıb. Tədqiqatçı haqlı olaraq göstərir ki, bu qoşmada həm aşıq şeirinin, həm Vaqif yaradıcılı-ğının, həm də klassik ədəbiyyatın nəfəsi var. “Dağlar”, “Başına döndüyüm” də eləcə. Araşdırıcıya görə xalq ədəbiyyatından, eləcə də aşıq poeziyasından sonra Səməd Vurğun şeirinin ikinci ilham mənbəyi Vaqif poeziyasıdır. Şair Füzuli və Sabirin şeirlərindən və romantik türk şairlərinin əsərlərindən də faydalanmışdır. Hətta sonralar S.Vurğun “20 bahar” adlı şeirində Füzulinin qəzəlini gəraylı şəklinə salaraq öz 246 şeirinin vəzninə uyğunlaşdırmışdır: Möhnət çəmənindən gül dərə-dərə Ucaldı şairin ahı göylərə: “Şəbi-hicran yanar canım, Tökər qan çeşmi-giryanım, Oyadar xalqı əfqanım, Qara bəxtim oyanmazmı?” Füzuli yurdunun qəm səsidir bu, Pərişan bir elin naləsidir bu. Səməd Vurğun Füzulinin S.Ə.Şirvaninin, A.Səh-hətin, M.Hadinin, H.Cavidin, C.Cabbarlının və b. romantik Azərbaycan şairlərinin əsərlərindən təsirlənmişdi. O, H.Cavidə “Günlər ötüşsün” adlı bir qoşma da yazmışdı. Lakin tədqiqatçını göstərdiyi kimi, Vurğunda romantik şair təbiətinin yaranması yalnız klassik şairlərin romantik əsərlərinin təsirinin nəticəsi deyildir. Şairin ilk məhəbbəti baş tutmadığından onun ürəyində küskünlük, bədbinlik, tənhalıq və s. kimi hallar yaranmışdı. Nakam bir məhəbbətin acı xatirələri gənc şairin qəlbini kaman kimi titrədib ağlatmışdı. Bu, şairin yaradıcılığında dərin iz buraxır və yaradıcılığının müəyyən dövrünü əhatə 247 edir. Tədqiqatın II fəsli “Təbiət və sevgi duyğuları” adlanır. Hüseyn Alışanov bu fəsildə təbiət təsvirlərinə yer versə də, əsasən onun nakam məhəbbətindən söz açır. Səməd Vurğunun “Onu görürkən”, “Səni”, “Çəkil”, “Acı gülüşlər”, “Sən satmadınmı?” və s. şeirlərini təhlil edir, onların şairin ilk yaradıcılıq dövrünün ayrılmaz hissəsinə çevrildiyini xüsusi qeyd edir. Mən sənə yar desəm dilim qurusun, Yarı, məhəbbəti sən satmadınmı – misraları üzərində dayanır. Araşdırıcı xüsusi vurğulayır ki, şairin təbiət təsvirinə həsr olunan şeirlərinin canlı alınmasın-da onun Qazax müəllimlər seminariyasını bitirdik-dən sonra (1918-1924) Qazax, Quba və Gəncədə müəllimlik etməsi, ayrı-ayrı bölgələrdə Azərbaycan təbiətinin əlvanlığını görərək duyması olmuş-dur. Bununla belə Hüseyn Alışanov şairin ilk dövr yaradıcılığını təhlil süzgəcindən keçirərək o qənaətə gəlmişdir ki, küskünlük, uğursuz məhəbbət, təbiətə aludəçilik 248 Səməd Vurğunun ilk gənclik şeir--ləri-nin əsas motivləridir. Həmin şeirlər şairin ölü---mündən sonra, 1957-ci ildə “Çiçək” kitabında dərc olunmuşdur. Əsərin II fəslində tədqiqatçı, şairin ictimai-siyasi motivli şeirlərini araşdırır. Gənc tədqiqatçı qeyd edir ki, şairin ilk yaradıcılıq dövrünü onun ya-radıcılıq məramnaməsi olan “Şairin andı” şeiri ilə yekunlaşdırmaq olar. Təsadüfi deyildir ki, S.Vur-ğunun ilk kitabı bu şeirin adını daşıyır. Diplom işinin III fəsli “Sənətkarlıq xüsusiyyətləri” adlanır. Araşdırıcının qəti qənaəti belədir ki, Səməd Vurğun ilhamsız bircə söz də yazmamışdır. Fikrini isbat üçün Mir Cəlal müəllimin şairə həsr etdiyi məqaləsinə istinad edir: “Səməd Vurğun kağız korlamamışdır. O, əlinə qələm aldığı gündən şair yaranmışdır”. Hüseyn Alışanov şairin şeirlərini təh-lil edərək maraqlı nəticəyə gəlir: Səməd Vurğun şeirinin ən başlıca bədii məziyyətlərindən biri onun təbiiliyidir. Sənətdə təbiilik istedadın hə---qi-qiliyinə və böyüklüyünə Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|