Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
31
addım idi. Müasir ateizm dünyanın elmi cəhətdən dərk olunmasının inkişafına əsaslanır. Atəşgah - XVII əsrdə atəşpərəst hindli tacirlər - parslar tərəfindən Bakının yaxınlığındakı Suraxanı kəndində inşa edilmiş məbəd. Gəlmə parslar eşitmişdilər ki, Bakı yaxınlığında təbii qaz sızan yer var və ora gedərkən onun üzərində sönməyən alovun olduğunu görmüşlər. Onlar həmin alov üzərində məbəd tikməyi qərara almışlar və o, "Atəşgah" ("Od yeri") adlandırılmışdır. Atlant - qədim yunan əsatirinə görə, titan (div); Olimp allahlarına qarşı savaşda iştirak etdiyi üçün allahlar tərəfindən göy qübbəsini çiynində saxlamağa məhkum edilmişdir. Atropat - Atropatena dövlətinin yaradıcısı və ilk hökmdarı, Atropatilər sülaləsinin banisi. Əhəmənilər şahı III Daranın dövründə Midiyanın satrapı idi. Belə güman etməyə əsas var ki, Atropat əvvəllər də Midiyanın irsi hakimi olmuşdur. O, Qavqamela yaxınlığında Makedoniyalı İsgəndərə qarşı savaşda midiyalılara, kadusilərə, albanlara və sakesinlərə başçılıq edərək Əhəmənilərin tərəfində vuruşmuşdur. Əhəmənilər dövlətinin paytaxtları süqut etdikdən sonra Atropat Makedoniyalı İsgəndərə münasibətdə mötədillik göstərmişdir. E.ə. 328-ci ildə Makedoniyalı İsgəndər Atropatı Yuxarı Midiyanın satrapı təyin etmişdir. Makedoniya qoşunları Hindistana yürüş edən zaman baş vermiş üsyanı yatıran Atropat üsyançıların başçısı Bariaksı Makedoniyalı İsgəndərə göndərmiş və bununla da fatehin daha çox etibarını qazanmışdır. Makedoniyalı İsgəndər Nisa çöllərində dincələrkən Atropat da buraya gəlmiş və ona süvari amazonlardan ibarət 100 nəfərlik dəstə bağışlamışdır. Atropat öz qızını İsgəndərin görkəmli sərkərdələrindən olan Perdikkaya ərə vermişdir. İsgəndərin ölümündən sonra isə onun yaratdığı möhtəşəm dövlətin idarə edilməsi məhz Perdikkaya həvalə olunmuşdur. Perdikkanın hakimiyyəti illərində Atropat Yuxarı Midiyanın satrapı kimi öz mövqeyini daha da möhkəmlətmişdi. Atropat Perdikkanın vəfatından sonra e.ə. 321-ci ildə müstəqil hökmdar oldu. Bundan sonra onun dövlətini Midiya- Atropatena adlandırmağa başladılar. Bununla da Atropat yeni sülalənin əsasını qoymuş oldu.
- Urmiya gölü ətrafında və Arazın hər iki sahilində - müasir Cənubi Azərbaycan, İran Kürdüstanı və Şimali Azərbaycanın bir hissəsində yerləşmiş qədim dövlətin yunanca adı. Atropatena dövləti e.ə. 321-ci ildə - Makedoniyalı İsgəndərin dövləti onun diadoxları arasında parçalandıqdan sonra yaranmışdır. Atropatın tabeliyindəki torpaqlar bölgüyə daxil olmayıb, müstəqil dövlətə çevrildi. Onun ərazisi Əhəmənilərin keçmiş Midiya satraplığının şimal hissəsini əhatə edirdi. Yeni dövlətin yaradıcısı Atropat olduğundan o, Midiya- Atropatena (Mada-Atarpatakana), yəni "Atropatın Midiyası" və ya sadəcə olaraq Atropatena (Atarpatakana), yəni
"Atropatın dövləti" adlandırıldı.
32
"Atarpatakana"dan sonralar "Azərbaycan" (ərəbcə forması) adı yarandı. Atropatena ərazisində bir çox tayfalar -anariaklar, kadusilər, kaspilər, kirtilər, mardlar, matienlər, müklər, ortokoribantilər, pantimatlar, parikanilər, parsilər, utilər və b. yaşayırdılar. Lakin tarixçilərin fikrincə, burada aparıcı rol sayca və dil üstünlüyünə görə çoxluq təşkil edən Midiya tayfalarına məxsus imiş. Strabon bildirir ki, Atropatena "hərbi qüvvə baxımından kifayət qədər güclü ölkədir, belə ki, o, savaş zamanı 10 min süvari və 40 min piyada çıxara bilər". Atropatenada əhalinin əkinçiliklə məşğul olduğu bərəkətli vadilər var idi. Burada üzümçülük və şərabçılıq xüsusilə inkişaf etmişdi. Atropatenada məbədlərə məxsus torpaq sahibliyi də inkişaf etmişdi. Antik müəlliflərin bildirdiklərinə görə, Atropatenada maqlara məxsus bərəkətli torpaqlar var idi. Atropatenada quldarlıq mövcud olmuşdur. "Midiya otu"nun (qarayonca) bitdiyi geniş alp çəmənlikləri Atropatenada köçəri maldarlığın inkişaf etməsinə şərait yaratmışdır. O dövrlərdə Atropatenada Nisey atlan bəslənilirdi. Ölkə faydalı qazıntılarla - metal filizləri və neftlə zəngin idi. Antik dövrdə neftdən hərbi işlərdə istifadə olunan "Midiya yağı" düzəldirdilər. Müstəqil dövlətin meydana gəlməsi Atropatenanın iqtisadi həyatının canlanmasına səbəb oldu. Atropatenadan yerli və beynəlxalq əhəmiyyətli ticarət yolları keçirdi. Atropatenanın şəhər həyatı kifayət qədər
inkişaf etmişdi. Antik mənbələrdə Atropatenanın əhəmiyyətli şəhərlərindən Aqanzana, Qazaka, Paytakaran, Fanaspa, Fraaspa (Fraata, Faraspa) və s.-nin adları çəkilir. Güman edilir ki, artıq Atropatın dövründə Atropatenanın paytaxtı Qazaka şəhəri olmuşdur. Atropatenada əsas tikinti materialı daş, ağac və bişmiş kərpic idi. Atropatenada sənətkarlıq da xeyli inkişaf etmişdi: Atropatena sənətkarları müxtəlif saxsı qablar, o cümlədən zoomorf, naxışlı və şirli qablar istehsal edirdilər. Ölkənin sərvətləri bir çox fatehi özünə cəlb edirdi. Atropatenada ellin monarxiyasına bənzər siyasi quruluşun formalaşdığı ehtimal olunur.
Antik mənbələrin verdiyi məlumata görə, Atropatın varisləri - Atropatilər makedoniyalıları öz ölkələrinə "buraxmırdılar"; görünür, burada Atropatenanın öz müstəqilliyini qoruması nəzərdə tutulur. Antik mənbələrə görə, e.ə. III əsrin 20-ci illərində hökmdar Artabazanın dövründə Atropatenanın ərazisi təkcə cənuba deyil, həm də Arazdan şimalda Rioni çayının yuxarı axarlarınadək uzanaraq İberiyanı da əhatə edirdi. Həmin dövrdə atropatenalıların Gürcüstanda hökmranlığı haqqında gürcü mənbələri də məlumat verir. Bu dövrdə Atropatilərlə erməni çarları, eləcə də Atropatena və erməni əyanları arasında bağlanmış nikahlar sayəsində Atropatena və Ermənistan arasında sıx əlaqələr yaranır. Müəyyən dövrdən sonra Selevki hökmdarı III Antiox Artabazanla müharibəyə başlayır; nəticədə Atropatena bir Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|