Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şamaş
- "şanlı inqilab"
362
xanlarına vəd etdi ki, Şamaxı xanlığı tutulandan sonra onun ərazisinin bir hissəsi Şəki xanlığına, Cavad torpaqları isə Qarabağ xanlığına veriləcək. Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan və Şəki xanı Səlim xan öz süvari dəstələrini rus qoşunlarına köməyə göndərdilər. 1805-ci il noyabrın 30-da rus qoşunları Şirvan torpaqlarına soxuldular, dekabrın 11-də isə
Ağsuya çatdılar. Fitdağ yaxınlığındakı müdafiə mövqelərini möhkəmlətməyə başlayan Mustafa xan sayca üstün olan düşmən qoşunları qarşısında tab gətirə bilməyəcəyini başa düşüb 1805-ci il dekabrın 27-də Şamaxı (Şirvan) xanlığının Rusiyanın hakimiyyəti altına keçməsi haqqında müqaviləni imzalamaq məcburiyyətində qaldı. 1813-cü il Gülüstan müqaviləsi Şamaxı xanlığının Rusiyanın hakimiyyəti altına keçməsini rəsmiləşdirdi. Şamaxı xanlığı 1820-ci ildə tamamilə ləğv edildi və Rusiya imperiyasının əyalətinə çevrildi.
- Akkad mifologiyasında qabaqcadan xəbər verən Günəş və ədalət
allahı. Şampolyon Jan Fransua (1790-1832) - fransız
alimi, misirşünaslığın banisi. 1799-cu ildə Fransa qoşunları Napoleon Bonapartın komandanlığı ilə Misirə çıxarıldı. Rozett qəsəbəsi yaxınlığında istehkamların inşası zamanı əsgərlər üzərində üç dildə mətn olan qara bazalt plitəyə rast gəldilər. Rozett adı alan həmin daş Qahirəyə göndərildi və ümumxalq tamaşasına qoyuldu. Sonralar Rozett daşı Britaniya muzeyinə verilmişdir. Yunan mətnini çətinlik çəkmədən oxumuşlar. Orada deyilirdi ki, bu, çar Ptolemeyin şərəfinə düzəldilib. Mətnin sonunda deyilirdi ki, o, Misir heroqlifləri ilə, Misir əl yazısı - demotika (yəni ümumyazı) ilə və yunanca yazılıb. Hələ uşaq vaxtlarından Qədim Misir tarixi ilə maraqlanan və onu öyrənən Şampolyon əvvəlcə qədim yunan və latın, sonra isə qədim yəhudi, ərəb və qıptı dillərini öyrəndi. 17 yaşında Şampolyon "Qədim Misirin coğrafiyası" əsərini yazdı və Qrenobl Akademiyasının həqiqi üzvü seçildi. 1821-ci ilə kimi Şampolyon ikicildlik "Misirin fironlar dövrü tarixi"ni yazdı. 1822-ci ildə üçdilli Rozett daşını tədqiq edən Şampolyon Qədim Misir heroqliflərinin oxunmasının əsas prinsiplərini işləyib hazırladı. Çar Ptolemeyin adı kartuşa - çərçivəyə salınmışdı. Şampolyon güman edirdi ki, çarın adındakı hər bir heroqlif bir hərfi bildirir. Üzərində çərçivədə Kleopatra adı yazılmış başqa bir daşın tapılması bu işdə ona kömək etdi. Qıptı və yunan dillərindəki yazıları tutuşduran Şampolyon bir çox heroqlifin mənasını düzgün müəyyənləşdirə bildi. Bir müddətdən sonra Şampolyon artıq qıptı dilində ona tanış olan sözləri sərbəst oxuya və başa düşə bilirdi. 2 ildən sonra Şampolyon "Heroqlif sisteminin oçerki" əsərini, bir qədər sonra isə Qədim Misir dilinin qrammatikasını yazdı və Qədim Misir sözlərinin lüğətini tərtib etdi.
363
- İngiltərədə 1688 - 89-cu illərdə baş vermiş dövlət cevrilişinin tarixdə qəbul olunmuş adı; çevriliş nəticəsində 1865-ci ildə parlamenti buraxmış II Yakov Stüart devrilmiş, dəvət olunmuş Hollandiya ştathalteri (hökmdarı) - kralın kürəkəni III Vilhelm Oranlı kral elan edilmişdir. 1689-cu ildə qəbul olunmuş "Hüquqlar haqqında bill"də göstərilirdi ki, kral parlamentin razılığı olmadan qanunları dayandırmaq və ya ləğv etmək, vergilər qoymaq və yığmaq, habelə daimi qoşun saxlamaq hüququna malik deyil. İngiltərədə parlamentli monarxiya quruluşu bərqərar oldu. Çevriliş burjuaziya və yeni zadəganların İngiltərə burjua inqilabındakı qələbəsini möhkəmlətdi.
- bir şey əldə etmək məqsədi ilə hər hansı bir şəxsi ləkələndirə biləcək (həqiqətə uyğun və ya uydurulmuş) gizli sirlərini ifşa etməklə hədələmə, qorxutma. Şantaj maddi və ya digər məqsədlə həyata keçirilir. ABŞ-da və digər ingilisdilli ölkələrdə şantaj reket adlanır.
– 1) orta əsrlərdə Avropada şagirdin öz peşəkar ustalığını sübut etməsi və müstəqil usta kimi tanınması üçün öz vəsaiti hesabına düzəltdiyi ən yaxşı məmulat nümunəsi; 2) bizim dövrümüzdə ən gözəl və nəfis incəsənət əsərini və ya ustalıqla düzəldilmiş bir şeyi şedevr adlandırırlar.
Uilyam (1564 - 1616) - böyük ingilis dramaturqu və şairi. Əvvəlcə aktyor, sonra isə Londonun "Qlobus" teatrının həmsahiblərindən biri olmuşdur. Müxtəlif janrlarda 37 pyes yazmışdır. Onlardan ən məşhurları "Şıltaq qızın yumşalması", "Romeo və Cülyetta", "Hamlet", "Otello", "Kral Lir" və s.-dir.
(or. "şeyx" - "ağsaqqal", "başçı") – 1) tayfanın, nəslin və ya ailənin əsasını qoyan; Ərəbistanda qəbilə başçısının titulu; 2) dini nüfuz
sahiblərinin, ticarət-sənətkarlıq birlikləri başçılarının, ustadların, müəllimlərin, öz xeyirxahlığı ilə tanınan adamların fəxri ləqəbi. şeyxülislam
(ər. "şeyx əl-islam" - "islamın ağsaqqalı") - fəxri titul kimi X əsrdən istifadə olunmuşdur, Tədricən şeyxülislam təkcə yüksək dini nüfuz sahibi deyil, həm də dövlətdə rütbəcə ikinci vəzifəli şəxsə çevrilmişdir. Səfəvilər dövlətində şeyxülislam həm də baş qazı idi. Dövrümüzdə Qafqazda şeyxülislam Qafqazın bütün müsəlmanlarının dini başçısı sayılır, İranda isə hər bir iri kənddə fəaliyyət göstərən şəriət məhkəməsinin sədridir.
- Allaha və insanlara düşmən olan şər ruhlar kateqoriyası. Onlar öz ağaları İblis əş-Şeytanla birlikdə Qiyamət günündən sonra cəhənnəm əzablarına düçar olacaqlar. Şeytanlar insanlara ibadət etməyə mane olur, Allahı unutdurmağa çalışır, onları cadugərliyə və sehrbazlığa öyrədir, tez-tez onların günah istəklərinə və işlərinə zahiri xeyirxahlıq görkəmi verirlər. Şeytanın felinə uyanlar cəhənnəmə vasil olurlar.
- ağacdan və müxtəlif rəngli şüşədən düzəldilmiş rəngarəng naxış. Şəbüstəri
Sədəddin şeyx Mahmud (1252 - 1320) - məşhur Azərbaycan filosofu. "Gülşəni-raz" ("Sirlər gülşəni") və "Səadətnamə" əsərlərinin müəllifidir. Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|