Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aşşur
29
- astronomiyanın Qədim Şərqdə meydana çıxmış bir sahəsi. Orta əsrlərdə astrologiya Avropa ölkələrində də geniş yayılmışdır. Astroloqlar ulduzların düzümü ilə tarixi hadisələr, ayrı-ayrı adamların taleləri arasında bir bağlılıq olduğunu bildirirdilər. Onlar iddia edirdilər ki, ulduzların vasitəsilə gələcəyi müəyyən etmək olar.
müharibələrindən sonra atasının taxt-tacını ələ keçirmişdir. Aşoka tayfa müharibələrini ittiham edən və birləşmiş dövləti təbliğ edən buddizmi qəbul etmişdi. Ucqar cənubdan başqa, demək olar ki, bütün Hindistan Aşokanın hakimiyyəti altında birləşdirilmişdi. Aşokanın hakimiyyəti illəri Hindistan mədəniyyətinin, memarlığının inkişafı, yazının yayılması dövrüdür. Aşokanın ölümündən sonra onun çarlığı dağılmışdır. Aşşur - 1) assurların şərəfinə saldıqları eyniadlı şəhərdə məbəd və zikkuratlar ucaltdıqları dinlərindəki baş allah; 2) e.ə. III minilliyin sonlarında Assuriyada salınmış şəhər. E.ə. II minilliyin ortalarından Assuriyanın paytaxtı. E.ə. IX əsrin ortalarından assur çarlarının iqamətgahı sırasından çıxarılır, bununla belə, paytaxt olaraq qalır. Aşşur ümumdövlət vergi və mükəlləfiyyətlərindən azad olunmuşdu. E.ə. 614-cü ildə Aşşur Kiaksarın başçılıq etdiyi midiyalılar tərəfindən tutulub darmadağın edilmişdi. Qazıntılar zamanı arxeoloqlar Aşşurdan mixi yazılı mətnlərdən ibarət kitabxana aşkar etmişlər. atabəy (türk. "bəyin atası") - 1) səlcuq sultanlarının azyaşlı vəliəhdlərinin tərbiyəçisi və qəyyumları; 2) Səlcuqilər dövlətinin süqutu nəticəsində meydana gəlmiş sultanlıqların başçılarının titulu; 3) Misirdə məmlük sərkərdəsi. Atatürk - böyük türk sərkərdəsi, Türkiyə Respublikasının banisi və ilk prezidenti (1923 - 38) Mustafa Kamal Atatürk. Mustafa 1881-ci il martın 12-də Saloniki şəhərində (Yunanıstan) keçmiş gömrük məmurunun ailəsində anadan olmuşdur. O, 12 yaşında Türkiyədə hərbi məktəbə daxil olmuş, 1904-cü ildə oranı bitirmiş və İstanbulda Baş Qərargah Akademiyasına daxil olmuşdur. Mustafa təhsil aldığı illərdə "Gənc türklər" hərəkatına böyük maraq göstərmişdir. Riyaziyyat sahəsindəki müvəffəqiyyətlərinə görə o, "Kamal" ləqəbini almışdı. Bu ləqəbdən xoşu golən gənc zabit onu öz adına qoşmuşdur. 1905-ci ildə hərbi akademiyanı bitirən Mustafa Kamal kapitan rütbəsi alaraq Suriyada xidmətə göndərilmişdi. Mustafa 1911 - 12-ci illər İtaliya - Türkiyə müharihəsində Liviyanın müdafiəsində, 1913-cü il ikinci Balkan müharihəsində isə Dardanelin müdafiəsində iştirak etmişdir. Bu savaşlar zamanı Mustafa Kamal özünü cəsur və istedadlı zabit kimi göstərə bilmişdir. Lakin Mustafa Kamal Birinci Dünya müharibəsi illərində əsl məharətini nümayiş etdirə bilmişdi. Polkovnik Mustafa Kamal 1915-ci ildə Hallipoli yarımadasındakı Rodosto rayonunda 19-cu diviziyaya komandirlik 30
etmişdir. O burada bir neçə aylıq ağır savaşlardan sonra ingilis desantını məğlubiyyətə uğratmışdı və bundan sonra - ta İkinci Dünya müharibəsinədək zabitlər desant əməliyyatının effektliliyinə şübhə etməyə başladılar. Mustafa Kamal həmin yarımadanın müdafiəsi üçün 1916-cı ildə general rütbəsi aldı və 16-cı korpusa komandanlıq edərək Anadolunu müttəfiqlərdən uğurla müdafiə etməyə başladı. Lakin Mustafa Kamalın uğurları, eləcə də alman generallarının ağalığından narazılığı hərbi naziri qəzəbləndirmişdi və o, 1917-ci ildə Mustafa Kamalı "sağlamlığı ilə əlaqədar" ordudan azad etmişdir. Amma bir il sonra - türklər Birinci Dünya müharibəsində məğlub olan zaman nazir yenidən Mustafa Kamalı xidmətə çağırdı və Fələstindəki 7-ci orduya rəhbər təyin etdi. Rəqiblərinin ordusunun onun döyüşçülərindən sayca dəfələrlə çox olması ucbatından Mustafa Kamal yalnız öz qoşunlarını əvvəlcədən hazırlanmış mövqeyə aparmaq məcburiyyətində qaldı. Osmanlı imperiyası Birinci Dünya müharibəsindən çıxdı və hələ müttəfiqlər Periyanı bölüşdürmək haqqında fikirləşdikləri zaman sultanın İstanbulda kiçik ordu saxlamağa vəsaiti qalmışdı. Müttəfiq qoşunları İstanbulu daxil olanda və yunanlar 1919-cu ilin fevralında İzmiri tutduqları vaxt sultan Mustafa Kamalı işğalçılara qarşı etiraz edənləri tabe etmək üçün baş müfəttiş təyin etdi. Mustafa Kamal bunun əvəzində türkləri Türkiyənin müstəqilliyinin həm daxili, həm də xarici düşmənlərinə qarşı ruhlandırmağa başladı. 1919-cu il mayın 19-da sultanın onu vəzifəsindən uzaqlaşdırmaq cəhdinə məhəl qoymayan Mustafa Kamal bütün türklərə çağırışla müraciət edib, onları öz müstəqillikləri uğrunda mübarizəyə qoşulmağa çağırdı. Mustafa Kamal 1920-ci ilin aprelində Ankarada müvəqqəti hökumət yaratdı və vətənpərvərlərin silahlı birliklərinə rəhbərlik edərək 2 il ərzində yunan işğalçılarını ölkədən qovdu. Xarici təhlükəyə son qoyulduqdan sonra Mustafa Kamal qoşunlarını İstanbul üzərinə yeridib, 1922-ci il noyabrın 1-də sultan hakimiyyətini ləğv etdi. 1923-cü il oktyabrın 29-da Mustafa Kamal Türkiyəni respublika elan etdi, özü isə respublikanın ilk prezidenti oldu. Bundan sonra o, islamın təsirini məhdudlaşdıran islahatlar keçirdi, Avropa nümunəli qanunlar, inzibati sistem və geyimlər tətbiq etdi. Mustafa Kamal qanun qarşısında bütün vətəndaşların bərabərliyi nöqteyi-nəzərindən çıxış edərək hərbi və mülki hakimiyyətlərin əməkdaşlığını dəstəkləmişdi. Türkiyə Böyük Millət Məclisi 1934- cü ildə Mustafa Kamala Atatürk titulu verdi. 1938-ci il noyabrın 10-da Atatürk 57 yaşında vəfat etmişdir. ateizm - hər cür dini inkar edən dünyagörüşü sistemi. Ateizm hələ Qədim Misirdə meydana çıxmışdır. Orta əsrlərdə bidətçilik pərdəsi altında mövcud olmuşdur. XVIII əsr fransız maarifçilərinin ideyaları ateizmin inkişafında mühüm Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|