Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
27
bərpası üzrə iş tam sürətlə gedirdi. İsgəndər efeslilerə təklif etdi ki, o, əvvəllər çəkilmiş xərcləri və işin tamamlanmasını öz hesabına ödəyir, bir şərtlə - məbədin üzərində onun adına yazı olsun. Amma efeslilər onun təklifini rədd etdilər və Artemisionu Makedoniya hökmdarının yardımı olmadan tikib qurtardılar. Artemisionun çox böyük sahəsi (110 x 55 m) var idi. Məbədi hündürlüyü 18 m olan 127 mərmər sütun əhatə edirdi. Yenidən relyeflərlə bəzədilmiş daha 30 sütun inşa olunmuşdu. Bu sütunlar Artemisionun gözəlliklərindən biri idi. Məbədin içəri hissəsinə mərmər plitələr döşənmişdi. Məbədin əsas geniş salonunda isə ilahənin 15 m hündürlüyü olan heykəli var idi. İlahənin üzü, əllərinin və ayaqlarının pəncəsi taxtadan düzəldilmişdi. Qalan üst təbəqə bütövlükdə qızıl bərbəzək və daş-qaşla örtülmüşdü. Məbəd yenidən tikilərkən bir çox məşhur rəssam və heykəltəraşlar onu öz əsərləri ilə bəzəmişdilər. Artemision qədim dövrün ən məşhur muzeylərindən biri, habelə xəzinə və bank olmuşdur. Məbədin kahinləri faizlə pul verirdilər. Məbədin torpaqları da var idi. Romalıların dövründə məbəd əvvəllərdə olduğu kimi yenə də varlandı. E.ə. 263-cü ildə qotlar Artemidanın adına olan müqəddəs məbədi tutub talan etdilər. Sonra xristian din xadimləri dəfələrlə fanatik kütlələri bütpərəstlik ilahəsinin məbədi üzərinə hücuma təhrik etmişdilər. Bizans dövründə dağıdılmış Artemisionun yerində xristian kilsəsi inşa edilmişdir. Digər tikinti işlərinin aparılması zamanı müqəddəs Artemisionun mərmər örtüyündən də inşaat materialı kimi istifadə olunmuşdur. Dağıdılmış məbədin xarabalıqları tədricən bataqlığa çökmüşdür. XIX - XX əsrlərdə ingilis arxeoloqları Efes şəhərinin olduğu yerdə qazıntı işləri aparmışlar. Qazıntı materiallarını öyrənən rəssam və memarlar Artemisionun yalnız planını bərpa edə bilmişlər. Arşakilər - Parfiyada hökmdar sülaləsi (e.ə. 250 - eramızın 224-cü ili); ənənəyə görə, mənşəyini dövlətin banisi və ilk Parfiya hökmdarı olan Arşakdan götürmüşdür. Eramızın əvvəllərində Parfiya Arşaki sülaləsinin kiçik (yan) qolu Parfiyadan asılı olan Hindistan, Persida, Elimaida, Atropatena, Hirkaniya, Ermənistan, İberiya və Qafqaz Albaniyasında hakimiyyətə gəlmişdi.
Bessarabiyaya sıxışdırılan türk bulqar tayfasının xanı. Bulqar tayfaları buradan Bizans imperiyası tabeliyində olan Dunayın sağ sahil torpaqlarına köçdülər. Cənubi slavyanların yerli tayfalarını 681-ci ildə tabe edən Asparux burada Bulqar xanlığını yaratdı. O, 701-ci ilədək Bulqariyanı idarə etdi.
- planetimizdə ən böyük qitə, ərazisi təqribən 43,4 mln. km 2 .
sərhəd şərti olaraq Ural dağlarının şərq ətəkləri, Emba çayı (Xəzər dənizinə qədər), Kuma-Manıç çökəkliyi, Azov dənizi, Qara və Mərmərə dənizləri, Bosfor və Dardanel boğazları və Egey dənizindən keçir. Şimali Amerikadan Berinq boğazı ilə ayrılır. Afrika ilə Süveyş bərzəxi vasitəsilə birləşir. Şimal Buzlu, Sakit və Hind okeanları və onların dənizləri ilə əhatə olunub.
28
(lat. "oxşatma", "uyğunlaşdırma") - bir xalqın digər xalqla öz dilini. mədəniyyətini və s.-ni itirmək yolu ilə qarışması. Təbii və zorakı assimilyasiya mövcuddur. Təbii assimilyasiya heç bir məcburiyyət edilmədən milli azlıqların uzun müddət aralarında yaşadıqları daha böyük millətlə tədricən qovuşması yolu ilə gedir. İmperiyalarda, o cümlədən Rusiya imperiyasında tabelikdə olan xalqların zorakı, məcburi assimilyasiyasından (ruslaşdırmadan) geniş istifadə edilirdi.
- Şimali Mesopotamiyada qədim dövlət (e.ə. XIV - VII əsrlər). E.ə. IX əsrədək Assuriyanın yeganə paytaxtı Aşşur şəhəri idi, e.ə. 689-cu ildən isə Nineviya (Neynəva) oldu. E.ə. VIII - VII əsrlərdə Assuriya Ön Asiyanın ən qüdrətli dövləti idi. Assurlar bütün Mesopotamiyanı, Suriyanı, Finikiyanı, Cənubi Azərbaycanda Manna və Midiyanın bir sıra vilayətlərini və qısa müddətə Misiri fəth etdilər. E.ə. 714-cü ildə Assuriya hökmdarı II Sarqon Urartuya dağıdıcı zərbə endirdi. Aramsız mühahbələr Assuriyanın qüdrətini sarsıdırdı. E.ə. 612-ci ildə müttəfiqlər - başda hökmdar Kiaksar olmaqla Midiya qoşunları və başda hökmdar Nabopalassar olmaqla Babil qoşunları hücumla Nineviyanı tutub dağıtdılar. E.ə. 605-ci ildə sonuncu assur qalası olan Karxemiş süqut etdi və Assuriyanın varlığına son qoyuldu. Midiya və Babilistan Assuriyanın keçmiş torpaqlarını öz aralarında bölüşdürdülər. Astarta - fınikiyalıların və xaldeylərin dinində məhsuldarlıq və məhəbbət ilahəsi (Finikiya dilində - Aştart). Astartaya sitayiş Suriyada, Fələstində, Misirdə, Kiçik Asiyada, Babilistanda (burada - İştar), Kiprdə yayılmışdı. Ellinizm dövründə bütün Aralıq dənizi ətrafında Astartaya sitayiş edilirdi. Astiaq - Kiaksarın oğlu, sonuncu Midiya hökmdarı (e.ə. 585 - 550). Astiaq Babilistan şahlığını tutmaq istəyirdi. Onun dövründə Midiyanın daxili vəziyyəti gərginləşdi. Astiaq əyanların hüququnu məhdudlaşdırmaq istəyirdi və bu zaman başda Harpaq olmaqla Midiya əyanlarının bir qismi Midiyadan asılı olan fars hökmdarı Kirlə gizli sövdələşməyə başladı. Herodotun verdiyi məlumata görə, Kir Astiaqın qızının oğlu imiş. Rəvayətə görə, haçansa Astiaqa söyləyiblərmiş ki, onun nəvəsi taxt-tacını əlindən alacaq və bütün Asiyanı fəth edəcək. Bundan qorxan Astiaq taleyi aldatmaq məqsədi ilə qızını midiyalıya deyil, ondan asılı olan fars hökmdarına ərə verir. Qızının oğlu olduqda isə maqlar bildirirlər ki, o, hökmdar olacaq. Astiaq əmr edir ki, nəvəsini öldürsünlər, lakin bu əmri alan saray adamının körpəyə yazığı gəlir və onu tərbiyə edilmək üçün bir çobana verir. Kir böyüyür və Midiyanın tabeliyində olan Fars dövlətinin hökmdarı olur. E.ə. 553 - 550-ci illərdə Astiaqa qarşı aparılan müharibədə döyüş zamanı Midiya əyanlarının rəhbərlik etdikləri Midiya qoşunlarının bir hissəsinin onun tərəfinə keçməsi sayəsində Kir qələbə çalır və Midiyada hakimiyyəti ələ keçirir.
Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|