Xəzər dənizi hövzəsi ölkələri ara-
sında ticari-iqtisadi əməkdaşlığa dair
sazişin layihəsi Aşqabadda Xəzəryanı
dövlətlərin nümayəndələri tərəfindən
müzakirə olunub.
Tədbir Türkmənistan Xarici İşlər
Nazirliyi, İqtisadiyyat və İnkişaf Na-
zirliyi, habelə Türkmənistan Prezi-
denti yanında Xəzər dənizi məsələlə-
ri üzrə dövlət müəssisəsi tərəfindən
təşkil edilib. Türkmənistan KİV-ləri
xəbər verir ki, Xəzər regionu ölkələ-
rinin müvafiq nazirlik və idarələrinin
rəhbərləri və aparıcı mütəxəssisləri-
nin iştirak etdiyi görüşdə Xəzərya-
nı dövlətlər arasında ticari-iqtisadi
əməkdaşlığa dair Türkmənistan tərə-
findən hazırlanmış sazişin layihəsi
müzakirə edilib.
Belə bir saziş bağlamaq təşəbbü-
sü 2014-cü ilin sentyabr ayında Həş-
tərxanda Xəzəryanı ölkələrin dövlət
başçılarının IV sammitində Türkmə-
nistan Prezidenti Qurbanqulu Ber-
diməhəmmədov tərəfindən səslənib.
Türkmənistan tərəfinin fikrincə, bu
sənəd Xəzəryanı dövlətlər arasında ti-
cari-iqtisadi əlaqələri şaxələndirməyə
və Xəzər regionunun mühüm enerji,
sənaye və nəqliyyat-tranzit potensialını
reallaşdırmağa imkan verəcək.
Danışıqların gedişində daimi fəa-
liyyətdə olan Xəzər İqtisadi Forumu-
nun yaradılması məsələsi də müzakirə
edilib. Bu forum region ölkələrinin
hakimiyyət və işgüzar dairələrinin nü-
mayəndələri üçün səmərəli danışıqlar
məkanına çevrilə, habelə regionun in-
vestisiya cəlbediciliyinə müsbət təsir
göstərə bilər.
Azərbaycan Respublikasının insan
hüquqları üzrə müvəkkili (Ombuds-
man) Xocalı soyqırımının 25-ci ildönü-
mü ilə əlaqədar bəyanat yayıb.
Bəyanatda deyilir ki, Ermənistanın
Azərbaycana qarşı işğalçılıq və soyqı-
rımı siyasətinin tərkib hissəsi olan, bey-
nəlxalq hüququn norma və prinsiplərinin,
insan hüquq və azadlıqlarının kütləvi
şəkildə, kobudcasına pozulması ilə nəti-
cələnən, bəşər tarixinə böyük qanlı faciə
kimi daxil olan Xocalı soyqırımından 25
il ötür. Bu faciə erməni millətçilərinin və
onların havadarlarının Azərbaycan xalqı-
na qarşı uzun müddət davam edən etnik
təmizləmə və soyqırımı siyasətinin daha
bir dəhşətli nümunəsidir.
1992-ci il fevralın 25-dən 26-na
keçən gecə Azərbaycanın Xocalı şəhərin-
də erməni silahlı birləşmələrinin keçmiş
sovet ordusunun Xankəndidəki 366-cı
motoatıcı alayı ilə birgə törətdiyi cinayət
beynəlxalq hüquq baxımından məhz
soyqırımı kimi qiymətləndirilməlidir. Bu
alayın çoxsaylı ağır texnikası şəhərə ye-
ridilib, cinayətkarlar vahimə içərisində
şəhəri tərk etmək məcburiyyətində qalan
dinc insanları amansızcasına qətlə yeti-
riblər, şəhər yerlə-yeksan edilib, yaşayış
evləri və sosial infrastruktur tamamilə da-
ğıdılıb və yandırılıb.
Xocalı soyqırımı zamanı 613 nəfər
insanın, o cümlədən 106 qadın, 63 uşaq,
70 qocanın həyatına son qoyulub, yüzlər-
lə dinc sakin ağır yaralanıb, 1275 nəfər
girov götürülüb. Həmin kütləvi qırğın hə-
yata keçirilərkən 8 ailə bütünlüklə məhv
edilib, 25 uşaq hər iki valideynindən, 130
uşaq isə valideynlərinin birindən məhrum
edilib, əsir və girov götürülənlərə aman-
sız işgəncələr verilib. Bu zaman soydaşla-
rımızın əsas insan hüquqları, ən başlıcası
isə təməl hüquq olan yaşamaq hüququ
kütləvi şəkildə pozulub.
Bu faciəni törətməklə Azərbaycana
qarşı hərbi təcavüzün miqyasını daha da
genişləndirən və ölkəmizin ayrılmaz tər-
kib hissəsi olan Dağlıq Qarabağın hüdud-
larından kənara çıxaraq, Laçın, Kəlbəcər,
Ağdam, Cəbrayıl, Füzuli, Qubadlı, Zən-
gilan rayonlarını işğal edən Ermənistanın
apardığı etnik təmizləmə siyasəti nəticə-
sində 20 min soydaşımızın həyatına son
qoyulub, torpaqlarımızın 20 faizi işğala
məruz qalıb.
Xocalıda erməni qəsbkarları tərə-
findən törədilən bu kütləvi insan qırğını
ağlasığmaz qəddarlığı və işgəncələri ilə
birmənalı olaraq, genosid faktıdır. Belə
ki, beynəlxalq hüquqa əsasən genosid
ən ağır cinayətlərdəndir. BMT Baş Məc-
lisinin 1946-cı il 11 dekabr tarixli 96 (I)
saylı qətnaməsində qeyd olunur ki, geno-
sid insan qruplarının yaşamaq hüququnu
pozmaqla insan mənliyini təhqir edir,
bəşəriyyəti insanlar tərəfindən yaradılan
maddi və mənəvi dəyərlərdən məhrum
edir, BMT-nin məqsəd və vəzifələrinə,
ümumbəşəri dəyərlərə tamamilə ziddir və
dünya birliyi tərəfindən pislənir.
Genosid cinayətinin əlamətləri BMT
Baş Məclisinin 1948-ci il 9 dekabr ta-
rixli 260 (III) saylı qətnaməsi ilə qəbul
olunmuş “Genosid cinayətinin qarşısının
alınması və cəzalandırılması haqqında”
Konvensiyada müəyyən edilib. Xoca-
lı soyqırımı zamanı baş vermiş cinayət
əməllərinin qabaqcadan düşünülmüş
qaydada, milli əlamətinə görə insanların
kütləvi şəkildə məhv edilməsi niyyəti ilə
törədilməsi onun genosid aktı olduğunu
sübut edir. Azərbaycana qarşı təcavüz
zamanı adıçəkilən Konvensiyada təsbit
olunmuş genosid cinayətini təşkil edən
bütün əməllər tətbiq olunub. Lakin təəs-
süf ki, Azərbaycanda dinc əhaliyə qar-
şı belə dəhşətli soyqırımı aktları həyata
keçirilməsinə baxmayaraq, bu faktlar, o
cümlədən Xocalı soyqırımı beynəlxalq
aləmdə hələ də öz hüquqi-siyasi qiymə-
tini almayıb, bu hadisəni planlaşdıranlar,
təşkil edənlər və törədənlər məsuliyyətə
cəlb edilməyib, layiqli cəzalarını almayıb
və bu istiqamətdə hər hansı bir tədbir gö-
rülməyib.
İşğal edilmiş Dağlıq Qarabağ və yed-
di ətraf rayon Azərbaycan ərazisinin ay-
rılmaz tərkib hissəsidir. Bunu beynəlxalq
hüquq, o cümlədən BMT Təhlükəsizlik
Şurasının 1993-cü il tarixli məlum 822,
853, 874 və 884 saylı qətnamələri, BMT
Baş Məclisinin “Azərbaycanın işğal olun-
muş ərazilərində vəziyyət” adlı 2008-ci
il 14 mart tarixli qətnaməsi, AŞPA-nın
Azərbaycan ərazilərinin erməni hərbi
qüvvələri tərəfindən işğal edildiyini və
Dağlıq Qarabağ regionunun separatçı
rejimi tərəfindən idarə olunmasını təsdiq
edən 2005-ci il tarixli 1416 saylı qət-
naməsi və 1690 saylı tövsiyəsi bir daha
sübut edir. İşğal nəticəsində bir milyon-
dan artıq azərbaycanlı qaçqın və məcburi
köçkün vəziyyətinə düşərək əsas hüquq-
ları kobudcasına pozulub.
Ermənistan Avropa Şurasına üzv qə-
bul olunarkən Parlament Assambleyası-
nın 221 saylı Rəyi əsasında öz üzərinə bir
sıra öhdəliklər götürüb, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin yalnız dinc yollarla ni-
zamlamaq üçün səyləri davam etdirmək,
beynəlxalq və yerli mübahisələri, qonşu-
lara qarşı hər hansı güc tətbiqinə və hə-
dələməyə yol vermədən, dinc vasitələrlə
və beynəlxalq hüququn prinsipləri əsasın-
da həll etmək öhdəliyini götürüb. Lakin
erməni tərəfi qeyri-konstruktiv mövqe
nümayiş etdirərək, bu öhdəliklərə əməl
etmir, regionda sülhün bərqərar olmasına
maneçilik törədir, atəşkəs rejimini mütə-
madi olaraq pozur.
Belə ki, 2016-cı il aprelin 2-də işğal
olunmuş Azərbaycan ərazilərindən və
Ermənistan Respublikası ərazilərindən
erməni silahlı qüvvələri tərəfindən qəf-
lətən iri miqyasda Azərbaycan Respub-
likasının əraziləri, cəbhəyanı bölgələrdə
məskunlaşan mülki əhalimizin yaşadığı
çoxsaylı yaşayış məntəqələri, məktəblər
və digər sosial obyektlər, habelə Azər-
baycan Silahlı Qüvvələrinin qoşunlarının
təmas xətti boyunca mövqeləri ağır ar-
tilleriyadan, iriçaplı silahlardan intensiv
atəşə məruz qalıb. Nəticədə dinc əhali,
o cümlədən uşaqlar, qadınlar və ahıllar
həlak olub və ağır yaralanıb. Bu təxri-
batlar nəticəsində beynəlxalq sənədlərin,
o cümlədən Cenevrə konvensiyalarının
müddəaları kobud şəkildə pozulub, bu
da ölkəmizə səfər edən xarici jurnalistlər
tərəfindən də müşahidə edilib.
Avropa Parlamentinin Dağlıq Qara-
bağla bağlı 2013-cü il 23 oktyabr tarixli
qətnaməsi də beynəlxalq birliyin ölkəmi-
zin haqlı mövqeyini dəstəkləməsini və iş-
ğal faktının tanımasını təsdiqləyir. Həmin
sənəddə bir daha Dağlıq Qarabağ mü-
naqişəsinin BMT Təhlükəsizlik Şurasının
məlum qətnamələri əsasında həllinin va-
cibliyi qeyd olunub və işğalçı qüvvələrin
zəbt olunmuş Azərbaycan ərazilərindən
dərhal, qeyd-şərtsiz və tam çıxarılması
tələb edilib. Təəssüf ki, bununla bağlı da
heç bir tədbir görülməyib və Azərbayca-
nın zəbt olunmuş əzəli torpaqları hələ də
işğal altındadır.
Bu günlərdə Avropa Şurası Parlament
Assambleyasının plenar iclasında Uk-
rayna nümayəndə heyətinin başçısı, elm,
mədəniyyət, təhsil və media komitəsinin
sədri Vladimir Aryevin “Avropada jurna-
listlərə və mətbuat azadlığına hücumlar”
mövzusunda məruzəsi üzrə qəbul edilmiş
qətnamənin 9-cu bəndində Dağlıq Qara-
bağın Azərbaycana məxsus olması növ-
bəti dəfə təsdiq edilib. Sənəddə bu kimi
əraziləri nəzarətdə saxlayan rejimlərin se-
paratçı mahiyyəti vurğulanıb, bu ərazilər
“qanunsuzluğun hökm sürdüyü tamamilə
qeyri-şəffaf zonalar” adlandırılıb.
Bəyanatda deyilir ki, ümummilli lide-
rimiz Heydər Əliyev Xocalı soyqırımının
əsl mahiyyətini açıqlayıb, hələ 1994-cü
ilin fevralında Azərbaycan Respublika-
sının Milli Məclisi Xocalı soyqırımına
hüquqi-siyasi qiymət verib.
Azərbaycan Respublikasının Pre-
zidenti İlham Əliyev hər zaman bu mü-
naqişənin yalnız ölkəmizin ərazi bütöv-
lüyü çərçivəsində həll olunmasının, zəbt
edilmiş Azərbaycan torpaqlarından işğal-
çı qüvvələrin çıxarılmasının zəruriliyini
daim qətiyyətlə vurğulayır, soyqırımı
cinayətini törətmiş şəxslərin məsuliyyətə
cəlb olunmasının vacibliyini bəyan edir.
Eyni zamanda, Xocalı soyqırımının
iyirmi beşinci ildönümü haqqında Azər-
baycan Respublikası Prezidentinin Sərən-
camına əsasən, müvafiq tədbirlər planı
təsdiq edilib və bu istiqamətdə mühüm
tədbirlər həyata keçirilir.
Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezi-
denti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə hə-
yata keçirilən və geniş vüsət almış “Xoca-
lıya ədalət!” beynəlxalq təbliğat-təşviqat
kampaniyası Xocalı soyqırımı haqqında
həqiqətlərin dünyada təbliğ olunmasın-
da, bu faciənin Azərbaycan xalqına qarşı
soyqırımı aktı kimi tanınmasında mühüm
rol oynayır, bunun nəticəsi olaraq dünya-
nın bir sıra ölkələrində bu soyqırımı ilə
bağlı müvafiq qərarlar qəbul edilir.
Son dövrlər bütün dünyada ermənilə-
rin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi soyqı-
rımı siyasəti pislənilir, Xocalıda törə-
dilmiş qanlı qətliam beynəlxalq hüquq
normalarına uyğun olaraq qiymətləndiri-
lir.
Artıq Meksika,
Kolumbiya, Peru, Pa-
kistan, Bosniya və Herseqovina, Rumıni-
ya, Çexiya, Sudan, İordaniya, Honduras,
Qvatemala, Panama, Sloveniya və Cibuti
parlamentləri də Xocalı soyqırımını bey-
nəlxalq hüquq normaları müstəvisindən
tanıyıblar.
Habelə ABŞ-ın 21 ştatı - Massaçu-
sets, Texas, Nyu-Cersi, Meyn, Nyu-Mek-
sika, Arkanzas, Corciya, Oklahoma, Ten-
nesi, Pensilvaniya, Konnektikut, Florida,
Missisipi, Vest Virciniya, İndiana, Yuta,
Nebraska, Havay, Montana, Arizona və
Aydaho ştatlarının qanunverici orqanla-
rında da müvafiq qətnamələr qəbul olu-
nub.
İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı Ermə-
nistanı təcavüzkar, Xocalı faciəsini isə
soyqırımı kimi tanıyan ilk beynəlxalq
təşkilatdır. Bu təşkilatın Gənclər Forumu-
nun dünyanın çoxsaylı ölkələrində həyata
keçirdiyi “Xocalıya ədalət!” kampaniya-
sının məramı da beynəlxalq ictimaiyyəti
bu qanlı hadisə ilə bağlı ətraflı məlumat-
landırmaqdır.
Lakin Xocalı soyqırımına hələ də
beynəlxalq miqyasda hüquqi-siyasi qiy-
mət verilməməsi, bu cinayəti törədənlərin
cəzalandırılmaması təəssüf və hiddət his-
si doğurur.
Eyni zamanda, qeyd olunmalıdır ki,
Azərbaycanın və Ermənistanın vətən-
daş cəmiyyətlərinin fəalları bir araya
gələrək Sülh Platformasının yaradılma-
sına qərar veriblər və həmin Platforma
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin sülh yolu ilə, beynəlxalq
hüququn prinsipləri çərçivəsində həllini
məqsəd kimi qarşıya qoyublar.
“Xocalı faciəsinin 25-ci ildönümü
günlərində şəhidlərin xatirəsini dərin
hüznlə yad edərək bildirirəm ki, ikili stan-
dartlara yol vermədən, beynəlxalq hüquq
norma və prinsiplərinə uyğun olaraq,
bu hadisə xüsusi beynəlxalq komissiya
tərəfindən araşdırılmalı, səlahiyyətli bey-
nəlxalq qurumlar tərəfindən genosid aktı
kimi tanınmalı, cinayət törədənlərə qarşı
sanksiyalar tətbiq edilməlidir. Nüfuzlu
beynəlxalq qurumları birmənalı mövqe
nümayiş etdirərək, bir daha bu soyqırı-
mını pisləməyə, onu törədənlərin tezliklə
ədalətli cəzalarını alması üçün səyləri ar-
tırmağa çağırıram.
Bir daha bəyan edirik ki, Ermənis-
tan münaqişə ilə bağlı qəbul edilmiş
beynəlxalq sənədlərin qərarlarını yerinə
yetirməli, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü
bərpa olunmalı, azərbaycanlı əsir və gi-
rovlar azad edilməli, qaçqın və məcburi
köçkünlərin pozulmuş hüquqları bərpa
olunmalı, onlar öz doğma yurdlarına qa-
yıtmalı, habelə günahsız, dinc insanları
məhv edən cinayətkarlar tezliklə ədalət
məhkəməsi qarşısında cavab verməli və
cəzalandırılmalıdır”, - deyə ombudsman
bəyanatda qeyd edir.
A Z
R B A Y C A N
X Z R D N Z G M
L Y
И
ИЧИ И И
10 fevral 2017-ci il № 9-12 (9103)
3
XocALI SoYQIRIMInIn 25-ci
iLDönüMünün keçiRiLMƏSinƏ DAiR
tƏDBiRLƏR PLAnI tƏSDiQ eDiLiB
Azərbaycan Res-
publikasının Prezidenti
Administrasiyası rəhbəri-
nin sərəncamı ilə “Xocalı
soyqırımının iyirmi beşinci
ildönümünün keçirilməsinə
dair tədbirlər planı” təsdiq
edilib.
Tədbirlər planı Azər-
baycan Respublikası Prezi-
dentinin “Xocalı soyqırımı-
nın iyirmi beşinci ildönümü
haqqında” 2017-ci il 24
yanvar tarixli Sərəncamının
icrasını təmin etmək məqsə-
dilə hazırlanıb.
Tədbirlər planında Ba-
kının Xətai rayonunda, Go-
ranboy rayon mərkəzində
və Ağcakənd qəsəbəsində
Xocalı soyqırımı qurban-
larının xatirəsinə ucaldıl-
mış abidələrin önünə əklil
qoyulması mərasimlərinin
keçirilməsi, ictimaiyyət nü-
mayəndələri tərəfindən Şəhidlər xiyabanının ziyarət edilməsi, Xocalı
köçkünlərinin beynəlxalq ictimaiyyətə müraciəti, Azərbaycan Res-
publikasının xarici ölkələrdəki səfirliklərində, nümayəndəliklərində
və diaspor təşkilatlarında bu soyqırımı ilə bağlı tədbirlərin (mətbuat
konfranslarının, anım mərasimlərinin və s.) təşkili, xarici və yerli
kütləvi informasiya vasitələri, o cümlədən teleradio kanallarında, in-
ternet şəbəkəsində qanlı qırğını əks etdirən materialların yayılması
və mütəmadi olaraq yenilənməsi nəzərdə tutulub.
Sənədə əsasən, ölkədə fəaliyyət göstərən dini konfessiya və
qurumlar tərəfindən Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə həsr
olunan anım mərasimləri təşkil ediləcək, idarə və təşkilatlarda, te-
atr-konsert müəssisələrində, sərgi salonlarında, ali və orta məktəblər-
də xatirə gecələri, foto-rəsm sərgiləri, şahidlərlə görüşlər keçiriləcək,
milli azadlıq uğrunda mübarizəyə həsr olunan sənədli və bədii film-
lər nümayiş etdiriləcək.
Xocalıların müvəqqəti məskunlaşdıqları şəhər və rayonlarda
(Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir, Şəki, Goranboy, Bərdə, Sabi-
rabad, Göyçay, Zaqatala, Oğuz, Balakən) dövlət qurumları rəhbər-
lərinin, Milli Məclisin deputatlarının və ziyalıların şəhid ailələri ilə
görüşləri təşkil ediləcək.
Fevralın 26-da təhsil müəssisələrində ilk dərslər Xocalı soyqı-
rımına həsr olunacaq, həmin gün saat 17.00-da bütün ölkə ərazisin-
də Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad
ediləcək, respublikanın şəhər və rayonlarında, kənd və qəsəbələrində
Azərbaycanın dövlət bayraqları endiriləcək.
keçƏn AY ceYhAn LiMAnInDAn
2 MiLYon ton AZƏRBAYcAn nefti
DünYA BAZARInA çIXARILIB
2017-ci ilin yanvar ayı ərzində 2 milyon 48 min 786 ton Azər-
baycan nefti Ceyhan limanından dünya bazarına çıxarılıb.
SOCAR-ın mətbuat xidmətindən bildirilib ki, bu həcmin 1 mil-
yon 398 min 440 tonunu Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fon-
dunun nefti təşkil edib.
Ümumiyyətlə, Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri
(BTC) istismara verilən gündən 2017-ci il fevral ayının 1-dək Cey-
han limanından 321 milyon 883 min 385 ton Azərbaycan nefti dünya
bazarlarına yola salınıb.
Btc kƏMƏRi iLƏ 2,4 MiLYon
tonDAn çoX AZƏRBAYcAn
nefti nƏQL oLUnUB
2017-ci ilin yanvar ayı ərzində Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac
boru kəməri (BTC) vasitəsilə 2 milyon 412 min 263 ton Azərbay-
can nefti nəql edilib.
SOCAR-ın mətbuat xidmətindən bildirilib ki, ümumiyyətlə,
kəmər istifadəyə verilən gündən 2017-ci il fevral ayının 1-dək BTC-
yə 323 milyon 950 min 325 ton neft vurulub.
Bundan başqa, 2017-ci ilin yanvar ayında BTC kəməri ilə 935
min 880 ton Türkmənistan nefti nəql olunub.
XƏZƏRDƏ iQtiSADi ƏMƏkDAşLIQ hAQQInDA
SAZişin LAYihƏSi MüZAkiRƏ oLUnUB
XocALI SoYQIRIMInI töRƏDƏnLƏR teZLikLƏ
ƏDALƏt MƏhkƏMƏSi QARşISInDA
cAvAB veRMƏLi vƏ cƏZALAnDIRILMALIDIR