Reja: Etnogenez va etnik tarix

Tarixiy manbalarning umumiy tavsifi.
Tarixiy manba-deganda biz 
o`tmishdan qolgan hamda jamiyat hayotining ayrim bosqichi yoki tomonlarini 
o`zida mujassamlashtirgan moddiy va ma`naviy yodgorliklarni tushunamiz. Tarixiy 
manbalar qatoriga qadimgi odamlarning manzilgoxlari, qadimgi shaharlar, qal`alar 
va ularning harobalari, sug’orish inshootlari qoldiqlari, ajdodlarimizning mehnat 
qurollari, uy-ro`zg’or buyumlari, zeb-ziynatlar, tangalar, qoyatosh sur`atlari, 
petrogliflar, yozma hujjatlar va boshqalar kiradi. 
Tarixiy manbalar insonlarning ijtimoiy faoliyati davomida yaratiladi va o`tish 
hodisalarini o`zida aks ettiradi. Tarixiy manbalarning mavjudligi tarix fani 
rivojlanishining asosiy shartidir. Tarixiy manbalarsiz tarixni o’rganish mumkin 
emas.
Hozirgi zamon tarix fanida tarixiy manbalarni shartli ravishda quyidagi 7 asosiy 
guruhga bo`linadi. 
1. 
ASHYOVIY 
MANBALAR
. 
Ashyoviy 
manbalarga 
qadimgi 
odamlarning manzilgohlari, binolar, turli inshootlar, mehnat qurollari va turli 
buyumlar kiradi. Ashyoviy manbalarni qidirib topish va o’rganish bilan asosan 
arxeologiya fani shug’ullanadi. 
2. 
ETNOGRAFIK MANBALAR
. Xalqlarning kelib chiqishi, turmush 
tarzi, ma`naviy hayotini, sodir bo`lgan va bo`layotgan etnik jarayonlarni o`zida aks 
ettirgan materiallar etnografik manbalar guruhiga kiradi. Bu manbalarni ko`makchi 
tarix fanlari - “Etnologiya” fani o’rganadi. Etnografik manbalar ayrim hollarda uzoq 
o`tmishini qayta tiklashda g’oyat muhim rol o`ynaydi. Masalan, XIX asrda 
amerikalik etnograf olim L. Morgan Shimoliy Amerikada yashagan hindularning 
irokezlar qabilasi hayotini o’rganib, o`zining "Qadimgi jamiyat" nomli asarini yozdi. 
Uning bu asarini insoniyat tarixining ilk davri - ibtidoiy jamiyat tarixini tadqiq 
etishda yaqindan yordam berdi. Hozirgi kunda turli o`zbek urug’lariga mansub 
bo`lgan aholi guruhlarining jamlovi. Ularning etnik xususiyatlarini o’rganish 
tariximizning etnik sahifalarini yoritishda muhim ahamiyat kasb etadi. 

---

3.