Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Təbrizi Qətran
- Təbrizi Qövsi
- Təbrizi Übeyd
- Təqvim
- Tiberi Qrakx
380
Xətib (1030 - 1108) - Azərbaycan filosofu, ədəbiyyatçı və dilçisi. Xətib Təbrizi fəlsəfə, məntiq, sintaksis və ədəbiyyat üzrə orijinal əsərlər yaratmışdır.
(1012 - 86) - Azərbaycan şairi. Azərbaycan ədəbi İntibahının ilk nümayəndəsi. Əsas əsərləri lirik şerlər toplusundan ibarət "Divan"ı, eləcə də "Ət-təfsir" (farsca) izahlı lüğətidir. Öz qəsidələrində Azərbaycan hökmdarlarını birliyə və dostluğa çağıran Qətran Təbrizi onların birlikdə əldə etdikləri zəfərləri tərənnüm etmişdir. Təbrizi Qövsi - XVII əsr Azərbaycan şairi. Şerlərində vətənə məhəbbəti və azadlığı tərənnüm etmişdir. Təbrizinin şerlərinin dili canlı xalq dilinə yaxındır. Onun divanının (şerlər toplusunun) əlyazması dünyanın bir çox ölkələrinin muzeylərində saxlanılır.
Mirzə Məhəmmədəli (1601 -77) - "Saib Təbrizi" təxəllüsü ilə tanınmış Azərbaycan şairi; 120 min beytdən ibarət yeddi divanın müəllifi. Şerlərində vətənin gözəlliyini tərənnüm etmişdir. Təbrizi Übeyd (? - 1308) - Azərbaycan riyaziyyatçısı. "Risalət ül-hesab" ("Hesab haqqında yazılar") əsərinin müəllifidir.
- bir dövlətin başqa dövlətin müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünə qarşı hər hansı şəkildə hərbi qüvvə tətbiq etməsi. Siyasətdə "iqtisadi təcavüz" və "siyasi təcavüz" məfhumları da işlədilir. təftişçilik - əsas məqsədlərindən biri hər hansı təlimin, nəzəriyyənin əsas müddəalarını yenidən nəzərdən keçirmək, dəyişmiş şəraitə uyğun olaraq onun tənzimlənməsi tərəfdarı olan, ona prinsipial dəyişikliklər etmək istəyən ideya- siyasi cərəyan. təhkimli - torpaq və şəxsi azadlığından məhrum olan, yəni feodaldan həm torpaq, həm də şəxsi asıldığa düşən kəndli. Təhkimli kəndlilər ağalarından tamamilə asılı idilər və öz əmlakları ilə sərbəst rəftar edə bilməzdilər, onlar torpağa təhkim olunmuşdular. Təhkimlilərin övladları və nəvələri də feodaldan şəxsən asılı idilər.
təxliyə (evakuasiya) - 1) qoşunların yerləşdikləri (tutduqları) ərazidən çıxarılması; 2) yaralıların və xəstələrin, eləcə də hərbi əmlakın, hər cür sərvət və s.- nin hərbi əməliyyat rayonundan çıxarılması; 3) müharibə və ya təbii fəlakət zamanı təhlükəli rayonlardan və ya həmin ərazilərdə hər hansı tikinti işləri nəzərdə tutulan vaxt əhalinin, müəssisələrin, idarələrin, maddi və mədəni sərvətlərin oradan köçürülməsi.
(ər. "kamala çatma", "təkmilləşmə"; lat. "evolutio" - "inkişaf etmə", "genişlənmə") - yeni keyfiyyətə keçidlə nəticələnən ləng, tədrici dəyişiklik. Təkamül və inqilab - evolyusiya və revolyusiya - cəmiyyətin və təbiətin inkişafının bir-biri ilə bağlı iki formasıdır.
- istehsal prosesinin daim təkrarlanması, fasiləsiz olaraq yeniləşməsi.
381
- ox üzərində fırlanan disk və ya milləri olan çənbər, sağanaq. Təkər insanın Qədim Şərqdə təxminən 4 min il bundan əvvəl köçəri maldar tayfalar tərəfindən edilmiş ən mühüm kəşflərindən biridir.
- bax: kalendar. "təmkinlilik" doktrinası - 1946-cı ildə Amerika politoloqu C.Kennan tərəfindən irəli sürülmüşdür. Həmin doktrinaya görə, SSRİ-nin öz nüfuz dairəsini genişləndirməyə yönəltdiyi hər bir cəhdə ABŞ özünün kəskin reaksiyasını bildirəcək, lakin bu zaman ABŞ-ın SSRİ-nin daxili işlərinə qarışması istisna olunurdu. C.Kennan güman edirdi ki, bu sayaq "təmkinlilik" yeni dünya müharibəsinin qarşısını ala bilər.
- tarixdə XIX əsrin 1839 - 70-ci illərinin əvvəllərində Osmanlı imperiyasında keçirilən, Türkiyədə feodalizmin dağılmasını və kapitalist münasibətlərinin yaranmasını sürətləndirən islahatların adı. tənzimləmə - nizama salma, əvvəl mövcud olmuş qaydanın, vəziyyətin bərpa edilməsi və ya yenisinin yaradılması. Dinc tənzimləmə - beynəlxalq münaqişənin danışıqlar yolu ilə, tərəflərin razılaşması yolu ilə həll edilməsi. Tərəqqi - ibtidaidən aliyə doğru, sadədən daha mürəkkəbə doğru inkişaf istiqaməti; daha yetkinə doğru hərəkət, yeniliyə, yaxşılığa doğru dəyişiklik.
- müxtəlif növ döyüş vasitələrinin tam, yaxud qismən ixtisarına səbəb ola biləcək və müharibənin başlanması təhlükəsinin aradan qaldırılması üçün şərait yaradan tədbirlər sistemi. təslim. təslim olma (kapitulyasiya) - müdafiə olunan obyektin və ya qoşunun düşmənə təhvil verilməsi. Təslim olan dövlətin üzərinə bir sıra siyasi, iqtisadi, hərbi və s. öhdəliklərin qoyulması ilə müşayiət edilir. tətil - fəhlələrin iqtisadi və siyasi tələblərinin ödənilməsi uğrunda bir və ya bir neçə müəssisədə işin kollektiv dayandırılmasını nəzərdə tutan mübarizə formalarından biri. təşviqat - kütlələrin siyasi fəaliyyətə cəlb edilməsi məqsədi ilə onların şüur və əhval-ruhiyyəsinə təsir göstərən kütləvi informasiya vasitələri (mətbuat, radio, televiziya), şifahi çıxışlar və əyani vasitələrlə həyata keçirilən siyasi fəaliyyət. Tiberi Qrakx (e.ə. 162 - 133) - mənşəcə varlı plebey nəslindən idi. III Pun müharibəsi zamanı o, e.ə. 146-cı ildə hamıdan əvvəl Karfagenin divarları üstünə çıxmış və buna görə qızıl çələnglə təltif edilmişdir. Bu zaman Romada ucuz qul əməyindən geniş istifadə edilməsi nəticəsində kəndlilər kütləvi surətdə var-yoxdan çıxmağa başladılar. Kəndlilərin torpaqlarını itirməsi ilə hərbi xidmətə çağırılan adamların sayı azaldı ki, bu da Roma qoşunlarının sayının aşağı düşməsinə səbəb oldu. E.ə. 133-cü ildə Tiberi Qrakx xalq tribunu seçildi. Kəndlilərin var-yoxdan çıxmasının qarşısını almaq, Roma dövlətini və ordusunu möhkəmlətmək məqsədi ilə o, islahatlar keçirilməsini – varlıların artıq torpaqlarını alıb torpaqsız kəndlilərə paylamağı təklif etdi. İri torpaq sahiblərindən ibarət olan senat bu islahatların əleyhinə çıxdı. Bunu görən Tiberi senatdan yan keçərək xalq yığıncağı çağırdı və Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|