Ramiz mehdiyev azərbaycan Respublikası Prezidenti
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
30
Qeyd etmək lazımdır ki, siyasi sistemin əsas təsisatı kimi “güclü dövlət”in ictimai həyatın sosial normalarını və qaydalarını müəyyən etmək və nizama salmaq hüququ var. O, iki tərkib hissəni - məhz gücü və siyasəti nəzərdə tutur. Güc düşünüləni yerinə yetirmək, siyasət isə bu kontekstdə düşünülənə prioritetlik vermək bacarığıdır. Deyilənlərə müvafiq olaraq, bu mövzular daim maraq doğurur: “güclü dövləti” necə başa düşməli, xarici və daxili amillərdə dövlətin gücünün mahiyyəti nədən ibarətdir? “Güclü dövlət” paradiqmasını iqtisadi, sosial, elmi-texniki, siyasi və reallaşması bir sıra mühüm səbəblərlə şərtlənən məhz hərbi potensiallardan törəmə kimi müəyyən edən çoxsaylı nəzəriyyələr mövcuddur. Amma zənnimcə, dövlətin qloballaşma şəraitindəki rolundan çıxış edərək, onun daha dəqiq xarakteristikası üçün Qədim Romadan “Interregnum” anlayışını – köhnə ideyaların artıq işləmədiyi, yenilərinin isə hələ yaranmadığı zaman kəsiyini götürmək lazımdır. Bu halda iki baza mövqeyinə əsaslanmağa dəyər. Birincisi bundan ibarətdir ki, dövlətin gücü onun demokratik ənənələrinin və təsisatlarının inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən olunur. Bunlar insan hüquqlarının müdafiəsini, qanunun aliliyini, səmərəli seçki sistemini, medianın azadlığını və vətəndaş cəmiyyətinin fəal rolunu özündə ehtiva edir ki, bu da qərarların qəbulu zamanı xalqın hakimiyyətini təcəssüm etdirir. Əlavə olaraq, xalqın iradəsi, yaxud “demosun səsi” “ləngimə və əksliklər” sisteminə nəzarət edir, bu yolla ictimai konsensus və dövlət mexanizminin fasiləsiz işini yaradır. Bu
31
demokratiyanın necə - konstitusiyalı, əsaslı, prosedurlu olmasından, yaxud prosesə istiqamətlənməsindən asılı olmayaraq, cəmiyyəti idarə edən azlığın siyasi fəaliyyəti insan və insanın xoşbəxtliyi naminə həyata keçirilir. Buradan belə nəticə hasil olur ki, vətəndaş cəmiyyəti mexanizminin genişlənməsinin əsas şərtlərindən biri müvazinət, hüquq bərabərliyi və dövlətin, cəmiyyətin və fərdin tarazlı inkişafıdır. Çünki Aristotelə görə də dövləti fəaliyyətin əsas leytmotivi və dövlətin ali məqsədi xoşbəxt həyata nail olmaqdır. Bu isə fərdin güclü dövlətin hökmü altında olması şərti ilə mümkündür. Dövlətin gücünün ikinci aspekti isə istər daxili siyasət, istərsə də xarici siyasət sahələrində onun hərbi-siyasi aparatının gücü ilə müəyyən olunan sistemdir. Dünyada dövlətin gücünün demokratik tərkib hissələrinin çox zəif olması şəraitində müvafiq hərbi-texniki təchizatla müəyyən olunduğu nümunələr az deyil. Bu halda hərbi- siyasi aparat dövlətin daxilində gücün qarantı, cəmiyyətə qarşı zorakılıq və repressiyalar aparatı kimi çıxış edir. Zənnimcə, güclü dövlət dünyəvi dövlətdir. Güclü dövlət transparent dövlət idarəetmə sistemini dəstəkləmək üçün vətəndaşın demokratik hüququndan demokratiyanın ifrat həddə yuvarlanmasının və nəticədə çıxılmaz vəziyyətə düşməsinin qarşısını alan güclü hüquq mühafizə strukturları ilə birlikdə istifadə edə bilən dövlətdir. Bu gün dünyada baş verən hadisələrin nümunəsində belə qənaətə gəlmək olar ki, dövlətdə həyat prinsiplərini dövlətin əsas funksiyalarına toxunmadan vətəndaş cəmiyyəti müəyyən etməlidir. Bu zaman güc
32
strukturlarının rolu ayrı-ayrı qrupların imtiyazlarını müdafiə etmək deyil, hüquqi təhlükəsizliyə və asayişə təminat verməkdir. Hegel yazırdı: “möhkəm dövlət hakimiyyəti azadlığın zəruri şərtidir” 34 . Deməli, güclü dövlət güclü vətəndaş cəmiyyətidir. Əlbəttə, belə dövlət insan hüquqlarından üstün olmamalıdır. İnsan hüquqlarına və azadlıqlarına hörmət etməyən güclü dövləti təsəvvürə gətirmək mümkün deyil. Hər hansı dövlət modelində vətəndaş cəmiyyəti təsisatlarının inkişaf
etdirilməsinin, vətəndaşların hüquq mədəniyyətinin və vətəndaş fəallığının, hüquqi nihilizmə qarşı mübarizənin səviyyəsinin artırılmasının zəruriliyi şəksizdir, çünki onların yoxluğu hər hansı islahat və dəyişiklikləri heçə endirir. Amma bu zaman aşağıdakıları yadda saxlamaq lazımdır: insan hüquqlarının dövlət maraqlarına münasibətdə prioritet olması prinsipinin mütləqləşdirilməsi cəmiyyətdə ifrat fərdiyyətçilik və xudbinlik psixologiyasının formalaşmasına və yayılmasına şərait yaradır ki, bu da son nəticədə cəmiyyətin və dövlətin həyat fəaliyyətinə çox mənfi təsir göstərə bilər. Bir sıra səbəblərə görə, bəzən dövlətin insanın şəxsi maraqlarına müdaxilə etməsi obyektiv zərurətdən irəli gəlir. Məsələn, belə müdaxiləyə dövlət təhlükəsizliyi maraqlarının təmin edilməsi, başqa sözlə desək, siyasi baxımdan
34 Bax: Гегель Г.В. Ф. Политические произведения. М. 1978, стр. 153. 33
mütəşəkkil olan bütün cəmiyyətin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi ilə bəraət qazandırmaq olar. Azərbaycanda siyasi və sosial-iqtisadi sahələrdə islahatların aparılması ölkədə qeyri-hökumət təşkilatlarının, insan hüquqları ilə bağlı cəmiyyətlərin, vətəndaş cəmiyyətinin varlığını təcəssüm etdirən digər strukturların fəal inkişafına əlverişli şəraitin yaradılmasına kömək edib. Bununla əlaqədar Prezident İlham Əliyevin sözlərini misal gətirmək yerinə düşür: “Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti tam formalaşıb. Azərbaycanda azad cəmiyyət mövcuddur. Bütün azadlıqlar təmin edilir, o cümlədən iqtisadi, siyasi sahədə. Bu, bizim uğurlu inkişafımızı təmin edir” 35 .
nəzərdə tutulan işləri ondan başqa heç kəs icra edə bilməz, heç kəs buna qadir deyil. Bununla belə, bəzi dövlətlərdə biz bir sıra dövlət funksiyalarının ictimai təşkilatlara verilməsi prosesini müşahidə edirik. Öz sponsorlarının sifarişlərini yerinə yetirən beynəlxalq təşkilatlar bu faktı mütərəqqi hal kimi təqdim edirlər. Həmin strukturların gəldiyi qənaətlə razılaşmayan alimlər az deyil. Zənnimcə, immanent dövlət funksiyalarının ictimai təsisatlara verilməsində müəyyən həddin qoyulmalı olduğunu hesab edən müəlliflər haqlıdırlar, çünki bu, dövlətçiliyin əsaslarını ciddi sarsıda bilər. Aşağıdakı sözləri yazan M.Q.Abramova tamamilə haqlıdır:
35 Bax: «Бакинский рабочий». 28 мая 2015 г. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|