Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
meyidin sinəsinin yanında dayanmalı, onun arxasınca qohumlar durmalıdırlar. Hamı dua oxuyur - dua oxuyan meyidin yanında dayanmalıdır - xüsusi yox, adi dualar oxunur - onun uzunluğu üçün hədd yoxdur. Qəbrin yanında da duanı oxumaq olar - mütləq meyid namazı qılınır. Meyidi evdən ayaqları qabağa çıxarırlar. Bayıra çıxarandan sonra onu elə çevirmək lazımdır ki, başı qabaqda olsun. Cənazəni bir neçə adam aparır. Hər on addımdan onlar yerlərini dəyişməlidirlər. Beləcə qırx addım gedilir. Cənazə ilə rastlaşan hər kəs dayanmalı və sifətində kədərləndiyini bildirməlidir - ancaq onlar əldən - ayaqdan gedib ağlamamalıdırlar. Dəfndə çox adamın iştirak etməsi məsləhətdir. Qadınlar dəfn mərasimində iştirak etmirlər - bu qəti qadağandır. Meyidi qəbirstanhğa maşınla və ya katafalka ilə aparmaq qadağan edilmir. Qəbir şərqdən qərbə yerləşir - onun uzunluğu meyidin uzunluğu qədər olmalıdır. Qəbri Kəəbə tərəfdən qazırlar - meyidi uzadırlar - ancaq elə olmalıdır ki, onun sifəti Kəəbəyə tərəf olsun. Ölənin Kəəbəyə baxması üçün onu sağ böyrü üstə qoyurlar. Meyidin arxası üstə düşməməsi üçün onu qəbrin divarına söykəyirlər. Meyidi tələb olunan qaydada qəbrə qoyduqdan sonra kəfənin düyünlərini açırlar, üstünə torpaq, yarpaq qoyurlar ~ bunu ona görə edirlər ki, meyidin bədəninə ilan yaxın gəlməsin. Sonra qəbrə torpaq atırlar: “Bundan səni yaratdıq, səni ona qaytarırıq və ondan başqa vaxt səni yaradacağıq” (Qurani - Kərim, 20:57 surə). Qəbri torpaqla örtürlər və hamı dua oxuyur. Qəbir yerin səthindən ovuc içi qədər hündür olmalıdır - bunu seçilmək üçün edirlər. İslam qəbrin üstündə bahalı abidələr, baş daşı qoymağı nəzərdə tutmur. Bura xərclənən vəsaiti ehtiyacı olanlara vermək daha yaxşı hal hesab olunur. Meyidin ayaqları qərb, başı isə şərq tərəfdə olmalıdır. Ölünü qonumlarının yanında dəfn etmək yaxşı olardı. Heç vaxt meyidi düşməninin və ya bağışlamadığı adamın yanında dəfn etmək olmaz. Qəbir üçün yeri qohumlar seçir, bu yer onların xoşuna gəlməlidir. Heç vaxt köhnə qəbrə 475
dəfn etmək olmaz. Qəbir üçün yerə toxunmaq olmaz. Qəbri dərin etmək məsləhətdir. Qəbrin yanlarını hörür, üstünə daş pilitələr düzürlər. Qəbrin dibinə qamış qoyurlar, taxta qoymaq məsləhət görülmür. Dəfndən sonra dua oxunur və dağılışırlar. Ucadan ağlamaq, dil demək qadağandır. Həm də şənlənmək, hadisədən uzaqlaşmaq olmaz - sakitcə ağlamaq olar. Üçündə, yeddisində və qırxmda ölü ehsanı verilir. Ehsana molla, qohumlar, qonşular dəvət olunur. Molla Quran oxuyur - ona haqq vermək lazımdır - Ehsan lazımi səviyyədə aparılmalıdır - hay - küy salmaq, başqa işlərlə məşğul olmaq, ölən haqqında pis danışmaq olmaz. Qırx gün ərzində molla Quranı oxuyub başa çatdırmalı və qırxıncı gün onu ölənin adma tapşımıalıdır. Hər il ölənə ehsan verilir - yığışıb onu anırlar - ancaq bu məcburi qayda deyildir. Quranın oxunması ölənin ruhunun o biri dünyaya keçməsinə və orada rahatlıq tapmasına kömək edir. Ölənin ruhu bütün baş verənləri və bizi müşahidə edir. O, Quran ayələrinə qulaq asmaqla rahatlanır - bizim ehtiyacı olanlar pay verməyimizi müşahidə edir - yetimləri, kasıbları, ehtiyacı olanları yedizdirmək savab iş hesab olunur. İlk növbədə mollanın haqqı ödənilməlidir. Müsəlmanlar ölən adamının qəbrinə qulluq etməlidir - qəbrin üstündə nə isə tikmək olmaz, qəbri ayaqlamaq günahdır. Qəbrin yanında hər kəs özünü qəbul olunmuş qaydada apannağı bacarmalıdır: əvvəlcə dəstəmaz alınır, sonra dua oxunur - o rəhmətə gedənin ruhuna həsr olunmalıdır. Yalnız bundan sonra qəbrə yaxınlaşmaq olar. Qəbrin yanında da dua oxunur. Qəbri ziyarətə gələn burada üzü qəbrə tərəf “Yasin” surəsini oxumalıdır. Qəbrin yanında “Sizə və sizin evə baş əyirik. Allah sizə qədər gedənləri, sizdən sonra gələnləri unutmayacaq, biz Allahdan həm özümüzə, həm də sizlərə rahatlıq verməyi xahiş edirik”. Birbaşa rəhmətə gedənə dua oxunmalıdır. Əgər müsəlman oradan keçirsə “Qulfuallahı” on bir dəfə oxunmalıdır. Dua orada dəfn olunana həsr olunur. Qəbirstanlığa - ayaqyalın getmək lazımdır - Məhəmməd (Ə.S.) belə buyururdu İslam 476
müqəddəslərə yox, birbaşa Allaha müraciət etməyi tələb edir. Qəbri pərəstiş obyektinə çevirmək olmaz. Matəmə gəldikdə ər və ya arvad üçün o dörd ay on gün davam edir - bütün yerdə qalanlar üçün o üç gün üç gecə davam edir. Deyildiyi kimi, dirilməyə ruhun və bədənin birləşməsi kimi baxılması inamı ilə yanaşı həm də ölümdən sonra ruhun taleyi ilə bağlı digər baxışlar da mövcuddur. Bu baxışlar görə ən ümumi dirilmə yoxdur, ancaq vaxtaşırı dirilmə var, bu vaxt ölən adamın ruhu başqa adama və ya hər hansı heyvana, hətta bitkiyə keçə bilir. Ruhun bədəndən bədənə keçməsi ideyası “ruhun 0 biri dünyaya keçməsi” ideyası qədər qədimdir. Ruhun bədəndən bədənə keçməsi ideyası bir tərəfdən insan və heyvanın qan qohumluğu haqqında totemik baxışlarla, digər tərəfdən isə antimistik baxışlarla - bu baxışlara görə yalnız totem əcdad deyil, həm də insan, heyvan, bitki və ya predmet “gəmir gücə”, “çürüməyən” mahiyyətə malikdir, onun sahibinin bütün metamorfozasında o dəyişməz qalır - şərtlənir. XX əsrin əvvəllərində animizmin qalıqlarını öyrənən etnoqraf P.A.Sorokin yazırdı ki, “heyvanların, insanların və cansız predmetlerin ruhları eynidir; onların zahiri yalnız fonnadır və ruh sərbəst səkildə bir formadan digərinə keçə bilər. “Yəqin ki, çoxlarınız bilirsiniz ki, bu inam Cənub - Şərqi Asiya xalqlarında qalır - qədim dövrlərdə isə bu inam digər kontinentlərin xalqları arasında geniş yayılmışdır. Bu əsasən yunanlara məlum idi, onlar ruhun bədəndən bədənə keçməsinə bu günə qədər gəlib çatan ad da vermişdirlər - metempsixoz. Bu tamaşanın tərəfdarlarından biri olan Pifaqor özündə onun ədalətli olduğunu “nümayiş” etdirmişdir. Belə ki, o Qerr məbədində bir yer tanıyırdı, burada qılınc asılmışdır - bu qılınc nə vaxtsa ona məxsus olmuşdur: bu vaxt o “Evforbom” tərəfindən öldürülmüşdür, Evforbomu isə Troya mühasirəsi vaxtı Menelay öldürmüşdür. O eyni zamanda əmin edirdi ki, sonradan o qlazomenli peyğəmbər Hermotim olmuşdur. Daha sonra onun ruhu xoruza keçmişdir. 477
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|