Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
171 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru kompleksi həyata keçirilir. Qərarlar ləng qəbul edilir, lakin kifayət qədər sürətlə yerinə yetirilir. 7. İnstitusionallaşdırılmış demokratiya ictimai etimadın aldadılması imkanından qorunmuşdur, deleqativ de- mokratiya isə onun nəticəsidir. Prezident vəzifəsini tutmuş siyasətçi seçkilər ərəfəsində sosial-iqtisadi problemlərin həlli və siyasi şəraitin yaxşılaşacağı ba- rədə hər cür vədlər verir. Lakin qalib gələndən sonra o, ekspansionist iqtisadi siyasət yeridir, sərt sabitləşdirmə proqramları tətbiq edir. 8. Gilyermo O’Donnel yuxarıda deyilənləri yekunlaşdı- raraq yazır: “Deleqativ demokratiya ölkəsində zəif na- mizəd hər bir vətəndaşa çox da ciddi ziyan vurulmadan ölkəni xilas edəcəyini vəd edərək, seçkilərdə qalib gəlir, lakin az sonra əhalinin bir sıra təbəqələrinə xeyli ziyan vuran siyasət yeritməklə ölkənin taleyini qumara qoymuş olur” 1 .
nın avtoritarizmə yuvarlanması yolunda çox incə məhdudlaş- dırıcılar vardır. Əslində, bu modelin demokratik rejimlər sis- temində olması yalnız prezident seçkilərinin demokratikliyini və bəzi demokratik normalara riayət olunmasını təmin edir. Lakin sonradan vətəndaş cəmiyyətinin və onun seqment- lərinin formalaşması üçün real səmtinin olmadığına görə bütün bunlar yalnız demokratiya illüziyası yaradır, əslində isə, cəmiyyəti avtoritar idarəetmə formasına sürükləyir. Müasir aləmdə zahirən demokratiyaya aid edilə biləcək, lakin daxili siyasətin reallıqların hakimiyyətə demokratik
1 www.politnauka.org/library/dem/odonell.html
172 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
təzyiq göstərmək üçün səmərəli mexanizmlərin olmadığını və sosial-iqtisadi uğurların məhdudluğunu göstərən bu cür rejimlər az deyildir. Demokratik dövlətlər iqtisadi sərbəstlik indeksini artırmaqla öz iqtisadi potensialını daha sürətlə inkişaf etdirir. Dövlətdə liberalizm nə qədər az olsa, de- mokratik təsisatlar nə qədər zəifdirsə və buna müvafiq olaraq səmərəsizdirsə, nümayəndəli demokratiya hakimiyyətinin imkanları da bir o qədər əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Bu hakimiyyət ya 1) “ikinci keçid” etməli; 2) yaxud da “birinci keçid” dövrəsini yenidən başlamalıdır. Stenford Universitetinin politologiya professoru, neokor- poratizm nəzəriyyəsinin banilərindən biri, demokratikləşmə- nin və tranzitlərin öyrənilməsi sahəsində görkəmli alim Fi- lipp K.Şmitter özünün “Vətəndaş cəmiyyəti və demokratiya- nın konsolidasiyası haqqında düşüncələr” adlı əsərində və- təndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması yolu ilə demokra- tiyanın konsolidasiyasını mümkün hesab edir 1 .
demokratiyanın konsolidasiyasına və qorunub saxlanmasına şərait yaradır, lakin həmin cəmiyyət demokratik ənənələrin, təsisatların və normaların yaradılmasına təşəbbüs göstərmir. Bu cəmiyyət başqa təsisatlar, proseslər və motivasiyalarla sintez çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Eyni zamanda, Şmitter demokratiyanın konsolidasiyasını elə bir proses kimi təsəvvür edir ki, orada “avtoritarizmdən demokratiyaya keçid dövrünə xas olan epizodik sazişlər, yarımçıq normalar və təsadüfi qərarlar möhkəm mənimsənil- miş, daimi fəaliyyətdə olan və demokratik idarəetmədə işti- rak edən şəxslər və kollektivlər (yəni, siyasətçilər və vətən-
1 “
173 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru
daşlar) tərəfindən könüllü şəkildə qəbul edilən əməkdaşlıq və rəqabət münasibətlərinə transformasiya edir” 1 . Demokrati- yanın konsolidasiyası siyasi həyatın bəzi sahələrini institusionallaşdırmaqla bərabər, siyasi mübarizənin vicdanlı və proqnozlaşdırıla bilən olacağına əminlik yaradır. Demokratik keçid vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasını, Şmitterin təbirincə desək, “dirçəlməsinin” başlanğıcını şərt- ləndirir. Vətəndaş cəmiyyə- ti isə “həyat qabiliyyətli, bəhsləşməyə əsaslanan par- tiya sisteminin fəaliyyətinə əlverişli təsir göstərir” 2 .
olması demokratiyanın konsolidasiyasına aşağıdakı qaydada şərait yaradır: a) sosial qrupların daxilində ümidləri sabitləşdirir, haki- miyyətə praktik tətbiq üçün idarəetmə prosesində bazis kimi istifadə edilə biləcək daha ümumi, etibarlı və yararlı informasiyanı təqdim edir; b) vətəndaşlara sosial mənafelər və mülki davranış normaları haqqında elə təsəvvürlər aşılayır ki, bunlarda cəmiyyətin tam halda mövcud olması nəzərə alınsın və demokratik proses qəbul edilsin. c) insanlara və firmalara daha yaxın olan və bu baxımdan dövlət hakimiyyəti orqanlarına ünvanlanmış tələblər irəli sürülərkən istifadə edilməsi daha asan olan özünüifadə və identifikasiya kanalını təmin edir;
1 “ Polis” jurnalı, 1996, № 5, səh. 16-27.
2 Yenə orada.
Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|