Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Abissiniya (Həbəşistan)
- ABŞ-da vətəndaş müharibəsi
- ABŞ-ın İstiqlaliyyət bəyannaməsi
5
Abbas, əl-Əbbas bin Əbd ül-Müttəlib bin Haşim (VII əsrin birinci yarısı) - Məhəmməd peyğəmbərin əmisi. Abbasi xəlifələri sülaləsi bilavasitə Abbasın nəslindəndir. Abbas I - Səfəvilər sülaləsindən şah (1587 - 1629). Hakimiyyətə gələn Şah Abbas 1590-cı ildə Osmanlı türkləri ilə İstanbul sülhünü bağladı. Bu müqaviləyə görə, Azərbaycan ərazisinin böyük hissəsi (Qaradağ, Ərdəbil və Talış əyalətləri istisna olmaqla) türklərin hakimiyyəti altına keçdi. Şah Abbas isə dinc dövrdən dövlətin qüdrətini artırmaq üçün istifadə etdi. Bu məqsədlə o, Azərbaycanın köçəri əyanlarının dövlət işlərinə müdaxiləsini məhdudlaşdırmağa başladı, hakimiyyəti əvəzində isə İranın şiə ruhaniləri və məmurlarının mövqeyini möhkəmləndirdi. Nizami qoşunlar yaradıldı. Səfəvilər dövlətinin paytaxtı Qəzvindən İsfahana köçürüldü. Osmanlı imperiyası ilə müharibələr yenidən başlayanda isə Şah Abbas əmr etdi ki, Azərbaycanın Türkiyə ilə həmsərhəd bölgələrində yaşayan 350 minədək əhali zorla İsfahana köçürülsün. Azərbaycan hərbi əməliyyatların əsas meydanına çevrildi. Türklərlə müharibələr nəticəsində Şah Abbas 1607-ci ilədək onları Azərbaycandan qova bildi. Türklər üzərində qələbə çalan Şah Abbas müharibənin dağıtdığı təsərrüfatın bərpa edilməsi məqsədi ilə vergiləri bir qədər azaltdı. I Şah Abbasın dövründə Səfəvilər dövləti tədricən İran dövlətinə çevrilməyə başladı, Azərbaycan isə yavaş-yavaş onun əyalətlərindən biri oldu. I Şah Abbasın hakimiyyəti illərində Səfəvilər dövləti özünün ən qüdrətli dövrünə çatmışdı.
– I Şah Abbasın dövründə zərb edilmiş, çəkisi iki misqal olan qızıl sikkə. Abbasının dəyəri 200 dinara bərabər tutulurdu. Abbasilər (ər. əl-Əbbasiyun) - Məhəmməd peyğəmbərin əmisi Abbasın (VII əsrin ikinci yarısı) nəslindən olan ikinci xəlifə sülaləsi (750 - 1258). Çiçəklənmə dövrləri əl- Mənsur (754 - 775), əl-Mehdi (775 - 785), Harun ər-Rəşid (786 - 809) və əl- Məmunun (813 - 833) hakimiyyəti illərinə təsadüf edir. İstila olunmuş xalqların amansız istismarının artması çoxsaylı üsyanların baş verməsinə səbəb olmuşdur (Babəkin, Muğannanın başçılığı ilə və s.). VIII əsrin sonlarından etibarən bəzi vilayətlər Ərəb xilafətindən ayrılmağa başlamışdır. 945-ci ildə xilafətin paytaxtı Bağdadı ələ keçirən Büveyhilər xəlifələri dünyəvi hakimiyyətdən məhrum etmişlər. Abbasilər sülaləsindən olan sonuncu xəlifə Hülakülər tərəfindən qətlə yetirilmişdir. abbat - katolik kilsəsində abbatlığın baş keşişi. abbatlıq - abbat tərəfindən idarə olunan katolik monastın. 6
- Efiopiyanın keçmişdə işlənilən adı, "əl-həbəşə" sözündən əmələ gəlib; ən qədim zamanlarda ərəblər bu ölkəni belə adlandıırrmışlar. Azərbaycanda bu ad "Həbəşistan" kimi işlədilmişdir.
- hər hansı bir bölgənin, ölkənin və ya qitənin sonralar oraya gəlmiş köçkünlərdən fərqlənən yerli əhalisi.
- Amerika Birləşmiş Statları - Şimali Amerikada yerləşən ölkə, paytaxtı - Vaşinqton. Şimali Amerikada istiqlaliyyət uğrunda müharibənin gedişində - 4 iyul 1776-cı ildə ABŞ-ın müstəqilliyi elan olunmuşdur. ABŞ-ın 1787- ci ildə qəbul etdiyi konstitusiya o dövr üçün en qabaqcıl konstitusiya idi. Konstitusiyaya əsasən, ABŞ-da hakimiyyətin üç müstəqil ayrıca qolu yaradılmışdı: icra hakimiyyəti - prezident, qanunvericilik hakimiyyəti - konqres və məhkəmə - Ali Məhkəmə. ABŞ 1803-cü ildə Qərbi Luiziananı Fransadan satın aldı, 1819-cu ildə İspaniyanı Floridanı ona verməyə məcbur ctdi, 1847-ci ildə Meksika ilə müharibəyə başlayıb onun ərazisinin 2/ 5
Nyu-Meksika bölgələrini tutdu, 1867-ci ildə isə Rusiyadan Alyaska və Alcut adalarını satın aldı. Hazırda ABŞ-ın ərazisi 9,4 milyon km 2 , əhalisi isə 250 milyon nəfərə yaxındır. Rəsmi dili ingilis dilidir. Dini mənsubiyyətə görə əhalinin böyük əksəriyyəti protestant və katolikdir. ABŞ 50 ştatdan və Kolumbiya federal (paytaxt) dairəsindən ibarət federativ respublikadır. Dövlətin və hökumətin başçısı 4 ilə seçilən prezidentdir. ABŞ-ın ilk prezidenti Corc Vaşinqton olmuşdur. ABŞ-da vətəndaş müharibəsi - 1861 -65-ci illərdə ABŞ-da burjuaziya Şimalı ilə quldar Cənubu arasında baş vermiş müharibə. Respublikaçılar partiyasının nümayəndəsi Avraam Linkoln ABŞ-ın prezidenti seçildikdon sonra Cənub ştatları 1861-ci ildə quldarlığı saxlamaq məqsədi ilə qiyam qaldırdılar. Vətəndaş müharibəsinin birinci mərhələsində (1861 - 62)
Şimal tərəfindən müharibə qətiyyətsiz aparıldığından bu, şimallıların bir sıra hərbi məğlubiyyətlərə uğraması ilə nəticələndi. İkinci mərhələ (1863 - 65) homstedlər haqqında, eləcə də quldarlığın ləğvi barəsində qanunların qəbul edilməsindən sonra başlandı. Müharibədə geniş xalq kütlələrinin iştirakı isə onun inqilabi metodlarla aparılmasına gətirdi. Bu da vətəndaş müharibəsinə burjua inqilabı xarakteri verdi. 1864 - 65-ci illərdə cənubluların əsas qüvvələri darmadağın edildi, 1865-ci ilin aprelində isə ayrılmış Cənub ştatları Konfederasiyasının paytaxtı Riçmond tutuldu. Şimalın qələbəsi ABŞ-da burjuaziyanın hakimiyyətini möhkəmlətdi, plantatorların hakimiyyətini və quldarlığı ləğv etdi, ölkənin sürətlə sənayeləşməsi və qərb torpaqlarının mənimsənilməsi üçün şərait yaratdı. ABŞ-da vətəndaş müharibəsi ikinci burjua inqilabına çevrildi.
- Şimali Amerikada istiqlaliyyət uğrunda müharibə zamanı - 1776-cı il iyulun 4-də II Kontinental konqresdə qəbul olunmuşdur. İstiqlaliyyət bəyannaməsi koloniyaların İngiltərədən ayrılmasını və Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|