Qubadlinin yer- yurd adlari (mononimleri). pdf
Yüklə 18,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
25 gürşad düşdüyünün nəticəsində çay həddən çox artıb – çoxalır. İstər Bərgüşad çayı, istərsə də Həkəri çaylarının sularından geniş əkin sahələrinin suvarılmasında isti- fadə olunur. Əvvəllər Bərgüşad çayı sahilində yaşayış məntə- qələrinin əhalisi həmin sulardan içim suyu kimi istifadə edirdilər. Lakin sonradan Sisyan rayonu ərazisində olan Dəstəyirddə çıxarılan qazıntıların, zəhərli maddələrin ermənilər tərəfindən çaya axıdıldığından, həmin suların (çayda olan) içim suyu kimi istifadəsi mümkünsüz olmuşdur. Qubadlı kəndi XIX əsrin birinci yarısında çayın sağ sahilində, Dəf düzü deyilən yerdə quzey hissəsində olub. Onların əkin sahəsinin çox hissəsi isə çayın sol sahilində olmuşdur. Körpü olmadığına görə, çayın daşqın vaxtında becərmə apara bilmədiklərindən sol sahilə köçüb kənd salmışlar. Çayın sağ sahilində Dəf düzü deyilən yerdə baramaqurdu bəsləyib məhsul (ipək) alırmışlar. Ona görə də həmin yerə Dəf düzü deyilir. Həmin yerin yaxınlığında böyük sahə tutan tut bağı var. Bağın içərisində də barama saxlanan dəflər var idi. Bizim yerli etnologiyada ona dəf, bir qədər balacasına isə dəfcə deyilir. 26 Qubadlı rayonu Ermənistanın Qafan, Gorus ra- yonları ilə 82 km məsafədə həmsərhəddir. 1882-ci ildə Qubadlıda ilk realnı məktəbi açılıb. Sonradan bu məktəbə onu təşkil edən Həsən bəyin məktəbi deyilmişdir. Məktəbin 1984-cü ildə 100 il- liyi, 1996-cı ildə isə Sumqayıtda 115 illiyi çox geniş qeyd olunmuşdur. Qubadlı şəhərində çayın hər iki sahilində, yüksək mərtəbəli binalar, məktəblər, mədəniyyət ocaqları, parklar var, hər iki sahilini bir-biri ilə əla- qələndirən çox möhkəm bünövrəli körpülər tikil- mişdir Bu mənada Qubadlını Macarıstanın paytaxtı kiçik Budapeşt şəhərinə bənzətmək olar. Qubadlıda olan asfalt döşənmiş küçələr, səkilərin hər iki tərəfindəki yaşıllıqlar, gecələr elektrik işığının par- laqlığı şəhərə xüsusi gözəllik verirdi. Böyük fransız yazıçısı Aleksandr Düma “Qafqaz səfəri” əsərində yazır “...Bu xalq vaxtilə müzəffər olmuş, ürəyində indinin özündə də döyüşkən olaraq qalır. Hər hansı azərbaycanlı ilə bir şey barədə sövdələşəndə ondan imzalanmış sənəd tələb etməyə ehtiyac yoxdur. Söz verdi, qurtardı”. Bu hikmət dolu sözləri Azərbaycanın bir parçası olan Qubadlıya da şamil etmək olar. Qubadlı Odlar diyarının od ürəkli balası, qəhrəmanlıq qalasıdır. 27 Azərbaycan dünyanın gözəllik diyarıdır. Bəlkə, qənirsiz gözəlliyinə göz dikənlər onun mənəvi sərvə- tini də daşıyıb aparıblar? Bəlkə, şəhərləri, kəndləri dönə-dönə alt-üst edilən, yurduna-yuvasına od vuru- lan bir ölkənin tarixi də neçə yol yandırılmışdır? Mənim xalqım buna görəmi öz şanlı tarixinə dərdli muğamlarında, mahnılarında, nisgilli bayatılarında əbədi ömür vermişdir?! “Kəsmə şikəstə” Vətən ikiyə bölünəndəmi, “Qarabağ şikəstəsi” bayrağımıza qara dağ basılandamı yaranmışdır? Bəli, bütün bunlar səbəbsiz deyildir. Xalqımız özünün zəngin folklo- runu da, musiqisini də, daş əsərlərini də canlı, əbədi bir tarix kimi yaratmışdır. Vətənin hər yerində olduğu kimi, Qubadlı torpağına da səpələnmiş tarixin daş yaddaşları, abidələr uzaq-uzaq keçmiş- lərdən xəbər verir. Görünür, ulu babalar bu abidələri daha etibarlı tarix hesab etmişlər. Tarixin hər bir dövründə olduğu kimi, ötən yüzillikdə də Azərbaycanın başına çox müsibətlər gəldi. Elə bil ki, torpağın Babək, Koroğlu yurdu olduğu zalımların yadından çıxmışdı. Zülm ərşə dayandı. Səbri tükənən Vətən oğul istədi. Qubadlı torpağında sanki güclü bir zəlzələ qopdu. Bu zəlzələnin dalğası ərazinin hər yerinə yayıldı. Torpaq zalımların ayağının altında dayanmırdı... İnildəyirdi. Yazı düzündə dəliqanlı bir cavanın 28 əlindəki dəyənək azğınlaşmış bir zalımın kürəyinə çırpıldı. Tilsim qırıldı. Sehrli qapılar açıldı. Bu, cana doymuş, boğaza yığılmış bir xalqın öz igid oğlunun – Nəbinin qəlbində partlayan qəzəbi idi. Bu, illərdə güc toplayan vulkanın “lapdan püskürməsi” idi. Nəbi Bozatın belinə şığıdı, Aynalını havada oyna- daraq öz xalqına güvəndi. “Aslanın erkəyi, dişisi olmaz” – demişlər. Nəbi- nin vəfalı ömür yoldaşı, sədaqətli silahdaşı Həcər də atlanıb qəhrəmanın səsinə səs verdi. Koroğlu ürəkli, Babək qeyrətli, Cavanşir hünərli Azərbaycan oğulları Qırat misallı, Dürat misallı atla- rın belinə qalxdılar. Hər biri zamanın tələbinə, xalqın çağırışına səs verdi. Azərbaycan oğulları hər tərəfdən axışıb Nəbinin dəstəsinə qoşuldular. 20 il- dən çox bir müddətdə ədalətsiz quruluşa qarşı vuruşdular, xalqın qisasını aldılar. İlləri, əsrləri yaşadan igidlər, dahilərdir. Qaçaq Nəbi XIX yüzilliyi şöhrətləndirən, onu tarix boyu yaşadan igidlərdən biridir. Dahi insanlar xalqını, və- tənini, yurdunun tarixini kitabların səhifələrində şöhrətləndirirlər. Belə səhifələrdən biri də ACE-nin III cildinin 104-cü səhifəsidir. Oradakı odlu sətirləri oxuduqca yurdunla, torpağınla, onun igidləri ilə fəxr edirsən. “Nəbi Alı oğlu (təqribən 1854, Zəngəzur qəzasının Aşağı Mollu kəndi indiki Qubadlı rayo- 29 nunda) – 12.03.1896. Larni k. (İran Azərbaycanı) – XIX əsrdə Azərbaycanda məşhur kəndli hərəkatı başçısı, xalq qəhrəmanı... Xalq kütlələrinin məna- feyini müdafiə etməsi və fövqəladə şəxsi igidliyi Qaçaq Nəbiyə böyük şöhrət qazandırmışdı. Çar hökuməti Qaçaq Nəbiyə qarşı polis, kazak dəstələri göndərirdisə də onu ələ keçirə bilmirdi. 20 il ərzində Qaçaq Nəbinin dəstəsini məhv etmək üçün görülən bütün tədbirlər müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. I. 2. Əhalisi, sosial-iqtisadi inkişafı Qubadlıda 94 yaşayış məskəni vardı. Sahəsi 802 km 2 , əhalisi 30 min nəfər idi. (1988-ci il, 1 yanvar). Dünyəvi təhsilə ikisinifli bir rus-tatar məktəbi ilə başlayan Qubadlıda erməni işğalından əvvəl 21 orta, 26 səkkizillik, 15 ibtidai, bir əyani-qiyabi orta məktəb var idi. Bu təhsil ocaqlarında 5852 şagird təhsil alırdı. Qubadlı məktəblilərinin təlim-tərbiyəsi ilə 1380 nəfər müəllim məşğul olurdu. Onların 1025 nəfəri ali təhsilli idi. 7 məktəbəqədər maarif müəssisəsinə 272 nəfər uşaq cəlb edilmişdi. Bu müəssisələrdə 43 nəfər xalq maarifi işçisi fəaliyyət göstərirdi. Xanlıq kəndindəki 126 №-li orta texniki-peşə məktəbində hər il 300 nəfər gənc müxtəlif peşələrə yiyələnirdi. Yüklə 18,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|