R. H. MƏMMƏdov, tofđq bəHƏRÇĐ

tədqiqat,  konstruktur  işlərinə  ayrılır.  Elmi-tədqiqat  və  konstruktor 

işlərindən  ayrılan  vəsaitin  50  %>-dən  artığı  emal  sahəsində 

farmoseptikaya,  aviakosmik  sənaye  kompleksinə,  informasiya 

texnikasına, rabitəyə sərf edilir. Dünya bazarlarında Fransanın elm 

tutumlu 

məhsullarının 

xüsusi 

çəkisi 

- 

8 

%>-dirsə, 

biotexnologiyanınkı  10  %>-dən  az  deyildir.  Ölkə  iqtisadiyyatında 

bir neçə sənaye monopoliyalarının və banklarının rolu əvəzsizdir. 

Bunlardan  Elf-Akiten  (neft',  kimya  sahəsi),  Reno  (avtomobil), 

Alkatel  (telekommunikasiya  və  nəqliyyat),  Yeneral  dezo  (su 

təsərrüfatı), PSA (avtomobil), Total (neft, kimya), Lionnez dezo (su 

təsərrüfatı),  Pejo  (avtomobil),  Ron  Pulenk  (kimya),  Buqe  (tikinti), 

Elf-Akiten (neft-kimya) kompaniyalarının böyük rolu vardır. 

Fransada  bank  işi  də  yaxşı  inkişaf  edən  sahələrdənbir. 

Dünyanın  25  tanınmış  bankından  dördünü  fransız  bankları  təşkil 

edir. Başlıca bank əməliyyatlarının aparılmasına görə Paris dünyada 

5-ci yeri tutur. 360 Fransa bankının 10 mindən artıq fılialları vardır. 

«Kredi-Lionne»  və  «Sosete  General»  aparıcı  Paris  bankları 

əmanətlərin  çoxunu  toplayırlar.  Xarici  investisiyalar  da  çox  fəal 

yerləşdirilmişlər. Xarici TMR-ları xidmət sahəsində çalışanların 25 

%>-ə qədərini özünə cəlb etmişdir. Đstehsalın mərkəzləşdirilməsinə 

görə  Frans'a  AFR  və  Böyük  Britaniyadan  geri  qalır.  Đxracat 

məhsullarının  80  %o-dan  çoxunu  sənaye  məhsulları  tutur.  Yüksək 

inkişaf  etmiş  sənaye  -  aqrar  ölkəsi  olan  Fransa  dünya  iqtisadi 

inkişafında  ən  çox  sənaye  məhsulları  ilə  iştirak  edir.  Sənaye 

strukturu  mürəkkəb  olmaqla  yanacaq-energetika,  maşınqayırma, 

metallurgiya,  kimya,  neft-kimya,  meşə,  tikinti,  habelə  yüngül  və 

yeyinti  sahələrindən  ibarətdir.  Aparıcı  yeri  istehsal  vasitələri 

istehsal  -  ağır  sənayenin  əsasən  emal  sahəsi  tutur.  Fransa  sənayesi 

enerji və maşınlarla təchizatında dünyada ABŞ, Yaponiya və AFR-

don  geri  qalır.  Ölkə  texniki-iqtisadi  göstəricilərinə  görə  ağır 

sənayedə geri qalsa da yüngül və yeyinti sənaye sahələrinin xüsusi 

əhəmiyyəti vardır. Onlar Fransa sənayesinin qədim sahələrini təşkii 

etməklə  toxuculuğu  (xüsusilə  ipək  parça),  paltar  sahəsini,  tualet 

məmulatları  sahəsini,  zinət  əşyalarını  -  əlcək,  ətriyyat,  zərgərlik 

əşyalarını  və  s.ni  əhatə  edərək  əvvəllər  ölkə  ixracatında  əsas 

məhsullardan  hesab  olunurdular.  Yerli  təsərrüfat  sahələri  isə 

metallurgiyadan,  maşınqayırmadan  (xüsusilə  təyyarə  sahəsi), 

---

elektrotexnikadan, 

elektron 

sənayesindən, 

kimyadan, 

neft-

kimyadan,  neft  emalından,  hərbi  sənayedən,  aerokosmik  sahədən, 

süni ipəkdən, plastik kütlələrdən, sintetik parçalardan ibarətdir. 

Hər  bir  ölkənin,  o  cümlədən  də  Fransanın  iqtisadi  inkişaf 

barometrini 

onun 

yanacaq-energetika 

kompleksinin 

inkişaf 

səviyyəsi  göstərir.  Ölkənin  enerji  balansında  neft  -  40  %, 

elektroenergetika - 35,5 %, qaz - 13,7 %, kömür - 6,3 %, alternativ 

enerji növləri - 4,7 % xüsusi çəkiyə malikdir. Fransa Avropada ən 

çox elektrik enerjisi ixrac edən ölkə hesab edilir. Onun illik ixracatı 

- 38 % və ya 65 mlrd. kvt saatdan artıqdır. Đtaliya, Böyük Britaniya, 

AFR  Fransadan  elektrik  enerjisi  idxal  edən  dövlətlərdir.  Hətta 

fransız  elektroenergetikası  əsasında.  Almaniyanın  Lüdviqsxafen 

şəhərində  BASF  fırmasının  nəhəng  Zavodu  işləməkdədir.  Enerji 

daşıyıcılarına görə yerli mənbələr hesabıının Fransanın tələbatının -

49%-i  ödənilir.  Đldə  lotaringiyadan,  Mərkəzin  Cənub  hövzəsindən 

6,5 mln. t kömür hasilatı ilə bərabər ABŞ-dan, Avstriyadan, CAR-

dan  13  luix...  tondan  çox  hazır  məhsul  alınır.  Çünki  daxili  kömür 

hövzələrində  laylar  çox  nazik,  keyfiyyətsiz  olduğundan  gətirmə 

yanacağa üstünlük verilir.  

Başlıca kömür hasil edənfirma «Şarbonaj de Frans»dır. Neft 

hasilatı  yerli  mənbələr  hesabına-2,0  mln.  ton  təşkil  etsə  də  hər  il 

100 mln. tondan artıq məhsul idxal olunur. Səudiyyə Ərəbistandan, 

Đrandan,  Norveçdən,  Böyük  Britaniyadan,  Əlcəzairdən,  Konqodan, 

Qabondan, Nigeriyadan, BƏƏ-dən neft idxal olunur. «Elf-Akiten», 

«Fransanın  baş  neft  komnaniiyası)  (KFP),  eləcə  də  «Total» 

kompaniyaları  sahil  zonalarında  yerləşən  Marsel,  Qavr,  Bordo, 

Strastburq  şəhərlərinin  neft  emalı  zavodlarında  müxtəlif  növ  neft 

məhsullarının alınması ilə məşğuldurlar. 

Niderlanddan,  Böyük  Britaniyadan,  Norveç  və  Əlcəzairdən 

idxal  etməklə  yerli  Lak  mədənlərindən  ildə  -  4,0  mlrd.  kubmetrə 

qədər  qaz  istehsal  edə  bilir.  RF-dən  hər  il  11,0  mlrd.  kub  m.  təbii 

qaz  idxai  edir.  Ümumiyyətlə,  ölkə  hər  il  42,0  mlrd.kub  m.  qaz 

almalı olur. Qaz hasilatı ilə «Qaz de Frans» fırması məşğul olur. 

Son illərdə elektroenergetikanın məhsul həcmi 540 mlrd. kvt 

saata çatmaqla Fransa dünyada 8-ci yerə çıxmışdır. Fransa dünyada 

ən  çox  elektrik  enerjisi  ixrac  edən  ölkələrdən  biri  hesab  edilir. 

Çünki  onun  elektrik  enerjisinin  illik  ixracatı  73  mlrd.  Kvt  saatdan 

---

çoxdur.  Ölkədə  yanacaq-enerji  resursları  ilə  kasıbçılıq  AES-lərə 

üstünlük  verilməsinə  səbəb  olmuşdur.  AES-lər,  əsasən  yerli  La-

Kruazyer,  Lodev  uran  fılizlərindən,  eləcə  də  Nigerdən,  Qabon  və 

CAR-dan gətirmə xammallardan istifadə edərək illik elektrik enerji 

hasilatının 78,5 %-ni - 375 mlrd. kvt saatını verə bilir. Fransada 63 

bloklu  AES-lərin  63  mln.  kvt  gücü  vardır.  Son  illərdə  onların  sayı 

63-ə  çatmışdır.  AES-lər  illik  elektrik  enerjisi  hasilatına  görə  ABŞ-

dan  geri  qalsa  da  illik  elektrik  enerjisinin  faizlə  çəkisində  ancaq 

Litvadan sonrakı yeri tutur. AES-lər demək olar ki, ölkənin hər bir 

rayonunda  fəaliyyət  göstərir.  Bu  sahədə,  xüsusilə,  Rona,  Luara 

çayları  hövzələri  fərqlənirlər.  «Kojema»,  «Framatem»  enerji 

kompaniyaları  bu  sahəyə  rəhbərlik  edirlər.  Əldə  olunan  elektrik 

enerjisinin 14,3 %-ni Şərqi Fransada, Alpda, Rona və Reyn çaylan 

üzərində hər birisinin gücü 300-500 min kvt arasında dəyişən SES-

lər  verir.  ĐES-lər  az  olsalar  da  kömür  və  mazut  əsasında  elektrik 

enerjisinin  alınmasında  iştirak  edirlər.  Onlar  başlıca  olaraq,  iri 

şəhərlərdə,  kömür  hövzələrində,  dəniz  limanlarında  yaradılmışlar. 

Ənənəvi  elektrik  enerjisi  mənbələri  ilə  yanaşı  Franşada  alternativ 

mənbələrdən  də  istifadə  olunur.  Bunlara  geotermal,  sularm 

qabarma-çəkilməsi, günəş enerji mənbələri aiddir. Qabarma elektrik 

stansiyası 1966-cıi ldə La-Manş sahilləriniri Rans sayı mənsəbində 

yaradılmışdır.  Rans  Đl-de-Frans  və  Akvitaniyanın  200  m-ə  yaxın 

əhalisi Geotermal elektrik stansiyasından bəhrələnirlər. 150° dərəcə 

istiliyi olan yeraltı termal sulardan birbaşa binaların qızdırılmasında 

istifadə  olunur.  Ölkə  əhalisinin  100  mindən  artığı  Günəş  elektrik 

stansiyasmm  verdiyi  enerjidən  gərəklənirlər.  Pireneydə  yaradümış 

günəş  elektrik  stansiyasının  baha  başa  gəldiyindən  fəaliyyəti 

dayandırılmışdır. Paris ölkənin əsas enerji şəbəkəsi rolunu oynayır. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  yaradılmış  birləşmiş  elektrik  şəbəkəsi 

nəinki  daxili  istehlakı  əlaqələndirir,  habelə  qonşu  dövlətlərin 

elektrik şəbəkəsi ilə də birləşdirilmişdir. Fransanın illik yanacaq və 

enerjiyə olan tələbatı - 330 mln. tut təşkil etsə də, bunun 210 mln. 

tutu  istehlakı  ödəmək  məqsədi  ilə  idxal  olunur.  Yerli  hasilat  170 

mln. tutdan çox deyildir. 

Metallurgiya  kompleksi  ağır  sənayenin  aparıcı  sahələrindən 

biri  olaraq  yerli  və  gətirmə  xammallara  əsasən  fəaliyyət  göstərir. 

Onun  ənənəvi  rayonlarından  hesab  edilən  Şimal  və  Lotaringiyada 

---