Redaktor: İlyas Şahquliyev Dizayner: Elçin Babayev «Gabud və gabudlular»
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Balkanlardan Uluğ Türküstana türk xalq inancları”
- Tehran vilayətindəki türklərdən bəhs edilərkən, burada köçəri halda birgə yaşayan 1000 alaçıq və evdən ibarət kəngərlilər, Daməvənd ərəbləri, ləklər
- “tale ortaqları”
- 24 mahaldan biri Qaraçor mahalı adlanırdı
16 Gabud və gabudlular görkəmli türk tədqiqatçısı Yaşar Kalafatın “Balkanlardan Uluğ Türküstana türk xalq inancları” kitabında cavab tap- dım. Müəllif İranda tam şəhər yaşayış mühitinə keçmiş türk tayfalarından bəhs edərkən, yazır ki,
və Xoy şəhərlərində şəhər həyatına məskunlaşmışdır. Buradan aydın olur ki, Salmasdan gəlmiş qaraçorlularla kəngərlilər elə orada qonşu yaşamış, sıx əlaqələrdə olmuşlar. Başqa tarixi qaynaqlara görə Naxçıvanda yaşayan kəngər- lilərin bir qismi çıxartdıqları qarma-qarışıqlığa görə Söylan və onun ətrafına sürgün edilmişlər. Köçüb Naxçıvanda məskunlaşan kəngərlilərlə ona qonşu olan Dərələyəzdə məskunlaşan qaraçorlular da bu dostluq ənənəsini davam etdirmişlər. Ağsaqqallar söyləyir ki, Gabud kəndinə də Naxçıvandan gəlib-gedən, qonaq qalan, dostluq edən xeyli kəngərli vardı. Bu adamlardan Səfər və Manafın adı yadımdadır, deyəsən Qarabağlar kəndindən olublar. 1849-cu ildə Məmalik-i Qacariyyəyə səyahət
təəssüratlarını «Glimpses of Life and Manners in Persia» adı ilə 1856-cı ildə Londonda kitab şəklində çap etdirmişdir. Kitabda Ledi Şaylın Qacariyyədə o çağlarda hələ də tayfa təşkilatını saxlamış qövmlər haqqında, o cümlədən bu tayfaların içərisində çoxluğu təşkil edən türk tayfaları haqqında da bilgilər yer almışdır. Tayfalar vilayətlər üzrə təsnifatlandırılmış, alaçıq sayı göstərilmiş, bir qisminin yaşadığı mahal və köçəri ya da oturaq olması da qeyd olunmuşdur. Tehran vilayətindəki türklərdən bəhs edilərkən, burada köçəri halda birgə yaşayan 1000 alaçıq və evdən ibarət kəngərlilər, Daməvənd ərəbləri, ləklər və qaraçorlular göstərilir. 17 Nazir Əhmədli Beləliklə, göründüyü kimi, Salmasdan başqa Tehran yaxınlarında da qaraçorlularla kəngərlilərin birgə yaşamasına rast gəlirik, ümumiyyətlə, bu iki tayfanı “tale ortaqları” adlandıra bilərik. “Xalq qəzetini” nin 18.12.2010-cu il tarixli sayında professor Ş. Qasımovun “Tarixi keçmişimizdən. Xalq qəh rəmanı Sultan bəy” adlı maraqlı məqaləsi çap olunub. Müəllif yazır ki, xalq qəhrəmanı, Zəngəzur mahalının igid oğlu, anadan olmasının 140 illiyi tamam olan Sultan bəyin soy-kökü Zəngəzur qəzasının Kürdhacı kəndi ilə bağlıdır. Pənahəli xanın XVIII əsrin ortalarıda yaratdığı Qarabağ xanlığında
bir sahəni Hacısamlı camaatının Qasımuşağı tayfasına verib. Qaraçorlu mahalının naibi vəzifəsinə isə Hacısamlı icmasından olan Həmzə Sultanı təyin edib. Bir müddət mahala başçılıq edən Həmzə Sultan vəfat etdikdən sonra oğlanları mahal başçıları olublar. Həmzə Sultanın dörd oğlu vardı: Fətəlixan, Fərzalı Sultan, Əsəd Sultan və Nəbi bəy. Həmzə Sultanın kiçik oğlu Nəbi bəy Qasımuşağı obasının rəhbəri idi. Oğlu Xanmurad bəy Qasımuşağı obasında do- ğulmuşdu. Yetkinlik yaşına çatanda görüb ki, Qarabağın azadlığı əldən gedib. Pənahəli xanın yurdu ruslar tərəfindən talan edilib, ermənilər fəallıq edirlər. Məcbur olub dağlara çəkilir. Xanmurad bəyin Əlipaşa bəy, Mehralı bəy, Şahmurad bəy, Əmirmurad bəy adlı oğulları və Mehribanu xanım adlı qızı vardı. Əlipaşa bəy 1837-ci ildə Qasımuşağı obasında dünyaya göz açmış, Qarabağın Pərioğlular bəyliyindən Bəyim xanımla evlənmişdi. Sultan bəy, Rüstəm bəy, Xosrov bəy, İsgəndər bəy adlı oğulları və Aftab xanım adlı qızı vardı. Zəngəzurda vətənpərvərliyi, səxavəti və mərdanəliyi ilə
18 Gabud və gabudlular hörmət və şöhrət sahibi olmuş, Sultan bəy Əlipaşa bəy oğlu 1871-ci ildə Zəngəzur qəzasının Qasımuşağı obasında anadan olmuşdu. Əlipaşa bəy uşağa özünün ana babası Əsəd Sultanın adını qoyub. Get-gedə uşağın adındakı Əsəd unudulub, Sultan qalıb. Hamı onu Sultan bəy çağırırmış. O, böyüyəndə Əlipaşa bəy obalarının savadlı adamı Molla Xudaverdi Tanrıverdi oğluna balaca Sultana dərs verməyi tapşırıb. Bir neçə ildən sonra Əlipaşa bəy oğlunu Şuşa qəza məktəbinə göndərib. Sonra o, Gəncə şəhərində gimnaziyada təhsilini davam etdirib. Orta təhsilini tamamlayıb Sankt-Peterburq şəhərinə gedib. Orada hərbi akademiyaya daxil olub. Amma nədənsə təhsilini yarımçıq qoyub geri, doğma Laçınına qayıdıb. 1914-cü ildə başlanan I dünya müharibəsi və 1917-ci il inqilabları ermənilərin «Böyük Ermənistan» yaratmaq iddiaları üçün əlverişli şərait yaratmış oldu. 1918-ci ilin martında erməni quldurlar Bakıda misilsiz soyqırım törətdi. Aprel-may aylarında erməni-bolşevik quldurları qəzalara hücum etdilər. Onlar Şamaxıda, Qubada, Lənkəranda və başqa bölgələrdə daha kütləvi qırğınlar törətdilər. Bu zaman Sultan bəy yenidən Zəngəzur bölgəsində azğınlaşmış erməni quldurlarına qarşı mübarizə meydanına atıldı. Sultan bəyin torpaqlarımızın qorun- ması uğrunda göstərdiyi qəhrəmanlığın növbəti hissəsi 1918-ci il hadisələri ilə bağlıdır. Erməni ordusunun komandanı Andranik, nə yolla olursa- olsun, öz silahlı qüvvələri ilə Gorus, Laçın, Şuşa istiqamətindən Qarabağa daxil olmaq, oranın erməni əhalisini Azərbaycan hökümətinə qarşı qaldırmaq, təxribatlar törətmək və itaətsizlik yaratmaq istəyirdi. Sultan bəyin isə onun gizli planlarından xəbəri var imiş. Qardaşı Xosrov bəy də onu Andranikin Qarabağa keçmək cəhdindən xəbərdar etmişdi.
Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|