Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aquen (Aluen) məclisi
- Alarix (370 - 410)
- “Alban tarixi”
- Albion
15
- 1) qədim yunan şəhərlərində açıq yer, meydan. Aqoradan bazar, qanunların nümayiş etdirilməsi, xalq yığıncaqlarının, məhkəmələrin keçirilməsi və rəsmi fərmanların elan edilməsi yeri kimi istifadə olunurdu. Aqoranın ətrafında ictimai və dini binalar, zərbxanalar yerləşirdi; 2) bir sıra qədim yunan şəhər- dövlətlərində xalq yığıncaqlarının adı.
- torpaq işi, torpaq mülkiyyəti və ya torpaq istifadəsinə aid olan; məs.: aqrar böhran.
- kənd təsərrüfatında muzdlu əməkdən istifadə olunması ilə bağlı kapitalist münasibətlərinə keçid.
- Qafqaz Albaniyası xristian ruhanilərinin 488-ci ildə Aquendə (indiki Ağdam rayonu ərazisində) alban hökmdarı III Vaçaqan tərəfindən çağırılmış yığıncağı. Aquen məclisində alban çarları, əyanları və ruhanilərinin imtiyazları bərpa edilmiş, ictimai və ailə münasibətlərini tənzimləyən qərarlar qəbul edilmişdir. Məclis kəndlilərdən kilsə mənafeyinə alınan vergilərin miqdarını dəqiqləşdirmişdir. Bir sıra bütpərəstlik ənənələrinə qarşı qərarlar da qəbul olunmuşdur. Aquen məclisinin qərarı ilə Qafqaz Albaniyasının Sasani ordusuna süvari qoşunlar göndərmək mükəlləfiyyətindən azad edilməsi haqqında qərar qəbul olundu. alanlar - on iri sarmat tayfalarından biri. E.ə. II əsrdən roksolan adı ilə məlumdurlar. Eramızın ilk əsrlərində köçəri alan tayfaları Azovyanı və Ön Qafqazın çöl bozqır rayonlarında məskunlaşmışdılar. I - II əsrlərdə alan tayfaları Cənubi Qafqaz ölkələrinə - Qafqaz Albaniyasına, İberiyaya, habelə Atropatenaya, Kiçik Asiyaya və Roma imperiyasının bir sıra əyalətlərinə tez-tez talançı basqınlar edirdilər. IV əsrin ikinci yarısında tayfalar hunlar tərəfindən darmadağın olundular və qismən hun tayfa ittifaqına daxil edildilər. Bundan sonra alanların xeyli hissəsi onlarla birlikdə Avropaya hərəkət edərək Qalliyadan, İspaniyadan keçib Şimali Afrikada vandallara qarışdı. Alanların digər hissəsi isə hunların təzyiqi ilə Şimali Qafqaz dağlarına köçdü. IV əsrdən alan tayfaları burada oturaq həyata keçməyə başladılar. Şimali Qafqaz alanları bir neçə tayfa ittifaqına bölündülər ki, bunların da ən iriləri Şərqi və Qərbi ittifaqlar idilər. Şərqi ittifaq xəzərlərlə və İranla bağlı idi, Qərbi ittifaq isə Bizansla. VI əsrdən etibarən qərbi alanlar arasında xristianlıq yayılmağa başladı. VI əsrdə alan tayfa ittifaqı birlikləri avarlar tərəfindən dağıdıldılar. VII əsrdən X əsrədək Alaniya Xəzər xaqanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. X - XII əsrlərdə alanların başda hökmdarları "baqatar"ları olan dövlətləri formalaşır. Bu dövrdə yunan əlifbası əsasında alanların yazısı meydana gəlir. Alanlar "Nart" qəhrəmanlıq eposunu yaratmışlar. Alan mədəniyyəti Ön Qafqaza 1222-ci il monqol-tatar basqınınadək mövcud olmuşdur. XIV əsrdən alanlar arasında islam dini yayılmağa başlamışdır. Müasir osetinlər alanların nəslindəndirlər.
- germanların tanınmış varlı Balt nəslindəndir. O, german tayfası olan vestqotların bacarıqlı və uzaqgörən rəhbəri idi. 395-ci ildə
16
vestqotlar Balkan yarımadasında Alarixin basçılığı ilə yenə də üsyan etdilər və onu konunq - kral seçdilər. Alarix Frakiyaya, Makedoniyaya və Yunanıstana soxuldu, Afinanı tutdu, Korinfi, Arqosu və Spartanı talan etdi. Roma imperatoru onunla sülh bağlamaq və Balkan yarımadasının qərbində zəngin İlliriya əyalətini vestqotların məskunlaşması üçün ayırmaq
məcburiyyətində qaldı. 401-ci ildən vestqotlar Qərbi Roma imperiyasına hücumlarını artırmağa başladılar. Bir neçə il ərzində vestqotların romalılara qarşı müharibələri ittifaq haqqında sazişlərlə əvəz olunmuşdu. Roma qoşunlarında xidmət edən xeyli germanlar, habelə çoxlu sayda Roma qulları Alarixin tərəfinə keçdilər. Alarix üç dəfə Romaya yaxınlaşıb onu mühasirəyə almışdır. 410-cu il avqustun 24-də "əbədi şəhər" Alarixin başçılıq etdiyi vestqotlar tərəfindən tutuldu və üç gün talan edildi. Alarix Cənubi İtaliyada - Siciliya və Şimali Afrikaya yürüşə hazırlaşdığı zaman ölmüşdür.
- Qafqaz Albaniyası ərazisində müxtəlif dillərdə danışan 26 tayfa məskunlaşıbmış. Bunlar albanlar, anariaklar, amazonlar, utilər, qarqarlar, gellər, kaspilər, leqlər və b. idilər. Bu tayfalardan ən iriləri alban və uti tayfaları idilər. Bir sıra alban tayfalarının nəsilləri Azərbaycan Respublikası ərazisində dövrümüzədək gəlib çıxmışlar - udinlər, xınalıqlar, buduqlar və b. “Alban tarixi” - alban tarixçisi Moisey Kalankatlı tərəfindən yazılmış tarixi əsər. "Alban tarixi" xalq deyimləri və əfsanələr, qədim kilsə kitabları, rəsmi sənədlər, eləcə də keçmişlərdə yaşamış tarixçilərin əsərləri əsasında yazılıb. "Alban tarixi" alban dilində tərtib olunmuş, sonradan erməni dilinə tərcümə edilmişdir. Təəssüflər olsun ki, "Alban tarixi" dövrümüzə albanca çatmamışdır. Onun yalnız ermənicə, özü də sonrakı erməni tarixçiləri tərəfindən dəfələrlə düzəlişlərə məruz qalmış tərcüməsi bizə gəlib çatmışdır. Albion - Britaniyanın qədim kelt adı. Allah - dünyanı idarə edən ruhlar kimi fövqəladə varlıqlardan ən qüdrətlisi.
- islamda tək olan Allahın adı. Ərəbistan panteonunda (o cümlədən Məkkədə) islamaqədərki həniflərdə dünyanın, cənnətin və cəhənnəmin yaradıcısı. Allah yəhudi və xristianlardakı allahla eyni hesab edilir. Quranda Allahın təkliyi qeyd olunur. O, qüdrətli, hər şeyi əhatə edən və bilən, əbədi və vahiddir. Allahın şəriklərinin varlığını qəbul etmək islama qarşı ən böyük cinayətdir. "O Allah təkdir, Allah əbədidir; doğmamış, doğulmamış və Ona bərabər olan biri yoxdur" (Quran). Allah ilk növbədə dünyanın yaradıcısı və məhşər gününün ağasıdır. Allah aşağı (Yerdən) və yuxarı (üzərində Onun taxtı yerləşən yeddi göydən) qatlardan ibarət olan dünyanın yaradıcısıdır. Allah cənnəti və cəhənnəmi, mələkləri (ər. məlaikə), insanları yaratmışdır; O, bəşəriyyətə təbiətin nemətlərini bəxş etmiş və onlardan istifadə qaydalarını öyrətmişdir; hər insanın taleyini müəyyənləşdirmişdir. İnsanlara Allahı unutmaq xas olduğundan vaxtaşırı o, insanların arasından öz
Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|