Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tevton ordeni
- Təbii hüquq
- Təbriz üsyanı
378
P.Barras başçılıq etmişlər. Direktoriyanın Termidor hökuməti yakobinlərin demokratik ictimai islahatlarını ləğv etdi, qiymət maksimumu ləğv olundu, əksinqilabi terror başlandı. terror - qorxu, zorakılıq, eləcə də rəqib tərəfi məhv etmək siyasəti, o cümlədən fiziki cəhətdən.
üçün terror üsul və metodlarından istifadə edilməsi ilə bağlı dövlət siyasəti. Dövlət terrorizminə hərbi, siyasi və mənəvi-psixoloji təzyiq, şantaj və qorxutma, dövlətlərin ərazi bütövlüyü və suverenliyinin pozulması aiddir. Siyasi qətl, adam oğurlamaq, diversiya, sabotaj və təcavüz kimi hərəkətlərdən istifadə edilir. Dövlətlərarası münasibətlərdə terrorizm siyasəti və praktikası BMT tərəfindən (1984) pislənmişdir.
(dəqiq adı - müqəddəs Tevtonlu Mariya evinin ordeni) - XII əsrin sonlarında səlib yürüşləri zamanı Fələstində əsası qoyulmuş alman katolik ruhani-cəngavər ordeni. 1198 - 1525-ci illərdə Baltiksahili bölgədə prusslardan, litvalılardan və polyaklardan tutulmuş ərazilərdə Tevton ordeni dövləti yaradılmış və mövcud olmuşdur. Qrünvald döyüşündə cəngavər qoşunlarının darmadağın edilməsindən sonra zəifləmiş və 1466-cı ildən Polşanın vassalı olmuşdur. 1525-ci ildə onun Baltik sahilindəki torpaqları Prussiya dünyəvi hersoqluğuna çevrilmişdir. Teymur (1336 - 1405) – qüdrətli sərkərdə. Müasir Özbəkistanın ərazisindəki Qaşqadərya vilayətinin Xoca İlqar kəndində türkləşmiş barlas tayfasında hərbçi ailəsində anadan olmuşdur. Sağ dizindən və çiynindən aldığı yaradan ayağı qatlanmadığına görə ona "Teymurləng" (Topal Teymur -avropalılar onun adını Tamerlan kimi söyləmişlər) adını vermişlər. Özünün kübar nəslindən olmaması və fiziki çalışmazlığına baxmayaraq, qabiliyyəti sayəsində monqol xanlığında yüksək mənsəblərə çatmışdı. Teymur 1370-ci ildə hökumət başçısı olduqdan sonra xanı devirərək Cağatay ulusunda (Qaşqadərya vilayətində) hakimiyyəti ələ keçirmişdir. Bundan sonra o özünü Çingiz xanın birbaşa varisi elan etmişdir. Növbəti 35 ildə işğalçı müharibələr aparan Teymur yeni-yeni torpaqlar tutmuş və dövlətin öz daxilində hər cür müqaviməti boğmuşdur. Fəth edilmiş torpaqlardan qarət olunmuş bütün varidatı Teymur Səmərqəndə aparmışdır. 1380 - 89-cu illərdə o, İran, Mesopotamiya, Ermənistan və Gürcüstanı tabe etmişdir. 1392-ci ildə İranda başlanmış üsyanı yatıran Teymur öz rəqiblərini ailələri ilə birlikdə öldürmüş və şəhərlərini yandırmışdır. Teymur 1395-ci ildə Rusda Yelets şəhərini tutmuş, amma naməlum səbəblərdən geri qayıtmışdır. Teymurun hərbi təşkilatçılığı Çingiz xanda olduğu kimi idi. Onun qoşunlarının əsas zərbə qüvvələrini ox-kaman və qılıncla silahlanmış süvarilər təşkil edirdi, yük atlarında isə uzunmüddətli yürüşlər üçün ləvazimat daşıyırdılar. 1389-cu ildə Hindistana soxulan Teymur Dehlini tutdu, dinc əhalini qırdı və Səmərqəndə apara bilmədiklərini dağıtdı. 1398-ci ildə Panipat yaxınlığındakı döyüşdən sonra Teymurun əmri ilə 100 min hindli əsgər məhv edildi. 1401-ci ildo Suriyanı tutan
379
Teymur Dəməşqin 20 min sakinini öldürtdü. O, 1402-ci ildə Osmanlı sultanı I İldırım Bəyazidi məğlubiyyətə uğratdı. Bundan sonra bir çox başqa ölkələr Teymura xərac verdilər ki, onun qoşunlarının yürüşünə məruz qalmasınlar. Teymur hətta Misir sultanı və Bizans imperatoru İohandan da xərac almışdır. Öz miqyasına görə Teymurun dövləti Çingiz xanın imperiyasına bərabər idi. Səmərqənddəki sarayı isə sərvətlə doluydu. Buna baxmayaraq 69 yaşlı fateh Çinə müdaxilə etməyi qərara aldı, lakin düşündüklərini həyata keçirə bilmədi - 1405-ci il yanvarın 19-da öldü. Vəsiyyətinə uyğun olaraq Teymurun dövləti onun oğlanları və nəvələri arasında bölündü. Teymurun mavzoleyi - Qur Əmir - bu gün də Səmərqəndin ən məşhur memarlıq abidələrindən biridir. tezis - əsas müddəa.
- insanın təbiətindən gələn və ictimai şəraitdən asılı olmayan prinsip və hüquqlar məcmusunu bildirən məfhum. Təbii hüquq ideyası antik dövrdə inkişaf etdirilmişdi (Aristotel, Siseron). Təbii hüquq XVII - XVIII əsrlərdə burjuaziyanın feodalizmə və mütləqiyyətə qarşı mübarizəsində bir alət kimi xüsusi ictimai əhəmiyyət kəsb etmişdir. Con Lokk, Tomas Hobbs, Jan Jak Russo, Şarl Monteskyö, Dcni Didro və b.-nın əsərlərində inkişaf etdirilmişdi.
- siyasi, fəlsəfi, elmi, bədii və digər ideyaların ictimai şüura yeridilməsi və kütləvi praktik fəaliyyətin aktivləşdirilməsi məqsədi ilə yayılması.
(1920) - 1920-ci il aprelin 7-nə keçən gecə Təbrizdə ingilis işğalçılarına, şah rejiminə və 1919-cu ildə imzalanmış qeyri-bərabər İngiltərə - İran müqaviləsinə qarşı yönəlmiş silahlı üsyan başlandı. 1917-ci il avqustun 24-də yaradılmış Azərbaycan Demokrat Partiyası (ADP) şeyx Məhəmməd Xiyabaninin başçılığı ilə üsyana rəhbərlik edirdi. Üsyanda əhalinin demokratik dəyişikliklər tələb edən müxtəlif təbəqələri iştirak edirdi. Üsyançılar iki gün ərzində bütün hökumət müəssisələrini tutdular. Xiyabani Cənubi Azərbaycanı "Azadistan" adlandırdı. 1920-ci il mayın 10-da Xiyabaninin tələbi ilə ingilis sipahiləri Təbrizdən çıxarıldı. Üsyan tədricən Cənubi Azərbaycanın və İranın digər şəhərlərinə də yayıldı. 1920-ci il iyunun 24-də Təbrizdə Xiyabani başda olmaqla Milli Hökumət yaradıldı. Milli Hökumət bütün İran məmurlarını Təbrizdən çıxardı. Hökumət şəxsiyyət və xüsusi mülkiyyət toxunulmazlığı prinsiplərini elan etdi, şah rejimini devirmək və respublika təsis etmək, geniş demokratik dəyişikliklər həyata keçirmək və gələcək demokratik İran çərçivəsində Cənubi Azərbaycanın muxtariyyətinə nail olmağı qarşısına məqsəd qoydu. Şah qoşunları bilavasitə ingilislərin rəhbərliyi altında Təbrizdə üsyanı yatırmaq üçün hazırlıq işlərinə başladılar. Eyni zamanda, üsyançıları arxayın salmaq məqsədi ilə şah hökuməti Xiyabaninin milli hökuməti ilə danışıqlar aparırdı. 1920-ci il sentyabrın 12-də hökumət qoşunları və rus kazak hissələri hücuma keçərək sentyabrın 14-də Təbrizi tutdular, Xiyabani öldürüldü. Təbriz tutulduqdan sonra inqilabi hərəkat Cənubi Azərbaycanın digər ərazilərində də yatırıldı. Təbrizi Fələki Əla XIII - XIV əsrlər Azərbaycan riyaziyyatçısı. Əsas əsərləri: "Səadətnamə" və "Qanun əs-səadət".
Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|