Reja: Kirish Asosiy qism Ishlab chiqarish amaliyoti qoidalari

2.Tabiiy (tabiiy) muhitlar;
Tabiiy deyiladi atrof-muhit, noaniq kimyoviy tarkibga ega, chunki ular o'simlik yoki hayvonot mahsulotlarini, turli sohalardagi chiqindilarni o'z ichiga oladi. Bunday muhitda ko'plab mikroorganizmlar yaxshi rivojlanadi, chunki ular, qoida tariqasida, ularning o'sishi va rivojlanishi uchun zarur bo'lgan barcha tarkibiy qismlarga ega. Uchun tabiiy muhit sut, kartoshka kabi narsalarni o'z ichiga oladi. Sut tarkibida ko'plab foydali moddalar – yog'lar, oqsillar, uglevodlar, vitaminlar mavjud va ko'plab bakteriyalar rivojlanishi uchun ajoyib substratdir. Kartoshka yuzasida bir qator mikroorganizmlar ham rivojlanishi mumkin.

1. 
   sun'iy (sintetik) muhitlar.
   

Sintetik deyiladi atrof-muhit, faqat aniq belgilangan konsentratsiyalarda olingan ma'lum kimyoviy birikmalarni o'z ichiga oladi.Uchun sun'iy muhit go'sht-peptonli bulon, go'sht-peptonli jelatin, go'sht-peptonli agar, shakar agar va boshqalar.
Jismoniy holatiga ko'ra atrof-muhit quyidagilarga bo'linadi suyuq, qattiq, bo'sh o'sadigan muhit.
Suyuq muhitlar biomassa yoki metabolik mahsulotlarni to'plash uchun ishlatiladi.
Ommaviy muhitlar - qaynatilgan tariq, marvarid arpa, ozuqaviy eritma bilan singdirilgan kepak-sanoat mikrobiologiyasida ba'zi biologik faol moddalarni, masalan, fermentlarni olish uchun ishlatiladi.
Zich muhitlar agar-agar yoki silika jeli (silika jeli) qo'shib suyuqlikdan tayyorlanadi. Kolloid moddalar qattiq oziq moddalar sifatida ishlatiladi: jelatin va agar-agar. Agar-agar jigarrang yosunlardan ajratilgan yuqori molekulyar og'irlikdagi polisakkarid va jelatin - hayvonlarning shoxlari va tuyoqlaridan tayyorlangan azotli modda. Agar-agar (taxminan 1,5 - 2 %) va jelatin (taxminan 10%) ning ma'lum bir konsentratsiyasida olingan, jele shaklida muzlatilgan. Agar siz ularga ozuqa moddalarini qo'shsangiz, unda bakteriyalar ularning yuzasida yaxshi o'sadi. Bunday ozuqa go'shtdan tayyorlangan go'shtli bulon bo'lib, unda oqsil moddalari to'planib, pepton va osh tuzi qo'shiladi. Agar-agar ozuqa moddasi emas va jelatin bakteriyalar uchun ma'lum ozuqaviy qiymatni anglatadi, ularning aksariyati uni suyultirishga qodir.
Go'sht-peptonli agar-agar va jelatin vositalarini ishlab chiqarishda ular eritilguncha isitiladi, filtrlanadi va probirkalarga quyiladi, so'ngra sterilizatsiya qilinadi. Shuni yodda tutish kerakki, Agar-agar 100 °C ga yaqin haroratda eriydi.jelatin uning muhitdagi foiz tarkibiga qarab eriydi. Muhitda jelatin miqdori qanchalik yuqori bo'lsa, uning erish nuqtasi shunchalik yuqori bo'ladi. Agar-agar 40 °C haroratda muzlaydi Agar-agar va jelatin o'zlarining afzalliklari va salbiy fazilatlariga ega. Jelatin 20 °C dan yuqori haroratda eriydi, bu esa mikroorganizmlarni etishtirishga imkon bermaydi ular uchun maqbul haroratda 25-30 °S, bir qator patogenlarda esa 37 °S. ammo jelatin shaffofligi bilan ajralib turadi va qo'shimcha ravishda tegishli fermentlarni chiqaradigan bir qator bakteriyalar tomonidan suyultiriladi. Oxirgi xususiyat bakteriyalar turini aniqlashda diagnostik xususiyatlardan biri sifatida ishlatiladi. Agar-agar kamroq shaffoflikka ega, ammo bakteriyalar tomonidan suyultirilmaydi, bir nechta turlardan tashqari va mikroorganizmlarni ularga mos haroratda etishtirishga imkon beradi.
Biotexnologiya hozirgi vaqtda o'simlik massasi bo'lgan eng muhim tur bo'lgan arzon, arzon va qayta tiklanadigan xom ashyoning turli turlariga tobora ko'proq e'tibor qaratmoqda. Biotexnologik jarayonlarda substratni konvertatsiya qilishda ular bir jarayonning chiqindilari keyingisi uchun xom ashyo bo'lib xizmat qilganda chiqindisiz ishlab chiqarishni yo'lga qo'yishga intilishadi.
Biotexnologiyada ishlatiladigan madaniy muhitning qisqacha tavsifi.
Uglerod bilan oziqlanish.
Har qanday tirik organizm uchun eng katta biogen ahamiyatga ega uglerod, bu hujayrada hosil bo'lgan barcha organik molekulalarning bir qismidir va hujayra moddasining o'rtacha 50% ni tashkil qiladi. Shu sababli, uglerod manbalari ozuqa moddalarining tarkibiy qismlari orasida asosiy o'rinni egallaydi.
Uglerod manbalariga nisbatan biologik faol moddalarni ishlab chiqaruvchilar geterotroflar bo'lib, ular uglerodni oziqlantirish sifatida plastik material va energiya manbai bo'lib xizmat qiladigan uglevodlardan foydalanadilar. Mikrobial sintez sanoatida toza uglevodlar, shuningdek glyukoza, saxaroza, laktoza, kraxmal, makkajo'xori uni, pekmez, yashil pekmez kabi uglevodlarga boy tabiiy va texnik mahsulotlar keng qo'llaniladi.
Texnik glyukoza: u kamida 99,5% kamaytiruvchi moddalarni o'z ichiga oladi va amalda sof uglevoddir.
Saxaroza – lavlagi yoki qamish shakar. Texnik saxaroza tarkibida glyukoza va fruktozadan tashkil topgan disaxarid bo'lgan kamida 99,75% saxaroza mavjud.
Laktoza – sut shakar, faqat sutda mavjud. Laktoza zardobdan olinadi, u pishloq, tvorog va boshqalarni ishlab chiqarish jarayonida hosil bo'ladi.laktoza – glyukoza va galaktozadan iborat disaxarid.
Kraxmal – 96-97% polisakkaridlardan iborat bo'lib, tarkibida minerallar va yog ' kislotalari mavjud. Kraxmal polisakkaridlari ikki xil – amilaza (10 – 20 %) va amilopektin (80 – 90%). Amilaza zanjirlari qoldiqlardan iborat D- glyukoza bilan bog'liq - 1 va 4 uglerod atomlari orasidagi glikozid bog'lari. Amilopektin glyukoza polimeridir, ammo uning molekulasi 1-6 uglerod atomlari orasidagi bog'lanishlar mavjudligi sababli tarvaqaylab ketgan. Kraxmal kartoshka yoki makkajo'xoridan olinadi. Amilolitik fermentlar ta'sirida kraxmal glyukozaga parchalanadi, so'ngra glikolitik yoki pentoza fosfat yo'llari bo'yicha ishlab chiqaruvchi tomonidan yo'q qilinadi.
Makkajo'xori uni makkajo'xori donalarini maydalash orqali olinadi (ko'pincha sanoatda kraxmal u bilan almashtiriladi). Makkajo'xori uni arzonroq xom ashyo hisoblanadi. Unda quyidagilar mavjud:
Kraxmal 67-70 %,
Uglevodlar (tolalar, pentozanlar, eriydigan uglevodlar) 10 %,
Oqsillar 12 %,
Kul 0,9 % ni tashkil qiladi.
Makkajo'xori unidagi kul elementlari orasida eng ko'p fosfor, kaliy va magniy ionlari mavjud.
Pekmez – shakar ishlab chiqarish chiqindilari, bu uchinchi kristallanishdan keyin santrifüjda saxaroza kristallarini ajratish natijasida hosil bo'lgan bachadon eritmasi. Pekmez-quyuq jigarrang rangdagi qalin, yopishqoq suyuqlik. Pekmezning tarkibi o'zgaruvchan bo'lib, lavlagi etishtirishning tuproq va iqlim sharoitiga, uni qayta ishlash texnologiyasiga, pekmezni tashish va saqlash sharoitlariga qarab farq qilishi mumkin. Pekmez tarkibida: qattiq moddalar 75 – 82 %,
saxaroza 45-50 %,
umumiy azot 1,2 – 2,2 %,
kul 6-10 %.
Pekmez kulida juda ko'p kaliy, magniy, kaltsiy, temir mavjud, ammo fosfor nisbatan kam. Pekmez tarkibida bir qator aminokislotalar, b vitaminlari va organik kislotalar mavjud.
Yashil pekmez – kraxmaldan glyukoza ishlab chiqarish chiqindilari. Tarkibida kamida 76% kamaytiruvchi moddalar, kul – 3,5% dan ko'p bo'lmagan, quruq moddalar – kamida 50%, shakar – 3,5 %. Yashil pekmezning kul elementlarining asosiy qismi xlorid kislotani soda bilan zararsizlantirish natijasida hosil bo'lgan natriy xloriddir.