Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yox əgər yalnız bir Allah varsa, onda onlardan hansı həqiqidir? Heç bir dində bu sadə suala cavab yoxdur. Möminlər hara getsinlər, nəyə inansınlar? İslamda ölən adamın dəfn mərasimi və onun yad edilməsi başqa dinlərdən fərqlənir: doğrudur müxtəlif təriqətlərdə də bu fərqlər özünü göstərir. İslamda deyilir ki, insan ölümünün yaxınlaşdığını hiss edəndə Allah qarşısında tövbə etməlidir. O mütləq vəsiyyət etməlidir - ümumiyyətlə vəsiyyətnamə əvvəlcədən hazır olsa daha yaxşıdır. Vəsiyyətin əvvəlində o yazmalıdır ki, Qiyamət gününə inanır, Allahın qarşısında dayanacağına əmindir. Daha sonra o xahiş etməlidir ki, onun vəsiyyətinə əməl etsinlər. Vəsiyyət yazılan kağızı özündə saxlamalıdır - onu başqasına da verə və ya hara qoyduğunu deyə bilər. Vəsiyyətə tam əməl edilməlidir. Burada mülkiyyət uşaqlar, qohumlar arasında bərabər bölünməlidir - var - dövlətin bir hissəsi məsçidə vəsiyyət olunmalıdır. Vəsiyyət edən bütün uşaqlarını, qohumlarını, yaxınlarını və qonşularını sakitliyə, bir - birinə hörmət etməyə çağınnalıdır. Hər bir müsəlman etdiyi günaha görə tövbə etməlidir - o keçmişlə bağlı peşmançılıq çəkməməli, ağlamamalıdır. O, gələcək həyatı haqqında, Allah haqqında, onunla olacaq, görüş haqqında düşünməlidir. O, Allahdan sakit ölüm və baxışlanmasını xahiş etməlidir. O Allaha dua edir və sakiləş məsini gözləməlidir. O, mələklərin gəlməsini gözləyir - belə hesab edir ki, çətin ölüm günahın çox olması deməkdir. Müsəlman üçün qəflətən olan ölüm arzuolunmazdır. O buna hazırlaşa bilmir, Allahı xatırlamağa, günahlarına görə tövbə etməyə vaxt olmur. Ən hörmətli, ən müqəddəs ölüm - müharibə meydanında ölməkdir - inam yolunda ölənlər cənnətə düşürlər. Müsəlman öləndə onun ayaqlarını Kəəbəyə tərəf çevirmək lazımdır - bu vaxt onun bədəni bir az sağa çevrilir. Başını yastığa qoymaq və gözlərini örtmək lazımdır. Təbii ki, bu vaxt dua oxunmalıdır, çənəsi dəsmalla bağlanır ki, ağzı açıq qalmasın. İslam adətinə görə ölünü tez dəfn etmək lazımdır - 472
bu isti hava şəraitindən irəli gəlmişdir. Əgər müsəlman səhər tezdən ölürsə dərhal dəfnə hazırlıq görülür; o axşam ölürsə hazırlıq səhər tezdən başlayır, ölənin qarnının köpməməsi üçün onun üstünə ağır şey qoyurlar. Ölünü mütləq yuyurlar. Bədəni isti bir şeylə bir neçə dəfə silirlər. Meyidi yumaq üçün hazırlanan suya da ətir tökürlər. Yumaqdan qabaq Quran oxunmur. Onu gecə meyidin yanında qalanda oxumaq lazımdır. Bütün rəhmətə gedənləri, hətta suda boğulanları belə yuyurlar; ölü doğulan körpəni də yuyurlar - ancaq ona ölü duası oxunmur. Əgər körpə sağ doğulub sonra ölübsə onu bütün qaydalara uyğun yuyurlar və ölü duası oxuyurlar - ancaq ilk növbədə ona ad qoyurlar. Meyidin yuyulması müəyyən qaydalarla həyata keçirilir. Yumaq üçün üç əski burun və qulağı yumaq üçün isə altı əski hazırlamaq lazımdır. Əvvəlcə meyidi taxtanın üstünə qoyurlar. Sonra onun əynində olan paltarı kəsirlər - ayaqdan yuxarıya doğru, qolun üstü ilə yuxarı kəsirlər. Ölünün paltarını kəsmədən çıxarmağa da icazə verilir - hər halda meyidin cinsi orqanları bağlı olmalıdır. Meyidi üç adam yuyur. Onlar əvvəlcədən əllərini ağ əski ilə bağlayırlar. Baş yuyucu meyidin sol tərəfində dayanır ki, onu yumaq asan olsun. Suyun temperaturu insanın bədəninin temperaturuna (36,7) uyğun olmalıdır. İlk əvvəl meyidi üç əski ilə yuyurlar - onsuz da bu işlər üç adam məşğul olur. Sonra saçı açıb onu yuyurlar. Əvvəlcə meyid arxası üstə olur, onun qabaq hissəsini yuyurlar, sonra onu sola çevirirlər və sağ tərəfini yuyurlar və belini yuyurlar. Bundan sonra taxtanı silib meyidi arxası üstə qoyurlar, sonra onu sağ böyrü üstə qoyurlar - bu vəziyyətdə onun sol tərəfini və ayaqlarını yuyurlar. Bundan sonra yenə də taxtanı yuyub meyidi arxası üstə qoyurlar. Meyidin bütün kürəyi isladılmalıdır. Ayrıca əski ilə ağzını, başqa əski ilə burnunu yumaq qəbul olunmuşdur. Üzünü üç dəfə yumaq lazımdır. Bütün bundan sonra rəhmətə gedənin qollarından, əvvəlcə sağ, sonra sol qolundan su axıtmaq lazımdır. Bundan sonra taxtanı yenidən yumaq vacibdir, əvvəlcədən meyidin 473
başını qaldırmaq lazımdır. Daha sonra rəhmətə gedənin bədəninə su axıtmaq - sağ çiynindən ayağına qədər, sonra sol çiynindən ayağına qədər - lazımdır. Bundan sonra taxta yenidən yuyulur. Sonra yenidən hər şey təkrar olunur - ancaq bədəni sağa çevirməklə başlanır. Bundan sonra meyidin ayaqları yuyulur və su ilə yaxalanır. Yuyulan saç hörülür və yığılır. Rəhmətə gedənin üzünü qırxmağa icazə verilmir, onun dırnaqlarını da kəsmək olmaz, yalnız qırılmış dırnağı kəsmək olar. Meyidin sifətini, əl və ayağını ətirləmək lazımdır. Yuyulma ritualı kənar adamların iştirakı olmadan həyata keçirilməlidir. Yuyulmuş meyidi təmiz döşəkağına, mələfəyə qoyub silirlər, sonra ona kəfən geyindirirlər. Təbii ki, kişiləri yalnız kişi, qadınları isə yalnız qadın yuya bilər. Meyidə gözlərini dirəyib baxmaq olmaz - yuyulma vaxtı sakit və dözümlü olmaq məsləhətdir. Sonra meyidi kəfənə bükürlər. Əgər kəfən yoxdursa onu təmiz və möhkəm paltardan tikirlər kəfəni üç qat edirlər. Kəfənin hər qatına ətir tökürlər. Kəfəni elə edirlər ki, sonuneu iki qat meyiddən bir az uzun olur. Əvvəlcə təmiz yatağa yorğan, ədyal sərirlər, onu pərdə ilə örtürlər. Üç bükülmüş dəsmal hazırlayırlar - onun eni uzunundan iki dəfə balaca olmalıdır. Kəfənin iki qatını müşəm- bəyə sərirlər, onun üstündən dəsmalı sərirlər, üstünə axirət həyat üçün paltar qoyurlar - bu baş üçün ortası kəsilən parça olur. Meyidi kəfənə uzadırlar - bədəni bu parçaya bükürlər, kəsikdən başı keçirirlər, sonra kişilərə çalma geyindirirlər; qadınlara şal bağlanır. Qadının sinəsini lentlə sarıyırlar, saçını iki hörük hörüb sinəsinə qoyurlar. Əvvəlcə kəfənin birinci qatı ilə sol tərəfi, sonra sağı bükürlər. Daha sonra sifəti bükürlər. Sonra eyni tərzdə onu kəfənin ikinci qatı ilə bükürlər: ayaq tərəfdən kəfəni kəsirlər. Hazırlanan üç dəsmalı rəhmətə gedənin bədəninə qoyub onu ədyala bükürlər. Ayaq tərəfdən möhkəm bağlanır ki, yolda açılmasın. Meyidi kəfənə bükəndən sonra onu yerə qoyurlar, baş qərb tərəfdə olmalıdır. Molla 474
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|